Η Στέλλα Χαιρέτη γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης. Έχει σπουδάσει Κλασική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει γράψει δύο ποιητικές συλλογές και ένα θεατρικό έργο. Στον μονόλογο της Λένης απονεμήθηκε Έπαινος στα Κρατικά Βραβεία Συγγραφής Θεατρικού Έργου το 2022. Το βιβλίο της με τίτλο «Της Λένης η μ[ι]λιά» κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Νήσος.
Ηρωίδα της είναι η Λένη, μια γυναίκα της ελληνικής επαρχίας που ζει μόνη και βιοπορίζεται από τη γη της. Οι ισορροπίες της ζωής της διαταράσσονται όταν ο καινούργιος ιδιοκτήτης του όμορου χωραφιού ισχυρίζεται ότι η μηλιά, που η Λένη θεωρεί δική της και όριο ανάμεσα στα δυο χωράφια, ανήκει στο δικό του χωράφι. Η Λένη δεν διαπραγματεύεται τη μηλιά της, όχι μόνο γιατί αποτελεί σύμβολο της οικογενειακής της ιστορίας, αλλά κυρίως γιατί στις ρίζες της γεννήθηκε και θάφτηκε το μυστικό της. Τρία πρόσωπα υφαίνουν την ίδια ιστορία σε έναν τόπο όπου οι άντρες έχουν πάψει πια να έχουν ονόματα.
Το βιβλίο σου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «ύμνος στη γυναικεία φύση». Γιατί επέλεξες να κάνεις το λογοτεχνικό σου ντεμπούτο με την συγκεκριμένη θεματολογία;
Η αναζήτηση της ταυτότητας, ο καθορισμός των ορίων του εαυτού και τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος σε διαφορετικές χρονικές στιγμές είναι οι αιτίες «Της Λένης». Δεν προσχεδίασα το βιβλίο, ούτε επέλεξα ευθύς εξαρχής το θέμα του. Άφησα τη γραφή να με οδηγήσει και χαίρομαι πολύ που η γυναικεία φωνή είναι και το κεντρικό του θέμα. Ευχαριστώ για τον χαρακτηρισμό «ύμνος στη γυναικεία φύση». Αυτό, όμως, που ελπίζω είναι η Λένη με τη μ[i]λιά της να συμμετέχει στη φεμινιστική συζήτηση που έχει τόσο ανάγκη η εποχή.
Η «Λένη» έρχεται μετά από δύο ποιητικές συλλογές, «Μια χούφτα χώμα» και «Εσύ, κι εγώ μαζί με σένα», και ένα θεατρικό έργο «Ο λοιμός της Αθήνας» μέσα από τα οποία αναζήτησα την προσωπική μου φωνή, την οποία νομίζω πλησίασα ακόμα περισσότερο με τη «Λένη».
Τι αποτέλεσε πηγή έμπνευσης του βιβλίου σου και του διφορούμενου τίτλου του;
Η παρουσία της γυναίκας στη δημοτική ποίηση προκαλούσε πάντα το ενδιαφέρον μου. Αυτή η α-χρονία και η α-τοπία ενός συλλογικού γυναικείου εγώ που δεν έχει συνήθως δική του μιλιά, που θυσιάζεται και που καταριέται αλλά πάντα υποκύπτει. Που αγωνίζεται με σεμνότητα και εντιμότητα για τη ζωή, ενώ οδεύει προς τον θάνατο. Η γυναίκα στο δημοτικό τραγούδι δεν είναι ποτέ ένας ολοκληρωμένος χαρακτήρας, αλλά αρκεί να αποφασίσει να σταθεί κάτω από μια φορτωμένη με κόκκινα μήλα μηλιά και με αυτήν της την κίνηση θα αφηγηθεί, χωρίς λέξεις, όσα ηρωικά και γενναία πασχίζουν οι ανδρικοί ρόλοι να πουν αιώνες τώρα.
Η μηλιά, εκτός του ότι είναι ένα πανέμορφο δέντρο και φέρει δυνατούς συμβολισμούς, εξυπηρέτησε το λογοπαίγνιο που ήθελα να κάνω. Ο μονόλογος της Λένης όταν κατατέθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού είχε τον τίτλο «Τση Λένης η μiλιά» και ως φόρο τιμής στον τόπο καταγωγής μου και γιατί η Κρήτη συνεχίζει να βαδίζει σε παραδοσιακά μονοπάτια, ό,τι κι αν αυτό συνεπάγεται.
