Έχεις αναρωτηθεί ποτέ, ποιο είναι το κίνητρο που οδηγεί τους ανθρώπους σε ακραίες ενέργειες; Ποια συναισθήματα πυροδοτούν οι κοινωνικές νόρμες και οι πολιτικές αλλαγές; Είναι άραγε ο φόβος, η αγανάκτηση, το αίσθημα της αδικίας; Ορισμένα δύσκολα ερωτήματα με ακόμα πιο σύνθετες απαντήσεις. Όμως, σε κάθε περίπτωση, η ιστορία «γράφεται» από ανθρώπους απλούς, καθημερινούς και μένει ζωντανή ανά τους αιώνες. Η Συνωμοσία της Πυρίτιδας αποτελεί ένα αντίστοιχο παράδειγμα, της οποίας, τα μέλη, με βασικό συνεργό τον Γκάι Φωκς, στην αγωνία τους για δίωξη των Καθολικών, αποφάσισαν να ανατινάξουν το Κοινοβούλιο με τη χρήση εκρηκτικών, στις 5 Νοεμβρίου 1605. Τα αποτελέσματα όμως δεν είχαν την αναμενόμενη έκβαση, ωστόσο, η σκευωρία έμεινε στην ιστορία και υπενθυμίζει με έναν στίχο: ‘’Remember, remember, the 5th of November’’.
5 Νοεμβρίου 1605: η απόπειρα δολοφονίας του βασιλιά, Ιάκωβου Α’
5 Νοεμβρίου 1605, η μέρα που έμελλε να μείνει στην ιστορία της Αγγλίας, έπειτα από την αποτυχημένη προσπάθεια μιας ομάδας καθολικών να ανατινάξουν το Κοινοβούλιο της Αγγλίας με πυρίτιδα. Βασικός στόχος ήταν η δολοφονία του βασιλιά, Ιάκωβου Α’, που χαρακτηριζόταν για τις ιδιόρρυθμες δηλώσεις και αντιλήψεις του. Λίγο καιρό αργότερα, ξεκίνησε η δίκη, για να αποδοθεί η τιμωρία σε όσους την οργάνωσαν, με βασικούς ενόχους τον Ρόμπερτ Κέιτσμπι και μετέπειτα τον Γκάι Φωκς. Η 5η Νοεμβρίου έχει μείνει στην ιστορία με τον τίτλο «Η συνωμοσία της πυρίτιδας» ή αλλιώς, με τον αγγλικό όρο ‘’Gunpowder Plot’’. Τετρακόσια δεκαεφτά χρόνια αργότερα, η Αγγλία συνεχίζει να γιορτάζει τη συγκεκριμένη ημέρα για την πλεκτάνη που ποτέ δεν επετεύχθη και τη δολοφονία που δεν ολοκληρώθηκε.
Η άνοδος του βασιλιά Ιάκωβου Α’ και η ανησυχία στους Καθολικούς
Το 1603 ο προτεστάντης, Ιάκωβος Α’, ανήλθε στον θρόνο, διαταράσσοντας τις ισορροπίες για τους Καθολικούς. Στην Αγγλία είχε ήδη αρχίσει να επικρατεί ο προτεσταντισμός και να διώκονται οι καθολικοί, οι οποίοι αναγκάζονταν να ασπάζονται την πίστη τους στα κρυφά. Οι αποφάσεις που λάμβανε ο βασιλιάς ήταν ιδιαίτερα σκληρές για τον λαό, καθώς σημειώθηκαν εκτελέσεις, καθαιρέσεις από τα αξιώματα και άλλες αντίστοιχες ενέργειες σε βάρος του λαού. Τις τότε υπάρχουσες δυσμενείς συνθήκες θέλησαν να ανατρέψουν ορισμένα πρόσωπα, καθολικοί στην πίστη, επιθυμώντας παράλληλα να διατηρήσουν την ισχύ του Καθολικισμού στον αγγλικό λαό.
