Ο Ερρίκο Μαλατέστα ήταν Ιταλός αναρχικός, οπαδός της λεγόμενης «προπαγάνδας της πράξης», που διαμόρφωσαν κυρίως οι Ιταλοί αναρχικοί και που είχε ως βασική αρχή το ότι οι επαναστατικές ιδέες μπορούσαν να εξαπλωθούν καλύτερα με την ένοπλη εξέγερση. Στο μεγαλύτερο διάστημα της ζωής του βρισκόταν εξόριστος από την πατρίδα του λόγω των δράσεων του. Υπήρξε φίλος του Μιχαήλ Μπακούνιν κι εξέδωσε αρκετές ριζοσπαστικές εφημερίδες. Έμεινε πάντα σταθερός στις πεποιθήσεις του, όποιες κι αν ήταν οι συνθήκες τις οποίες αντιμετώπιζε. Ο Ερρίκο Μαλατέστα πίστευε ότι η αναρχική επανάσταση θα ερχόταν σύντομα και ότι η βία ήταν το απαραίτητο συστατικό από τη στιγμή που το κράτος βασιζόταν ολοκληρωτικά στον βίαιο εξαναγκασμό. Κατά τη διάρκεια της δράσης του ο Ερρίκο Μαλατέστα καταδικάστηκε 3 φορές σε θάνατο, φυλακίστηκε 12 χρόνια και πέρασε γύρω στα 35 χρόνια στην εξορία. Στη ζωή και τη δράση του βασίστηκε η ταινία του 1972 «Ο Σαν Μικέλε είχε ένα κόκορα» των αδερφών Ταβιάνι.
Τα πρώτα χρόνια δράσης
Ο Ερρίκο Μαλατέστα γεννήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 1853 στην Σάντα Μαρία Κάπουα Βέτερε, στην επαρχία Καζέρτα στη Νότια Ιταλία, στην περιοχή του τότε Βασιλείου των Δύο Σικελιών. Ήταν παιδί μιας μεσοαστικής αγροτικής οικογένειας με απώτερη καταγωγή από τον αριστοκρατικό οίκο των Μαλατέστα, που κυβέρνησε το Ρίμινι κατά την πρώιμη Αναγέννηση.
Από έφηβος ο Ερρίκο Μαλατέστα δραστηριοποιήθηκε στους πολιτικούς αγώνες. Για πρώτη φορά συνελήφθη σε ηλικία 14 ετών. Αιτία ήταν ένα γράμμα που είχε γράψει, παραπονούμενος στον βασιλιά Βιτόριο Εμμανουέλε Β’ για την αδικία που επικρατούσε στην περιοχή του.
Οι σπουδές του Ερρίκο Μαλατέστα έγιναν στο Πανεπιστήμιο της Νάπολης, όπου ξεκίνησε να σπουδάζει φαρμακευτική ή ιατρική. Στο πανεπιστήμιο μυήθηκε στις αναρχικές ιδέες από τους Εμίλιο Κοβέλι και Κάρλο Καφιέρο, σημαντικές προσωπικότητες του πρώιμου αναρχικού κινήματος στην Ιταλία. Το 1871 όμως αποβλήθηκε από το πανεπιστήμιο εξαιτίας των ιδεών του αυτών, αλλά και γιατί συμμετείχε σε μια διαδήλωση. Για να βγάζει τα προς το ζην, παράλληλα με την πολιτική του δράση, μαθήτευσε κι έγινε τελικά αυτοδίδακτος μηχανικός και ηλεκτρολόγος.
Το 1871 επίσης συμμετείχε στην πολιτική ομάδα της Νάπολης για την Πρώτη Σοσιαλιστική Διεθνή, λόγω του ενθουσιασμού του για την Παρισινή Κομμούνα, αλλά και εξαιτίας της φιλίας του με τον Καρμέλ Παλλαντίνο. Σε ένα συνέδριο στην Ελβετία το 1872 συναντήθηκε και γνωρίστηκε με τον Μιχαήλ Μπακούνιν. Τα 4 χρόνια που ακολούθησαν, ο Ερρίκο Μαλατέστα έκανε προπαγάνδα στην Ιταλία για τις απόψεις της Διεθνούς και γι’ αυτό το λόγο φυλακίστηκε 2 φορές.
Ο Ερρίκο Μαλατέστα στην συμμορία Ματέζε
Μια άλλη ομάδα, στην οποία συμμετείχε ο Ερρίκο Μαλατέστα, ήταν μια πολυμελής ομάδα Ιταλών, κυρίως αναρχικών, που ονομαζόταν «συμμορία Ματέζε». Η ομάδα όφειλε το όνομά της στην δράση που είχε αναπτύξει στα όρη Ματέζε.
