Ο Φεντερίκο Φελίνι ήταν Ιταλός σκηνοθέτης και σεναριογράφος. Μέσα από την ιδιαίτερη ματιά του και το ξεχωριστό του στυλ, έγινε ένας από τους γνωστότερους και σπουδαιότερους σκηνοθέτες παγκοσμίως. Δημιούργησε εκπληκτικές κινηματογραφικές ταινίες που εντυπωσιάζουν και διδάσκουν διαχρονικά.
«Σε κάποιο βαθμό όλα είναι ρεαλιστικά. Δεν υπάρχουν σύνορα ανάμεσα στην φαντασία και στο πραγματικό» .
Ρίμινι η γενέτειρα του Φεντερίκο Φελίνι
Ο Φεντερίκο Φελίνι γεννήθηκε στην μικρή πόλη Ρίμινι της Ιταλίας στις 20 Ιανουαρίου του 1920. Ανατράφηκε, μαζί με τα αδέρφια του, σε μια καθολική, μεσοαστική οικογένεια. Ο πατέρας του ήταν έμπορος και ταξίδευε συχνά, λόγω του επαγγέλματός του, και η μητέρα του προερχόταν από γνωστή οικογένεια εμπόρων με αυστηρές καθολικές αρχές.
Ο Φεντερίκο, παρά την αυστηρή ανατροφή του κυρίως από την πλευρά της μητέρας του, έδειξε από πολύ νωρίς πως δυσκολεύεται να ακολουθήσει τις συγκεκριμένες θρησκευτικές και κοινωνικές νόρμες που καθόριζε το περιβάλλον του. Αν και ήταν πάντα ένας καλός μαθητής, ήταν ταυτόχρονα ένα παιδί με ζωηρή φαντασία εκ φύσεως. Προτιμούσε να περνά τον χρόνο του παίζοντας κουκλοθέατρο, ζωγραφίζοντας και διαβάζοντας παιδικά αμερικάνικα κόμικς.
Η πρώτη επαφή του Φεντερίκο Φελίνι με τον χώρο του θεάματος
Στα έξι του χρόνια η επαφή του Φεντερίκο Φελίνι με τα θεάματα της εποχής του θα καθόριζε αργότερα την τέχνη του. Ήταν το 1926, περίπου, όταν παρακολούθησε για πρώτη φορά, κάποιες από τις παραστάσεις του γνωστού θεάτρου Grand Guignol (μεταφράζεται ως μεγάλη μαριονέτα), ταινίες με τον μεγάλο Pierrot, αριστοτέχνη της κωμωδίας και της παντομίμας και τον αξεπέραστο Τσάρλι Τσάπλιν, καθώς και παραστάσεις τσίρκο με τους κλόουν, οι οποίοι αργότερα θα τον «ακολουθούσαν» στη ζωή και στην τέχνη και θα έπαιζαν πολύ σημαντικό ρόλο στις ταινίες του. Σε μία από τις τελευταίες συνεντεύξεις του θα δήλωνε:
«Από τότε που πρωτοσυνάντησα κλόουν σε τσίρκο αποφάσισα να γίνω σαν κι αυτόν. Στο βάθος τα κατάφερα».
Ο κόσμος των κλόουν και ο Φεντερίκο Φελίνι
Ο Φελίνι είχε πολύ ιδιαίτερη συμπάθεια στους κλόουν. Του έφερναν πάντα στο νου ξεχωριστές και ευχάριστες αναμνήσεις από τα παιδικά του χρόνια, από εκείνες τις πρώτες συναντήσεις μαζί τους, στις παραστάσεις που παρακολουθούσε παιδί. Το σημαντικότερο όμως για τον μεγάλο δημιουργό ήταν ότι οι κλόουν αποτέλεσαν γι’ αυτόν την απόλυτη έκφραση του ανθρώπινου στοιχείου και της ίδιας της ζωής, που μπορεί να είναι τραγική και κωμική συνάμα.