Έτσι λοιπόν, ο Ρόμπερτ Κέιτσμπι, με καταγωγή από το Νορθαμπτονσάϊρ, μαζί με τον φίλο του, Ράιγκτ, και τον ξάδερφό του, Τόμας Ουίντορ, ξεκίνησαν να οργανώνουν ένα σχέδιο. Λαμβάνοντας υπόψιν την προγραμματισμένη συνέλευση, στις 5 Νοεμβρίου 1605, στο Παλάτι του Γουέστιμνστερ, όπου εκεί στεγαζόταν και το Βρετανικό Κοινοβούλιο, αποφάσισαν να δολοφονήσουν τον βασιλιά, μαζί με τα μέλη της οικογένειάς του και τους υπόλοιπους αριστοκράτες, τοποθετώντας πυρίτιδα στο Κοινοβούλιο.
Η οργάνωση της συνωμοσίας και ο ρόλος του Γκάι Φωκς
Η συνωμοσία της πυρίτιδας τέθηκε σε εφαρμογή με τους πρωτεργάτες της να επιλέγουν τους ‘’κατάλληλους’’ συνεργάτες για το συγκεκριμένο σχέδιο. Η οργάνωση αποτελούταν συνολικά από δεκάδες μέλη με τον Γκάι Φωκς να έχει ηγετικό ρόλο, λόγω της εμπειρίας του στους εκρηκτικούς μηχανισμούς. Παρόλο που προερχόταν από προτεσταντική οικογένεια, ασπάστηκε τον καθολικισμό και πολέμησε στη Φλάνδρα, κοντά σε Ισπανούς-Καθολικούς. Για τη συγκεκριμένη συνωμοσία, αποφασίστηκε η τοποθέτηση πυρίτιδας κάτωθεν του Βρετανικού Κοινοβουλίου, προκειμένου να ανατιναχθεί. Η πυρίτιδα (36 βαρέλια στο σύνολο) αποφασίστηκε να τοποθετηθεί σε ένα υπόγειο κελάρι του κτιρίου, ενώ ο Γκάι Φωκς, αφού μεταμφιέστηκε σε υπηρέτης με το όνομα Τζον Τζόνσον, ξεκίνησε να τοποθετεί την πυρίτιδα στα βαρέλια.
Όλα ήταν έτοιμα και λίγες ώρες απέμεναν για την έκρηξη του Κοινοβουλίου, όμως η κατάσταση αποκαλύφθηκε τελευταία στιγμή, και οι συνωμότες πλέον είχαν να αντιμετωπίσουν τις Αρχές. Αναφορικά με την αποκάλυψη της συνωμοσίας, έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες, όμως η επικρατέστερη υποστηρίζει, ότι πιθανότατα κάποιος από τους συνεργούς αντιλήφθηκε τι επρόκειτο να ακολουθήσει με τη συγκεκριμένη ενέργεια και αποφάσισε να παρενέβη. Μία ανώνυμη επιστολή έφτασε στoν Λόρδο Monteagle, προειδοποιώντας τον να μείνει μακριά από το Βρετανικό Κοινοβούλιο το βράδυ την 5ης Νοεμβρίου. Αντιλαμβανόμενος τον κίνδυνο ο Monteagle, αποκάλυψε στον Βασιλιά Ιάκωβο την επιστολή, με τον τελευταίο να δίνει εντολή για εξονυχιστική έρευνα σε ολόκληρο το Κοινοβούλιο. Σύντομα εντοπίστηκαν στο κελάρι και τα 36 βαρέλια, γεμισμένα με πυρίτιδα και τότε ξεκίνησε η έρευνα για τη σύλληψη των ενόχων. Ακολούθησαν σκληρές τιμωρίες για ένα τόσο καλά οργανωμένο σχέδιο, το οποίο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.