Τι συμβολίζει για εσένα «της Λένης η μ[i]λιά»; Ποιο είναι το δικό σου αντίστοιχο σημείο αναφοράς;
Ο γυναικείος λόγος υποφέρει ακριβώς γιατί διακρίνεται από τον ανδρικό λόγο που είναι αυτός που θέτει τα όρια και απαγορεύει τις υπερβάσεις. Θυμάμαι πολλά χρόνια πριν, όταν σπούδαζα στην Αθήνα, μια γυναίκα να φωνάζει στη στάση του λεωφορείου γιατί κάποιος την παρενόχλησε λεκτικά και θυμάμαι με αποτροπιασμό κάποια να λέει «ε, και;» και κάποιον να λέει «μα έτσι όπως φωνάζεις, χάνεις το δίκιο σου». Ο γυναικείος λόγος μένει χωρίς τόπο σε μια κοινωνία που δεν έχει αναπτύξει ακόμα την ετοιμότητα και τα αντανακλαστικά της στις περιπτώσεις της έμφυλης βίας.
Αναζητάμε ακόμα να βρούμε “ένα δικό μας δωμάτιο”,
Advertising
αυτό που μας άφησε παρακαταθήκη η Virginia Woolf.
Παρά τον φεμινιστικό χαρακτήρα του βιβλίου σου, αποφάσισες να δώσεις «μιλιά» και στους άνδρες ήρωες της ιστορίας σου. Πόσο δύσκολο ήταν για εσένα να υιοθετήσεις τον ανδρικό τρόπο σκέψης και να τον περάσεις στο χαρτί;
Η θηλύτητα δεν είναι μια κατάκτηση μόνο του γυναικείου φύλου. Για μένα είναι μια αξία που αγκαλιάζει όλους τους ανθρώπους ανεξάρτητα από το βιολογικό τους φύλο. Η θηλύτητα είναι μια κατάσταση μέσα στην οποία ο λόγος απελευθερώνεται από τα παραδοσιακά δεσμά του. Η θηλύτητα είναι η συνειδητοποίηση της διαφορετικότητας που υπόκειται σε ζυγό. Υπό αυτό το πρίσμα και ο Κρητικός και ο Κάτοικος μιλούν και με γυναικεία φωνή γιατί ο καθένας από αυτούς υποκύπτει στις δικές του δεσμεύσεις.
Προσωπικά, ως γυναίκα, ένιωσα να ταυτίζομαι σε πολλά σημεία με την Λένη και την προσπάθειά της να επιβιώσει μέσα σε ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον. Θεωρείς πως το βιβλίο σου μπορεί να διαβαστεί εξίσου «εύκολα» κι από το ανδρικό αναγνωστικό κοινό;
Μ’ αρέσει να αντιλαμβάνομαι το αναγνωστικό κοινό ως έναν ουδέτερο τόπο που μέσα του συν-έρχονται τα βιβλία αυτόνομα χωρίς να ανήκουν πια στη συγγραφέα ή στον συγγραφέα τους. Χωρίς να καθορίζονται πια από τον δημιουργό τους, αφού αποφάσισαν να φύγουν από τα χέρια του. Η αναμέτρηση είναι ανάμεσα στο ίδιο το έργο και στον αναγνώστη. Και σε αυτή τη σχέση δεν χωράει κανένας διαχωρισμός.
Η Λένη είναι εκείνη η μαυροφορεμένη γυναίκα της υπαίθρου που στην κουζίνα του σπιτιού της, στον προσωπικό χώρο ελευθερίας της, θα χαλαρώσει το δέσιμο από το μαντήλι στα μαλλιά της. Η Λένη είναι η αγχωμένη μάνα μιας μονογονεϊκής οικογένειας που χρειάζεται να βρει και δεύτερη δουλειά, αλλά το βράδυ πριν ξαπλώσει θα χαμογελάσει στο παιδί της. Η Λένη μου δεν είναι ένα πρόσωπο. Είναι οι γυναίκες της ζωής μου και λίγο παραπάνω η μάνα μου.