Στα πρόσωπα αυτών των περίεργων πλασμάτων που από τη μια στιγμή στην άλλη άλλαζαν και η έκφραση της θλίψης και της μελαγχολίας γινόταν μια αστεία χαρά, που το γλυκό γινόταν πικρό, ο Φελίνι μπορούσε να δει τον κάθε άνθρωπο και τον ίδιο του τον εαυτό. Οι φανταστικοί αυτοί ήρωες μπορούσαν να περιγράφουν και να εκφράζουν την πραγματικότητα με μοναδικό τρόπο.
Αυτό το στοιχείο των κλόουν, καθώς και οι ίδιοι οι κλόουν, είναι που χαρακτηρίζουν και το έργο του Φελίνι. Στις ταινίες του, ο θεατής έρχεται αντιμέτωπος με τον παλιάτσο μέσα του. Έτσι, σε σκηνές που βλέποντάς τις τα πρόσωπα συννεφιάζουν και φέρνουν δάκρυα λύπης, ξαφνικά έρχεται ένα ξέσπασμα σπαρακτικού γέλιου. Αντίστοιχα, σε σκηνές που φαινομενικά μόνο ξεκαρδιστικό γέλιο μπορούν να προκαλέσουν, ο θεατής νιώθει να στέκει στο λαιμό του ένας λυγμός.
Η αγάπη για τα σκίτσα και τα περιοδικά
Το σκίτσο ήταν για τον Φελίνι ένας από τους πολύ αγαπημένους του τρόπους να εκφράζεται κι αυτό το είχε δείξει από πολύ μικρή ηλικία. Ο ίδιος σκίτσαρε συνεχώς αλλά δεν έχανε και ευκαιρία να μελετά και να θαυμάζει τα σκίτσα που έβλεπε τυπωμένα σε περιοδικά, εφημερίδες και αφίσες. Το 1937 μάλιστα, σε τόσο νεαρή ηλικία, είχε ανοίξει ένα μικρό κατάστημα στο Ρίμινι μαζί με έναν ζωγράφο φίλο του όπου δημιουργώντας τα πορτρέτα των πελατών που το ζητούσαν, έβγαζαν ένα ικανοποιητικό εισόδημα. Ένα χρόνο αργότερα, το 1938, ο Φελίνι δημοσίευσε το πρώτο του άρθρο στην εβδομαδιαία εφημερίδα Milan’s Domenica del Corriere και ήδη είχε αποφασίσει πως ήθελε να ακολουθήσει την καριέρα του σκιτσογράφου και της ιδιαίτερης αρθογραφίας που συνόδευε τα σκίτσα.
Το 1938 βρέθηκε στην Φλωρεντία, όπου εξέδωσε το πρώτο του καρτούν και το 1939 μετακόμισε στη Ρώμη, κάνοντας το χατίρι των γονιών του, για να σπουδάσει Νομική. Τα ενδιαφέροντα και τα όνειρα του Φεντερίκο Φελίνι για την ζωή, δεν τα ταίριαζαν με αυτά της οικογένειάς του κι έτσι, δεν παρακολούθησε τελικώς τα μαθήματα της Νομικής, και φυσικά δεν πήρε ποτέ το πτυχίο του. Ωστόσο η μετεγκατάσταση στην Ρώμη τον ευνόησε σε αυτά που ήθελε να κάνει ο ίδιος.
Σύντομα θα δημοσίευε άρθρα και σκίτσα σε αξιόλογα έντυπα της αποχής και το κυριότερο θα έκανε γνωριμίες με ανθρώπους με τους οποίους θα διατηρούσε μακροχρόνιες φιλίες στο μέλλον του. Μία από αυτές τις γνωριμίες ήταν και αυτή με το τον συγγραφέα και σεναριογράφο Μπερναντίνο Ζαπόνι, ο οποίος αργότερα θα γινόταν βασικός σεναριογράφος ταινιών του Φελίνι.