Τον Απρίλιο του 1876 ο Ερρίκο Μαλατέστα, μαζί με τους Κάρλο Καφιέρο, Ρώσο Στέπνιακ και άλλους 30 περίπου, ξεκίνησαν μια εξέγερση στην επαρχία Μπενεβέντο. Αρχικά μετέφεραν κρυφά στην περιοχή πυρομαχικά. Το χωριό όμως παρακολουθούνταν στενά από τις αρχές, γιατί κάποιος συνεργάτης είχε προδώσει τη δράση τους. Έτσι, πολλά μέλη της ομάδας συνελήφθησαν καθώς πήγαιναν προς τα εκεί. Μέσα στο ίδιο το χωριό έγινε ανταλλαγή πυροβολισμών, όπου τραυματίστηκαν 2 αστυνομικοί. Ο Μαλατέστα, ο Καφιέρο και άλλοι 25 αναρχικοί κατέφυγαν στα βουνά για να υποκινήσουν εξέγερση στα απομονωμένα χωριά.
Η εξέγερση αρχικά είχε κάποια επιτυχία, καθώς έπεσαν αμαχητί τα χωριά του Λετίνο και του Γκάλλο, κι εκεί κηρύχθηκε, εν ονόματι της Κοινωνικής Επανάστασης, έκπτωτος ο βασιλιάς Βιτόριο Εμμανουέλε. Επίσης, έκαψαν τα αρχεία του δήμου, που περιείχαν τίτλους ιδιοκτησίας, καταγραφές φόρων και χρεών και είχαν μεγάλη υποστήριξη από τον κόσμο, αφού ακόμα κι ένας παπάς της περιοχής έδειξε τη στήριξή του.
Στη συνέχεια όμως τα κυβερνητικά στρατεύματα τους περικύκλωσαν. Μετά από 2 μέρες περιπλάνησης στα βουνά, ο Ερρίκο Μαλατέστα και οι σύντροφοί του, που ήταν και ανεπαρκώς εξοπλισμένοι αλλά και χωρίς τρόφιμα, συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στην φυλακή. Οι κατηγορίες που τους βάραιναν ήταν μεταξύ άλλων συνωμοσία, σύσταση συμμορίας για ανατρεπτική δράση, φόνο κ.α. Παρά τις σοβαρές αυτές κατηγορίες, αλλά και το ότι η περίπτωσή τους δεν καλυπτόταν από την αμνηστία που είχε δοθεί τον Φεβρουάριο του 1878, ύστερα από την ενθρόνιση του νέου Ιταλού βασιλιά Ουμβέρτου Α’, πήραν απαλλαγή τον Αύγουστο του 1878, εξαιτίας και του γενικότερου κλίματος ηπιότητας που επικρατούσε καθώς και στην επιείκεια που έδειξαν οι ένορκοι.
Τα ριζοσπαστικά στοιχεία, ύστερα από μια σειρά από επιθέσεις που είχε δεχτεί η βασιλική οικογένεια και οι υποστηρικτές της, παρακολουθούνταν συνέχεια από την αστυνομία. Ο Ερρίκο Μαλατέστα, που ήταν υποστηρικτής της σοσιαλιστικής επανάστασης, τέθηκε επίσης υπό παρακολούθηση, παρότι οι αναρχικοί υποστήριξαν ότι δεν είχαν κάποια σχέση με τις επιθέσεις. Αφού επέστρεψε στην Νάπολη και εξαιτίας αυτών των συνθηκών, ο Ερρίκο Μαλατέστα αναγκάστηκε να φύγει από την Ιταλία κι έτσι ξεκίνησε η μακρά περίοδος της εξορίας του.
Οι εξορίες του Ερρίκο Μαλατέστα
Φεύγοντας από την Ιταλία ο Ερρίκο Μαλατέστα αρχικά πήγε στην Αίγυπτο, όπου επισκέφτηκε κάποιους Ιταλούς φίλους του. Σύντομα όμως εκδιώχθηκε από τον Ιταλό πρόξενο. Ανέβηκε σε ένα πλοίο και αποβιβάστηκε στη Μασσαλία, αφού πρώτα του είχαν αρνηθεί την είσοδο στη Συρία, την Τουρκία και την Ιταλία. Από τη Μασσαλία ξεκίνησε για τη Γενεύη της Ελβετίας, μια πόλη κέντρο των αναρχικών της εποχής. Εκεί ξεκίνησε δράσεις μαζί με τους Ελυζέ Ρεκλύς και Πέτρο Κροπότκιν. Τον Κροπότκιν μάλιστα τον βοήθησε στην έκδοση του περιοδικού «L’ Anarchia». Σύντομα όμως απελάθηκε και από την Ελβετία.