Υπάρχουν, θεωρείς, στην εγχώρια παραγωγή βιβλίου, γυναικείες λογοτεχνικές φωνές που αξίζουν την προσοχή μας; Ξεχωρίζεις κάποιες;
Πέρασα τα χρόνια του Δημοτικού σχολείου διαβάζοντας Ζωρζ Σαρρή, Άλκη Ζέη, Διδώ Σωτηρίου, Έλλη Παπά, Μαρία Ιορδανίδου και Ευγενία Φακίνου. Ήταν επόμενο να ερωτευτώ την ελληνική λογοτεχνία και συνέχισα να την ερωτεύομαι όταν γνώρισα τη Ρέα Γαλανάκη με τον «Βίο του Ισμαήλ Φερίκ Πασά», τη Μάρω Δούκα με την «Αρχαία Σκουριά» , την Ιωάννα Καρυστιάνη με τον «Άγιο της μοναξιάς» και την Τατιάνα Γκρίτση-Μιλλιέξ με το «Και ιδού ίππος χλωρός». Την εικόνα συμπληρώνουν η Λιλή Ζωγράφου, η Μαργαρίτα Καραπάνου, η Λούλα Αναγνωστάκη, η Κατερίνα Γώγου, η Κική Δημουλά, η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ. Και η εικόνα συνεχίζει μεγαλώνει ακόμα με την Παυλίνα Μάρβιν «Ιστορίες απ’ όλον τον κόσμο μου», με την Ειρήνη Γιαβάση «Εμείς» και την Ελευθερία Παπουτσάκη με τον «Αόριστο». Και αυτές είναι μια μικρή δειγματοληπτική αναφορά.
Πού οφείλεται, κατά τη γνώμη σου, η έξαρση στα περιστατικά έμφυλης βίας τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας αλλά και σε όλο τον κόσμο;
Αναρωτιέμαι αν αυτά τα περιστατικά υπήρχαν πάντα, αλλά τώρα είναι η στιγμή που κάποια (τα περισσότερα, όλα;) έρχονται στη δημοσιότητα. Αν υποθέσουμε ότι υπήρχαν πάντα, και έχουμε πολλούς λόγους να το υποθέτουμε με βεβαιότητα, η δήλωσή τους στην κοινή θέα είναι μια δυναμική εξέλιξη. Αν όντως πρόκειται για σύγχρονή μας έξαρση, μια υπόθεση που επίσης ευσταθεί, την αντιλαμβάνομαι ως τιμωρία. Η γυναικεία συλλογική συνείδηση προσπαθεί να χαράξει τη δική της ανεξάρτητη διαδρομή, αλλά ο πατριαρχικός λόγος δεν είναι καθόλου διαθέσιμος να παραχωρήσει την εξουσία. Και δεν θεωρητικολογώ. Οι άνδρες επιμένουν να αναπαράγουν χυδαία πρότυπα και μάλιστα σύγχρονοί μας άνδρες που κατέχουν θέσεις εξουσίας. Δυστυχώς οι άνδρες σίγουρα μέχρι και τη δική μου γενιά μεγάλωναν με διαφορετικά πρότυπα από ό,τι οι γυναίκες. Αφήνω τις ελπίδες μου στις σύγχρονές μας μανάδες ότι θα καταφέρουν πρώτες να σπάσουν αυτόν τον φαύλο κύκλο.
Στο ελληνικό κοινό συστήνεσαι με το βιβλίο σου «Της Λένης η μ[ι]λιά». Έχεις σκεφτεί ποια θα είναι η θεματολογία του επόμενου βιβλίου σου ή είναι πολύ νωρίς να σε ρωτώ κάτι τέτοιο;
Η εμπειρία της θηλύτητας και η αναπαράσταση του γυναικείου λόγου στη σύγχρονή μας εποχή παραμένουν τα αγαπημένα μου θέματα.
Το βιβλίο της Στέλλας Χαιρέτη “Της Λένης η μ[i]λιά” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νήσος. Βρείτε το εδώ.
Ευχαριστούμε θερμά την συγγραφέα για την συνέντευξη που μας παραχώρησε.