Η ποινή στον Γκάι Φωκς και τους υπόλοιπους συνωμότες
Ο Γκάι Φωκς ήταν ο πρώτος από τους συνωμότες που συνελήφθησαν, ο οποίος όμως θέλοντας να βοηθήσει τους υπόλοιπους συνεργούς, ώστε να έχουν χρόνο να δραπετεύσουν από την Αγγλία, έδωσε στις αρχές το ψευδώνυμό του, Τζον Τζόνσον. Ωστόσο, οι αρχές έκαναν σύντομα την ταυτοποίηση και τον συνέλαβαν, μεταφέροντάς τον στον Πύργο του Λονδίνου. Για δύο μέρες, ο Φωκς δεν ομολόγησε ούτε αποκάλυψε τους συνεργούς τους. Την τρίτη ημέρα παραδέχτηκε τη συνωμοσία, ενώ ανέφερε και τους συνεργούς της συνωμοσίας έπειτα από πολλά βασανιστήρια. Συγκεκριμένα, αφού τον δέσανε με λουριά δερμάτινα, ξεκίνησαν να τραβάνε τα άκρα του μέχρι να διαλυθούν οι μυς και οι αρθρώσεις του. Επίσης, υπάρχουν δύο θεωρίες για τη χαμογελαστή έκφραση του Γκάι Φωκς: η πρώτη υποστηρίζει, ότι η «απάντηση» του στους τιμωρούς του ήταν το χαμόγελο στο πρόσωπό του, γι’ αυτό και η μάσκα έχει τη συγκεκριμένη έκφραση. Μία δεύτερη θεωρία, αναφέρει, ότι από το τράβηγμα των λουριών, σχηματίστηκε η χαμογελαστή έκφραση.
Τέλος, φημολογείται, ότι λίγο πριν την εκτέλεσή του στις 31 Ιανουαρίου 1606, ο Φωκς, κατάφερε να δραπετεύσει από το δωμάτιο που κρατούταν, πηδώντας από το παράθυρο. Δεν είναι όμως απίθανο να έχασε την ισορροπία του και να έπεσε, έπειτα από τα βασανιστήρια που πέρασε. Τραυματίστηκε ο λαιμός του και πέθανε. Οι Αρχές αποφάσισαν να ολοκληρώσουν την ποινή του Φωκς, διαμελίζοντας το σώμα του σε τέσσερα κομμάτια, τοποθετώντας το στο βασίλειο. Αυτό αποτέλεσε ένα είδος προειδοποίησης για τους επόμενους συνωμότες που θα σχεδίαζαν κάτι αντίστοιχο. Αναφορικά με τους υπόλοιπους ενόχους, ο Κέιτσμπι σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια ανταλλαγής πυρών και οι υπόλοιποι συνελήφθησαν από τις Αρχές. Ακολούθησε δικαστήριο, το οποίο ξεκίνησε στις 27 Ιανουαρίου 1606 και ολοκληρώθηκε στις 31 Ιανουαρίου του ίδιου έτους.
Η καθιερωμένη γιορτή «Guy Fawkes Night»
Από το 1606 μέχρι και σήμερα εξακολουθεί να γιορτάζεται η «Guy Fawkes Night» ή αλλιώς «Bonfire Night», πανηγυρίζοντας για το σχέδιο και τη συνωμοσία που ποτέ δεν πραγματοποιήθηκαν. Έτσι λοιπόν, κάθε χρόνο στις 5 Νοεμβρίου, όλη η Βρετανία, αλλά και ένα μέρος από την πρώην Βρετανική αυτοκρατορία, σε πάρκα, κήπους και άλλους δημόσιους χώρους, με φίλους και γνωστούς, καίγοντας ομοιώματα του Γκάι Φωκς και άλλων πολιτικών προσώπων, με τη συνοδεία πυροτεχνημάτων. Το παραδοσιακό φαγητό εκείνη της ημέρας είναι ψητές πατάτες και καραμελωμένα μήλα. Τραγούδια και ρίμες έχουν γραφτεί, μνημονεύοντας τη Συνωμοσία της Πυρίτιδας, διαφυλάσσοντας παράλληλα την ιστορική εκείνη μέρα, που λίγο έλειψε να ανατρέψει τα μέχρι τότε πολιτικά και κοινωνικά δεδομένα:
‘’Remember, remember, the fifth of November
Gunpower treason and plot
We see no reason
Why Gunpowder treason
Should ever be forgot…’’
Τι απέγινε ο εξοπλισμός εκείνης της νύχτας;
Στη σύλληψή του, ο Γκάι Φως, κρατούσε ένα φανάρι, που χρησιμοποίησε τη νύχτα της συνωμοσίας, στο σκοτεινό κελάρι. Αργότερα, το παρέλαβε ο αδερφός του Peter Heywood (συνεργός της συνωμοσίας), Ρόμπερτ και το φύλαξε για ενθύμιο. Πλέον, βρίσκεται στην Οξφόρδη, στο μουσείο Ashmolean, ως έκθεμα.