Το 1880 ταξίδεψε στο Λονδίνο μέσω Ρουμανίας, Παρισιού και Βελγίου. Στο Λονδίνο ο Ερρίκο Μαλατέστα εργάστηκε ως πωλητής παγωτού και ως μηχανικός. Το 1881 συμμετείχε στη συνέλευση της Διεθνούς, που γέννησε την Αναρχική Διεθνή του St. Imier.
Η μυστική επιστροφή του στην Ιταλία και τα επόμενα ταξίδια
Το 1882 πήγε να πολεμήσει τους Άγγλους αποικιοκράτες στην Αίγυπτο και το 1883 επέστρεψε μυστικά στην Ιταλία. Στη Φλωρεντία, όπου πήγε, ίδρυσε την εβδομαδιαία αναρχική εφημερίδα «Το κοινωνικό ζήτημα». Σε αυτή την εφημερίδα εμφανίστηκε και η πιο δημοφιλής μπροσούρα, το «Μεταξύ αγροτών». Στη Νάπολη επέστρεψε το 1884, μετά από ποινή 3 ετών, για να περιθάλψει τα θύματα της χολέρας.
Ο Ερρίκο Μαλατέστα έφυγε και πάλι από την Ιταλία για να γλιτώσει τη φυλακή και πήγε στη Νότια Αμερική. Από το 1885 έζησε στο Μπουένος Άιρες, όπου συνέχισε να εκδίδει «Το κοινωνικό ζήτημα». Επίσης, αναμείχθηκε στην ίδρυση της πρώτης μαχητικής ένωσης εργατών στην Αργεντινή, την Ένωση Αρτοποιών, κι ακόμα διαμόρφωσε τον αναρχικό χαρακτήρα των εργατικών κινητοποιήσεων της χώρας για τα επόμενα χρόνια.
Στην Ευρώπη επέστρεψε το 1889, εκδίδοντας την εφημερίδα «L’Associazione» στη Νίκαια μέχρι τη στιγμή που αναγκάστηκε να φύγει και πάλι για το Λονδίνο. Έμεινε εκεί για τα επόμενα 8 χρόνια κάνοντας κρυφά ταξίδια σε Παρίσι, Ελβετία και Ιταλία. Παράλληλα έκανε και με περιοδεία διαλέξεων στην Ισπανία μαζί με τον Φερνάντο Ταρίντα ντελ Μαρμόλ. Την περίοδο αυτή ο Ερρίκο Μαλατέστα έγραψε αρκετές μπροσούρες, μεταξύ αυτών και την «L’Anarchia».
Το 1898 ο Ερρίκο Μαλατέστα βρήκε την ευκαιρία να επιστρέψει στην Ιταλία και να πάρει μέρος στις εξεγέρσεις που γίνονταν. Οι αρχές όμως τον αναγνώρισαν γρήγορα, τον συνέλαβαν και τον φυλάκισαν στο νησί Λαμπεντούζα. Τον Μάιο του 1899 δραπέτευσε με την βοήθεια των συντρόφων του και με ένα σφουγγαράδικο από την Κάλυμνο έφτασε στην πόλη Σους της Τυνησίας.
Επόμενος σταθμός της δράσης του ήταν οι ΗΠΑ, όπου προσπάθησε να μεταδώσει τις αναρχικές ιδέες σε Ιταλούς και Ισπανόφωνους μετανάστες. Μετά το 1900 επέστρεψε για λίγο στην βάση του, που ήταν το Λονδίνο, όπου έζησε για κάποιο διάστημα ήσυχα.
