Χάνα Άρεντ: πολιτειολόγος και φιλόσοφος, η αμερικανίδα γερμανοεβραϊκής καταγωγής που με το έργο της έχει σημαδέψει τη σύγχρονη φιλοσοφία. Βασική θεματική του έργου της αποτελεί η φύση της εξουσίας, η δημοκρατία και ο ολοκληρωτισμός. Έγινε διάσημη για τη φράση της σχετικά με την κοινοτυπία του κακού αλλά και για το σκάνδαλο που προκάλεσε παρουσιάζοντας το Ολοκαύτωμα ως αποτέλεσμα πολεμικής γραφειοκρατίας. Το έργο της υπήρξε ευφυές και ριζοσπαστικό, ενώ η ίδια πολεμήθηκε από πολλές ομάδες ανθρώπων. Δεν παύει να αποτελεί την κορυφαία, ίσως, γυναίκα φιλόσοφο του προηγούμενο αιώνα. Η ίδια γράφει:
Το πρόβλημα με τα ψέματα και την εξαπάτηση είναι ότι η αποτελεσματικότητά τους βασίζεται εξ ολοκλήρου σε μια σαφή αντίληψη της αλήθειας την οποία ο ψεύτης και απατεώνας επιθυμεί να κρύψει.
Λίγα λόγια για τη ζωή της
Η Χάνα Άρεντ γεννήθηκε στις 14 Οκτωβρίου του 1906 στο Ανόβερο και μεγάλωσε στη Ρωσία. Οι γονείς της ήταν οι Εβραίοι γερμανικής καταγωγής, Πολ Άρεντ και Μάρτα Κον. Η Άρεντ έχασε τον πατέρα της σε μικρή ηλικία, ωστόσο, η μητέρα της παντρεύτηκε εκ νέου και έτσι απέκτησε δύο ετεροθαλείς αδερφές. Σε αρκετά μικρή ηλικία η Χάνα Άρεντ ασχολήθηκε με τη φιλοσοφία, εντρυφόντας στο έργο του Καντ. Μετά την αποφοίτηση της από το Γυμνάσιο άρχισε σπουδές φιλοσοφίας και θεολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μαρβούργου.
Κατά τη διάρκεια τον σπουδών της, η Χάνα Άρεντ συνδέθηκε ερωτικά με τον Μάρτιν Χάιντεγκερ, ωστόσο η σχέση τους υπήρξε σύντομη καθώς εκείνος ήταν παντρεμένος και είχε ήδη δύο παιδιά. Ο Χάιντεγκερ, στη συνέχεια, ασπάστηκε το ναζισμό και συνεργάστηκε με τους Ναζί. Η Χάνα Άρεντ μετακόμισε και συνέχισε τις σπουδές της στο Πανεπιστήμιο της Χαιδελβέργης, μαζί με τον φιλόσοφο και ψυχίατρο Καρλ Γιάσπερς που έγινε φίλος και μέντορας της. Το 1929, η Άρεντ παντρεύτηκε τον εβραίο φιλόσοφο Γκίντερ Στερν, ολοκλήρωσε τη διατριβή της και μετακόμισε στο Βερολίνο.
Μετά την άνοδο του ναζιστικού καθεστώτος η Χάνα Άρεντ στράφηκε στον πολιτικό ακτιβισμό, ενώ η μελέτη της επικεντρώθηκε στην άνοδο του ολοκληρωτισμού. Το 1940, μετά το διαζύγιο της, παντρεύτηκε τον μαρξιστή Χάινριχ Μπλίχερ. Λίγο μετά το γάμο της, η Άρεντ βρέθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης , από όπου απέδρασε, και το 1941, μαζί με τον σύζυγό της, κατάφεραν να φτάσουν στις ΗΠΑ. Η Χάνα Άρεντ υπήρξε η πρώτη γυναίκα που έλαβε θέση καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον το 1959. Δίδαξε ακόμη, στα πανεπιστήμια του Σικάγου, του Μπέρκλεϊ και της Κολούμπια, καθώς και στη Νέα Σχολή Κοινωνικών Επιστημών της Νέας Υόρκης. Η Χάνα Άρεντ πέθανε από ανακοπή καρδιάς, στις 4 Δεκεμβρίου 1975, στο διαμέρισμά της στη Νέα Υόρκη. Δυστυχώς, άφησε ανολοκλήρωτη την τριλογία της με γενικό τίτλο «The life of the mind».
Φιλοσοφικό έργο
Η Χάνα Άρεντ έχει χαρακτηριστεί ως η κορυφαία ερμηνεύτρια του ολοκληρωτισμού, ενώ δε δίστασε να παρουσιάσει το Ολοκαύτωμα των Εβραίων ως το προϊόν πολεμικής γραφειοκρατείας που θα μπορούσε να συμβεί οπουδήποτε. Το 1963, δημοσιεύτηκε το βιβλίο της Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ. Η ίδια υπαινισσόταν ότι η συμπεριφορά των αξιωματούχων των Εβραϊκών Συμβουλίων δεν διέφερε από εκείνη των ναζιστών δημίων. Το σκάνδαλο που προκλήθηκε από τη συγκεκριμένη θέση την σημάδεψε για πάντα.