Τα μέτρα για την αποτροπή μιας ακόμα Συνωμοσίας
Παρά το γεγονός ότι έχουν παρέλθει 417 χρόνια από τη Συνωμοσία της Πυρίτιδας, μέχρι και σήμερα, λίγο πριν την έναρξη κάθε τελετής, γίνεται εξονυχιστική έρευνα στο Κοινοβούλιο προς αποφυγήν αντίστοιχης απόπειρας σε βάρος της ανώτερης τάξης.
Το πρόσωπο του Γκάι Φωκς γίνεται διαχρονικό σύμβολο
Στο κόμικς V for Vendetta, ο βασικός ήρωας είναι μασκοφορεμένος με το προσωπείο του Φωκς, προκειμένου να διατηρήσει την ανωνυμία του. Αργότερα, το 2006, στην ταινία με τους Anonymous η συγκεκριμένη μάσκα έγινε παγκοσμίως γνωστής. ‘Έκτοτε, διαδηλωτές συχνά φοράνε το προσωπείο του Φωκς, σε διαδηλώσεις κατά της ανώτερης τάξης.
Παρακάτω ακολουθεί βίντεο που εξηγεί την ιστορία του Γκάι Φωκς:
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
V for Vendeta Η πραγματική ιστορία του Guy Fawkes THE REAL STORY OF G FAWKES. Ανακτήθηκε από: https://www.youtube.com/watch?v=J8HiuGiUA5I. Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης: 25/01/2023.
5η Νοεμβρίου 1605: Η Συνωμοσία της Πυρίτιδας και ο Γκάι Φωκς. Ανακτήθηκε από: https://www.news247.gr/kosmos/5i-noemvrioy-1605-i-synomosia-tis-pyritidas-kai-o-gkai-foks.6524211.html?fbclid=IwAR1KtdbAmoAyAYn3g55PWt7iyMsac0doh8LL188MvJDs3Q6v6TF2cIGPiT8. Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης: 24/01/2023.
Η 5η Νοεμβρίου: 10 εκρηκτικά γεγονότα για την νύχτα του Γκάι Φωκς. Ανακτήθηκε από: https://www.geografikoi.gr/guy-fawkes/. Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης: 24/01/2023.
Ο άνθρωπος πίσω από την μάσκα των Anonymous. Ανακτήθηκε από: https://www.athensvoice.gr/epikairotita/diethni/113290/o-anthropos-piso-apo-tin-maska-ton-anonymous/. Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης: 24/01/2023.
Ποιος ήταν ο Guy Fawkes και γιατί έχει μείνει η 5η Νοεμβρίου στην ιστορία. Ανακτήθηκε από: https://eobserver.co.uk/politics/11-news/voices/316-guy-fawkes-5th-november?fbclid=IwAR1q2Um2wjfCmf4q__DUaWzNA8FxzWWZYHiWwbPH8ndu5Zau07TThMAVfw8. Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης: 24/01/2023.