Γράφοντας σενάρια
Ο Φελίνι αρθρογραφεί, σκιτσάρει και ταυτόχρονα ξεκινά να γράφει μικρά σενάρια για ραδιοφωνικά σκετς. Τα χρόνια όμως που ακολουθούν είναι δύσκολα. Ο Μουσολίνι κηρύττει τον πόλεμο εναντίων της Γαλλίας και της Βρετανίας αλλά η δημιουργία δεν σταματά για τον Φελίνι. Εξακολουθεί να κάνει αξιόλογες συνεργασίες και να εργάζεται σε έντυπα και ραδιόφωνα και είναι η εποχή που έρχεται σε επαφή με μεγάλους συγγραφείς, διαβάζοντας τα έργα τους, όπως ο Κάφκα και ο Φώκνερ ενώ παράλληλα γνωρίζει τον γαλλικό κινηματογράφο μέσα από τις ταινίες του Ζουλιέν Ντουβιβιέ και Ρενέ Κλαίρ. Το 1942, σε μία από τις συνεργασίες για ραδιοφωνικά σκετς γνωρίζει την ηθοποιό Τζουλιέττα Μασίνα, μετέπειτα σύζυγό του και συνεργάτιδα.
Από το σενάριο στην σκηνοθεσία
Τον Νοέμβριο του 1942, ο Φεντερίκο Φελίνι, κλήθηκε να εργαστεί στην ιταλοκρατούμενη Λιβύη πάνω στο σενάριο του έργου «Ιππότες της ερήμου» όπου εκτός από την εργασία του που ήταν πάνω στο σενάριο, ήταν και η πρώτη φορά που σκηνοθέτησε κάποιες σκηνές του έργου. Επιστρέφοντας από την Λιβύη και μετά την συμμαχική απελευθέρωση της Ρώμης, προκειμένου να επιβιώσει, άνοιξε ένα κατάστημα, όπου ζωγράφιζε καρικατούρες Αμερικανών στρατιωτών. Ταυτόχρονα παντρεύτηκαν με την Τζουλιέττα Μασίνα και λίγο καιρό αργότερα απέκτησαν τον γιο τους, τον οποίον δυστυχώς έχασαν πολύ γρήγορα καθώς το παιδί πέθανε από εγκεφαλίτιδα.
Λίγο αργότερα ήρθε η γνωριμία με τον σπουδαίο παραγωγό Ρομπέρτο Ροσελίνι, ο οποίος επισκέφθηκε τον Φελίνι στο κατάστημα του και του πρότεινε να συνεργαστούν γράφοντας σενάρια. Μέσω του Ροσελίνι, ο Φεντερίκο Φελίνι ήρθε σε επαφή με τον Ιταλικό Νεορεαλισμό και μαζί δημιούργησαν σπουδαία έργα.
Μετά από αυτή την συνεργασία, μέσω της οποίας δόθηκε στον Φελίνι η ευκαιρία να σκηνοθετήσει και πάλι, καθώς επίσης και να διευρύνει τις γνώσεις και το ταλέντο του, ακολούθησε το 1950 η πρώτη ταινία μεγάλου μήκους με τον τίτλο «Luci del varietà», σε συμπαραγωγή και σκηνοθεσία με τον Αλμπέρτο Λατουάντα. Η συγκεκριμένη ταινία ωστόσο απέτυχε οδηγώντας του δημιουργούς της στην χρεοκοπία. Παρά την αποτυχία και την ζημία, το 1951, ο Φελίνι γυρίζει την ταινία «Ο Λευκός Σεΐχης» η οποία είναι και η πρώτη ταινία που σκηνοθετεί ο ίδιος εξ ολοκλήρου.
Οι μαγικές ταινίες του Φελίνι
Ο Φεντερίκο Φελίνι ξεκίνησε με τον Νεορεαλισμό ωστόσο σύντομα κατάφερε να δημιουργήσει έργα με το δικό του, ιδιαίτερο στυλ. Οι ταινίες του χαρακτηρίζονται από μια παράξενη ποιητική προσέγγιση και γι’ αυτό δεν είναι τυχαίο που από πολλούς ο Φελίνι χαρακτηρίστηκε ως ο ποιητής της εικόνας ή ως ο μάγος του σινεμά.