Η φράση της Άρεντ στο ίδιο έργο για την «κοινοτοπία του κακού» την κατέστησε διάσημη σε κύκλους εκτός της πολιτικής φιλοσοφίας και χρησιμοποιήθηκε έκτοτε σε πολλές αναλύσεις και για πολλές όψεις της δημόσιας ζωής και ακόμη και του εγκλήματος.
Το πρώτο μείζον έργο της με τίτλο «Το Ολοκληρωτικό Σύστημα» εκδόθηκε το 1951. Το βιβλίο ανιχνεύει τις ρίζες του Σταλινισμού και του Ναζισμού, τόσο στον αντισημιτισμό, όσο και στον ιμπεριαλισμό. Το βιβλίο καταγγέλθηκε από την Αριστερά, καθώς ταύτιζε τα δύο πολιτικά συστήματα. Ακολούθησαν τα έργα: «Η ανθρώπινη κατάσταση» (1958), «Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος» (1961), «Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς» (1968) και «Περί βίας» (1970). Κορυφαία στιγμή στην καριέρα της Άρεντ αποτέλεσε η έκδοση του βιβλίου «Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ: η κοινοτοπία του κακού» (1963). Θέμα του αποτελούσε η δίκη του λοχαγού των Ες-Ες, που κάλυψε για το περιοδικό «The New Yorker». Η ίδια γράφει:
Το κακό μπορεί να κατακυριεύσει τα πάντα και να σαρώσει ολόκληρο τον κόσμο, ακριβώς επειδή διασπείρεται σαν μύκητας… Εκεί έγκειται η ρηχότητά του.
Έργα της Άρεντ μεταφρασμένα στα ελληνικά:
1986. Η ανθρώπινη κατάσταση, Γνώση
1987. Σκέψεις για την πολιτική και την επανάσταση, Έρασμος
1998. Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς, Νησίδες
2000. Περί βίας, Αλεξάνδρεια
2005. Για την επανάσταση, Νησίδες
2006. Για την επανάσταση, Αλεξάνδρεια
2008. Η πολιτική φιλοσοφία του Καντ, Νήσος
2009. Η ανθρώπινη κατάσταση, Γνώση
2009. Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ, Νησίδες
2009. Υπόσχεση πολιτικής, Κέδρος
2012. Ελευθερία, αλήθεια και πολιτική, Στάσει Εκπίπτοντες
2012. Η κρίση της κουλτούρας και άλλα κείμενα, Στάσει Εκπίπτοντες
2015. Εμείς οι πρόσφυγες (κείμενα των: Άρεντ, Αγκάμπεν, Τραβέρσο), Εκδόσεις του εικοστού πρώτου
2017. Οι απαρχές του ολοκληρωτισμού Α: Αντισημιτισμός, Νησίδες
2017. Οι απαρχές του ολοκληρωτισμού Β: Ιμπεριαλισμός, Νησίδες
Χάνα Άρεντ: Η ταινία
Το 2012, η ζωή και το έργο της Χάνα Άρεντ ενέπνευσαν την ομώνυμη ταινία σε σκηνοθεσία Μαργκαρέτε Φον Τρότα με τους: Μπάρμπαρα Σούκοβα, Τζάνετ Μακ Τίρ, Άξελ Μίλμπεργκ. Η ερμηνεία της ηθοποιού Μπάρμπαρα Σούκοβα στο ρόλο της Άρεντ κέρδισε πολύ θετικά σχόλια. Η ταινία βασίζεται περισσότερο στο θέμα της δίκης του Άιχμαν και την κάλυψη της από την Άρεντ για το New Yorker. Η δίκη αυτή αποτέλεσε άλλωστε το έναυσμα για τη σύλληψη του κορυφαίου έργο της φιλοσόφου που ακολούθησε δύο χρόνια αργότερα. Στις αμφιλεγόμενες ανταποκρίσεις της από τη δίκη εντοπίζονται σπέρματα της φιλοσοφία της όπως αναπτύχθηκε στο Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ. Ακολουθεί το απόσπασμα του τελευταίου λόγου της:
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο
Μπακουνάκης Νίκος, «Η ανθρώπινη κατάσταση» της Χάνα Άρεντ μόλις κυκλοφόρησε σε νέα μετάφραση: Η Χάνα Άρεντ πέρα από την «κοινοτοπία του κακού», ανακτήθηκε από lifo.gr (τελευταία επίσκεψη: 12/10/2021).
“Ήταν η Χάνα Άρεντ υπεροπτική και άσπλαχνη όταν μιλούσε για την “πεζότητα του κακού”;”, ανακτήθηκε από lifo.gr (τελευταία επίσκεψη: 12/10/2021).
“Το φαινόμενο Χάνα Άρεντ”, ανακτήθηκε από tvxa.gr (τελευταία επίσκεψη: 12/10/2021).
“Χάνα Άρεντ”, ανακτήθηκε από gnomikologikon.gr (τελευταία επίσκεψη: 12/10/2021).
Μια συναρπαστική τηλεοπτική συνέντευξη της φιλοσόφου Χάνα Άρεντ, ανακτήθηκε από lifo.gr (τελευταία επίσκεψη: 12/10/2021).