Το 1907 ο Ερρίκο Μαλατέστα πήρε μέρος στο Διεθνές Συνέδριο Αναρχικών στο Άμστερνταμ, όπου είχε έντονες διαμάχες με τον αναρχοσυνδικαλιστή Πιερ Μονά για τη σχέση αναρχισμού και συνδικαλισμού. Ο Μονά πίστευε ότι ο επαναστατικός χαρακτήρας του συνδικαλισμού θα μπορούσε να δημιουργήσει τις συνθήκες για κοινωνική επανάσταση. Ο Μαλατέστα αντίθετα πίστευε ότι οι συνδικαλιστικές ενώσεις ήταν ρεφορμιστικές και μπορούσαν να γίνουν ακόμα και συντηρητικές. Ως παράδειγμα, μαζί με τον Κρίστιαν Κορνέλισσεν, παρέθεσαν τα εργατικά συνδικάτα στις ΗΠΑ, που απαρτιζόμενα από τους ικανότερους εργάτες μερικές φορές αντιτίθεντο στους λιγότερο ικανούς για να υπερασπιστούν την προνομιακή τους θέση. Το 1912 ο Ερρίκο Μαλατέστα δέχτηκε μια συκοφαντική κατηγορία με αποτέλεσμα να φυλακιστεί για 3 μήνες και να παραπεμφθεί για απέλαση. Δεν απελάθηκε όμως κι αυτό ήταν αποτέλεσμα της καμπάνιας του ριζοσπαστικού τύπου και των διαδηλώσεων των εργατικών οργανώσεων.
Η οριστική επιστροφή στην Ιταλία και ο θάνατος του Ερρίκο Μαλατέστα
Ο Ερρίκο Μαλατέστα επέστρεψε οριστικά στην Ιταλία μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1919, όταν δόθηκε αμνηστία. Συνέχισε την πολιτική του δράση κι έτσι το 1921 φυλακίστηκε ξανά από την ιταλική κυβέρνηση. Αφέθηκε ελεύθερος 2 μήνες πριν οι φασίστες με τον Μπενίτο Μουσολίνι ανέβουν στην εξουσία. Την περίοδο 1924 – 1926 ο Μπενίτο Μουσολίνι φίμωσε όλα τα ανεξάρτητα μέσα. Ο Ερρίκο Μαλατέστα, παρόλο που δεχόταν απειλές και η δημοσιογραφία γενικά βρισκόταν υπό λογοκρισία από την κυβέρνηση, εξέδωσε το περιοδικό «Pensiero e Volontà» («Σκέψη και Θέληση»).
Τα χρόνια που του απέμειναν ο Ερρίκο Μαλατέστα τα πέρασε σχετικά ήρεμα, δουλεύοντας ως ηλεκτρολόγος για να βγάλει τα προς το ζην. Για αρκετά χρόνια είχε αδύναμο αναπνευστικό σύστημα, ανέπτυξε βρογχοπνευμονία και τελικά αυτό ήταν η αιτία από την οποία πέθανε μετά από μερικές εβδομάδες στη Ρώμη σε ηλικία 78 ετών. Ημέρα θανάτου του η Παρασκευή 22 Ιουλίου 1932.
Οι πολιτικές πεποιθήσεις του Ερρίκο Μαλατέστα
Ο Ερρίκο Μαλατέστα ήταν ένας αναρχικός που έμεινε πιστός στις αναρχικές ιδέες του, ανεξάρτητα από την κατάσταση που βίωνε. Συνολικά απέρριπτε τα πολιτικά κόμματα και τις πολιτικές επαναστάσεις, προτιμώντας τις κοινωνικές επαναστάσεις. Ακόμα και οι επαναστατικές συνδικαλιστικές ομάδες δεν του ενέπνεαν εμπιστοσύνη. Εκείνος υποστήριζε την ελεύθερη συνεργασία χωρίς την νοοτροπία του να ανήκει σε μια ομάδα απλά και μόνο για να βρίσκεται εκεί. Μεγαλύτερη έμφαση έδωσε στην οργάνωση των επαναστατών και των εργατών ως μέσο επίτευξης των αναρχικών πολιτικών στόχων. Για εκείνον μάλιστα η βία ήταν ένα απαραίτητο στοιχείο για την χειραφέτηση της εργατικής τάξης.
Ακολουθεί video για τον Ερρίκο Μαλατέστα από την 1 Μάη 1920.
Για το άρθρο χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες από:
- Ερρίκο Μαλατέστα, Ανακτήθηκε από: https://el.wikipedia.org/ Τελευταία πρόσβαση: 28/11/23
- Ερρίκο Μαλατέστα, Ανακτήθηκε από: https://www.sansimera.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 28/11/23
- Rebelian. (2021). Ερρίκο Μαλατέστα (14 Δεκεμβρίου 1853 – 22 Ιουλίου 1932). Ανακτήθηκε από: https://www.alerta.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 28/11/23
- Ερρίκο Μαλατέστα (14 Δεκεμβρίου 1853 – 22 Ιουλίου 1932). (2015). Ανακτήθηκε από: https://www.nostimonimar.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 28/11/23
