Η σύσταση της ευρωζώνης αποτέλεσε την κορωνίδα της οικονομικής ενοποίησης στους κόλπους της ευρωπαϊκής ένωσης. Έπειτα από δεκαπέντε περίπου έτη της λειτουργίας της, καθίσταται χρήσιμη η εξαγωγή ορισμένων σύντομων συμπερασμάτων. Καταρχάς, να αναφερθεί η υψηλή δυσκολία του εγχειρήματος, περί της σύστασης μιας νομισματικής ένωσης, στην οποία μετέχουν κράτη με σημαντικές πολιτικές, πολιτισμικές και οικονομικές διαφορές.
Στο παρελθόν, έχουν πραγματοποιηθεί πολλές προσπάθειες σύνθεσης νομισματικών ενώσεων, όπου είτε δεν ευοδώθηκαν, είτε δημιουργήθηκαν, αλλά διαλύθηκαν με το πλήρωμα του χρόνου. Η ίδρυση της ευρωζώνης αποτέλεσε το έναυσμα για τη θεμελίωση μιας ισχυρότερης και πιο ομογενοποιημένης Ευρώπης. Ωστόσο, η μετάδοση της κρίσης από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη, απέδειξε τις δομικές αδυναμίες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Η συστημικότητα της κρίσης διαφαίνεται από την άμεση μετάδοση της, μεταξύ όλων των χωρών που απαρτίζουν την ευρωζώνη.
Τα βασικά, γενικά, αίτια της μεγάλης έκτασης που έλαβε η κρίση εντός της ευρωζώνης αφορούν, τόσο στα δομικά στοιχεία σύστασης της ένωσης, όσο και στους περιορισμούς και τις αντιθέσεις που απορρέουν από την άσκηση εθνικής οικονομικής και νομισματικής πολιτικής.
Τα συστατικά στοιχεία που αποδίδουν τις ανεπάρκειες των μηχανισμών στη ζώνη του ευρώ, καταλογίζονται στην έλλειψη μιας ενοποιημένης κυβέρνησης, που θα συνέβαλε στην εξασφάλιση της απαραίτητης πειθαρχίας στα κράτη μέλη για την άσκηση μιας εξ’ ολοκλήρου κοινής και αυστηρής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής, στα πλαίσια της οποίας δε θα επιτρέπονταν παρεκκλίσεις στους στόχους και τις δημοσιονομικές επιδόσεις. Επίσης, πάντοτε, η ύπαρξη μιας νομισματικής ένωσης, εγκυμονεί την παρουσία ενός «ηθικού κινδύνου».
Αυτό εκπίπτει από τη χαλαρότητα που δύναται να εμφανίσουν ορισμένες χώρες στη χάραξη της οικονομικής τους πολιτικής, καθώς τίθεται η θεώρηση, πως τυχόν δημοσιονομικά ατοπήματά τους, θα κινητοποιήσουν τις υπόλοιπες χώρες της ένωσης στην εκ παραδρομής διάσωση τους, φοβούμενες τις εκτιμώμενες επιπτώσεις που θα μπορούσαν να εκδηλωθούν στο σύνολο του κατασκευάσματος.
Παράλληλα, οι αδύναμες περιφερειακές οικονομίες της ευρωζώνης κλήθηκαν να αναδιοργανώσουν τις οικονομίες τους, υιοθετώντας πολιτικές ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητάς τους, με σκοπό την προσέγγιση των οικονομικών ανοιγμάτων των χωρών της κεντρικής Ευρώπης. Ο καταλυτικός παράγοντας που σηματοδότησε αυτές τις αντεγκλήσεις στη δυναμική των κρατών στην ευρωζώνη, αποτέλεσε η εξαγωγική τους ικανότητα. Αυτό οδήγησε σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, σε αυξήσεις των εισαγωγών, λόγο της πλειάδας των διατιθέμενων αγαθών και υπηρεσιών στην εσωτερική κοινή αγορά της Ευρωπαϊκής ένωσης, δημιουργώντας υψηλά ελλείμματα στο εμπορικό ισοζύγιο των λιγότερων ισχυρών οικονομιών της ευρωζώνης.
Ακόμη, τα κράτη εκχωρώντας τη δυνατότητα διαμόρφωσης εθνικών νομισματικών πολιτικών και της μη παρέμβασης στις συναλλαγματικές ισοτιμίες, ανάλογα με τις ανάγκες των εξωτερικών τους πληρωμών, είχε ως απόρροια τη συσσώρευση ελλειμμάτων. Επιπροσθέτως, η απαγόρευση άσκησης αντικυκλικών οικονομικών πολιτικών στα κράτη, επιβάλλοντας, αντί αυτού, την υλοποίηση μέτρων λιτότητας για την αντιμετώπιση της ύφεσης στο εσωτερικό τους, συνετέλεσε στην επιδείνωση της οικονομικής τους κατάστασης.
Συμπερασματικά, με το ξέσπασμα της κρίσης, οι ανωτέρω δυσλειτουργίες στην ευρωζώνη ήλθαν στην επιφάνεια συμβάλλοντας στη δημιουργία τριγμών στη συνοχή μεταξύ των κρατών μελών της ένωσης, θέτοντας υπό κίνδυνο την ύπαρξή της. Η ευρωπαϊκή ένωση, με σκοπό την καταπολέμηση των προβλημάτων αυτών, προχώρησε στην εφαρμογή προγραμμάτων για την παροχή οικονομικής και τεχνικής βοήθειας στα κράτη. Όμως, το γεγονός ότι τόσο η ΕΕ, όσο και τα κράτη μέλη της, κατόρθωσαν να διαχειριστούν έως ένα βαθμό τις συνέπειες της μεγάλης ύφεσης, αποτυπώνει τη σοβαρή προσπάθεια που πραγματοποιείται για την επίτευξη μιας «σκληρής» ενοποίησης των ευρωπαϊκών χωρών και την ισχυροποίηση και εδραίωση της θέσης της ευρωπαϊκής κοινότητας στο διεθνές σύστημα.
