Σαν σήμερα πριν από δύο χρόνια επιβλήθηκαν και εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά στις ελληνικές τράπεζες capital controls. Το σοκ ήταν τεράστιο και έπληξε κάθε Έλληνα πολίτη που κλήθηκε να στηθεί με τις ώρες στις ουρές των ATM για μόλις 60 ευρώ.
Το Χρονικό
Ήταν Παρασκευή βράδυ 26 Ιουνίου 2015 όταν ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας διέκοψε τη ροή του τηλεοπτικού προγράμματος και ανήγγειλε δημοψήφισμα το οποίο και διεξήχθη μία εβδομάδα αργότερα στις 5 Ιουλίου του 2015. Μόλις δύο ημέρες μετά, τα ξημερώματα της Δευτέρας 29 Ιουνίου επιβλήθηκαν κεφαλαιακοί έλεγχοι και τραπεζική αργία η οποία διήρκεσε 21 ολόκληρες μέρες. Το χρηματιστήριο Αθηνών παρέμεινε επίσης κλειστό μέχρι και τις 3 Αυγούστου.
Το τοπίο που επικράτησε τις επόμενες μέρες σε ολόκληρη τη χώρα ήταν σουρεαλιστικό. Χιλιάδες πολίτες στέκονταν έξω από τα υποκαταστήματα των τραπεζών νυχθημερόν. Η παρατεταμένη αργία των τραπεζών ενέτεινε την αγωνία των Ελλήνων καταθετών οι οποίοι μέσα σε ένα κλίμα αβεβαιότητας και πανικού κατέκλυσαν τα σούπερ μάρκετ και τα βενζινάδικα καθώς πίστευαν ότι η μη ομαλή κατάσταση θα κλιμακωνόταν ολοένα και περισσότερο. Τα τοπικά και διεθνή μέσα ενημέρωσης πρόβαλαν τις σκηνές χάους ενδυναμώνοντας έτσι την αγανάκτηση των πολιτών.
Οι συγκυρίες που οδήγησαν στα Capital Controls
Κατόπιν προκηρύξεως του δημοψηφίσματος από την κυβέρνηση οι παγκόσμιες αγορές υπέστησαν κλυδωνισμό. Το μέλλον της ελληνικής οικονομίας κατέστη δυσοίωνο, με τον αμερικανικό οίκο αξιολόγησης Standard and Poor’s να υποβαθμίζει την Ελλάδα και να εκτιμά ότι μετά την αναγγελία του δημοψηφίσματος η πιθανότητα ενός Grexit υπερέβαινε το 50%. Επιπλέον, η παράταση bailout από την ελληνική κυβέρνηση ήταν εκπρόθεσμη καθώς δεν είχε επιτευχθεί συμφωνία με τους δανειστές. Ως εκ τούτου η ΕΚΤ έδωσε εντολή στον έσχατο μηχανισμό παροχής ρευστότητας ELA να μην αυξήσει το ποσό δανεισμού προς την Ελλάδα. Για να αποφευχθεί ενδεχόμενο bank run το οποίο θα προκαλούσε την καταβαράθρωση του τραπεζικού συστήματος και κατ’ επέκταση της οικονομίας της χώρας, κατόπιν συσκέψεως μεταξύ του διοικητή της ΤτΕ Γιάννη Στουρνάρα και του πρώην υπουργού οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη, ο πρωθυπουργός προέβη σε διάγγελμα μέσω του οποίου ανακοίνωσε την επιβολή των capital controls.
Όσο και να μας εξοργίζει η έκβαση αυτή ήταν φυσικό επακόλουθο όλων όσων προηγήθηκαν. Από τις αρχές του 2015 οπότε και παρουσιάστηκε ύφεση στην οικονομία της χώρας και αδυναμία τήρησης των συμφωνηθέντων μέτρων, η ελληνική οικονομία βρισκόταν διαρκώς υπό τη δαμόκλειο σπάθη των capital controls. Όταν ρωτήθηκε ο Γιάνης Βαρουφάκης λίγες ώρες μετά την προκήρυξη του δημοψηφίσματος εάν θα κλείσουν οι τράπεζες απάντησε «μπορεί». Επίσης, σε συνέντευξή της το Μάιο του 2015 η βουλευτής της ΝΔ Ντόρα Μπακογιάννη εξέφρασε την ανησυχία της σχετικά με επικείμενη έλευση capital controls μετά από τη δήλωση του πρώην υπουργού εσωτερικών Ν. Βούτση ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να πληρώσει τη δόση προς το ΔΝΤ.
Οι συνέπειες μέχρι και σήμερα
Οι ζημιές που προκάλεσαν οι έλεγχοι κεφαλαίου τα τελευταία δύο χρόνια είναι ανυπολόγιστες. Η μεγαλύτερη εξ αυτών τόσο σε ατομικό όσο και σε πανελλαδικό επίπεδο είναι οι δεκάδες χιλιάδες επιχειρήσεις που αναγκάστηκαν να κλείσουν μέσα στη διετία. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του Γενικού Εμπορικού Μητρώου ο αριθμός των επιχειρήσεων που έβαλαν λουκέτο λόγω capital controls ξεπερνά τις 37.000. Σε εξίσου δυσχερή κατάσταση βρίσκονται χιλιάδες εισαγωγείς, καθώς οι προμηθευτές τους, έχουν παύσει τις πιστώσεις και απαιτούν μέχρι και εξ ολοκλήρου προπληρωμή των προϊόντων. Το 2014 το ΑΕΠ της χώρας σημείωσε αύξηση 0,8% ενώ το 2015 παρουσιάστηκε ύφεση κατά 0,3%. Το 2016 όποτε εφαρμόστηκε χαλάρωση των capital controls σημειώθηκε ανάπτυξη κατά 0.2%. Το μόνο ίσως «θετικό» που προέκυψε μέσα από όλη αυτή την κατάσταση είναι η εξάπλωση του πλαστικού χρήματος καθώς και η επικράτηση των ηλεκτρονικών μέσων ( e- banking) μέσω των οποίων επιτυγχάνονται πιο άμεσες και γρήγορες συναλλαγές.
Δύο χρόνια μετά και η ελληνική κοινωνία εξακολουθεί να ζει κάτω από τη σκιά των capital controls. Η κυβέρνηση δεσμεύεται ότι μέχρι το τέλος του 2018 θα πραγματοποιηθεί άρση των capital controls. Αρκετοί πολίτες πάντως, διατηρούν έντονες αμφιβολίες, αναμένοντας μόνο μία απλή χαλάρωση των περιορισμών.