Στα έργα του ο ερωτισμός και η επιθυμία είναι βασικά χαρακτηριστικά. Η διάθεση της νοσταλγίας, η μελαγχολία, η επιθυμία για το αδύνατο ή για κάτι που έχει τελειώσει και δεν μπορεί να υπάρξει ξανά. Οι επιθυμίες που ταλάνιζαν πάντοτε του ανθρώπους, είναι ένα στοιχείο στο οποίο ο Φελίνι έχει δώσει βαρύτητα. Η ζωηρή φαντασία και ο οραματισμός, η έκσταση, τα ανθρώπινα πάθη και ο σαρκασμός τους, περιγράφονται στις ταινίες του με μοναδικό τρόπο. Ο Φελίνι υπήρξε ένας ονειροπόλος, αλλά και συνάμα ένας εκπληκτικός γελωτοποιός της τραγικότητας της ζωής μέσα από την ματαιότητά της. Κατάφερε να συνδυάσει τον ρεαλισμό με τη φαντασία με τον δικό του ξεχωριστό «Φελινικό» τρόπο. Μέσα από τα έργα του μας έδειξε τον κόσμο του, ένα σύμπαν προσωπικό που όμως εκφράζει πολλούς από εμάς.
Ο Φεντερίκο Φελίνι κατάφερε μέσω του έργου του να παρουσιάσει τον κόσμο και τη ζωή με τον μοναδικό τρόπο που ο ίδιος τα αντιλαμβανόταν, μέσα από μια εξαιρετική, δική του, αφηγηματική δομή και τεχνική, όπου το εσωτερικό και το εξωτερικό του ανθρώπου ενώνεται όπως και το όνειρο με την πραγματικότητα. Τα πρόσωπα, τα τοπία, η ατμόσφαιρα και οι ιστορίες είναι πράγματι μια ποίηση μέσω εικόνων.
Τα φιλμ της νοσταλγίας
Οι ταινίες La strada, Γλυκιά Ζωή, 8 ½, Οι νύχτες της Καμπίρια, Θυμάμαι, Σατυρικόν, είναι μόνο μερικές και οι πιο γνωστές από τις συνολικά 21 ταινίες που σκηνοθέτησε ο μεγάλος Φεντερίκο Φελίνι. Επίσης έγραψε το σενάριο δέκα περίπου ταινιών ενώ στις ταινίες «Τηλεοπτικός ρόλος» και «Αγάπη» έδειξε και το υποκριτικό του ταλέντο.
Ο Φελίνι συνεργάστηκε με μεγάλους ηθοποιούς, όπως ο Μαρτσέλο Μαστρογιάννι, η Σοφία Λόρεν, η Κλαούντια Καρντινάλε και ο Άντονι Κουίν και το έργο του βραβεύτηκε αρκετές φορές . Το 1954 κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας και τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών το 1960. Κέρδισε τρεις φορές το βραβείο της Ένωσης Κριτικών της Νέας Υόρκης (1956, 1961, 1974) και πήρε τέσσερις φορές το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας: Λα Στράντα(1956), Οι νύχτες της Καμπίρια (1957), για το 8 ½ (1963) και για το Θυμάμαι (1974), και ισάριθμες φορές προτάθηκε για Όσκαρ σκηνοθεσίας. Το 1993 η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου τον τίμησε απονέμοντάς του Τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο του έργου του.
Ο Φεντερίκο Φελίνι έφυγε από την ζωή στις 31 Οκτωβρίου 1993.
Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να παρακολουθήσετε σκηνές από διάφορες του ταινίες του Φεντερίκο Φελίνι.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
Federico Fellini – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: en.wikipedia.org – Τελευταία πρόσβαση 29-10-2020
Φεντερίκο Φελίνι – Γιάννης Ζουμπουλάκης – 24 Νοεμβρίου 2008 – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: www.tovima.gr – Τελευταία πρόσβαση 29-10-2020
Φεντερίκο Φελίνι – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: el.wikipedia.org – Τελευταία πρόσβαση 29-10-2020
Το ποιητικό σύμπαν του Φεντερίκο Φελίνι – Θόδωρος Σούμας – 20/11/2014 – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: www.fractalart.gr – Τελευταία πρόσβαση 29-10-2020
