Ο Κώστας Ουράνης ήταν Έλληνας ποιητής και δημοσιογράφος. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την ταξιδιωτική λογοτεχνία. Ανήκει στη γενιά των νεορομαντικών ποιητών και επηρέασε πολύ τους συγχρόνους του αλλά και νεότερούς του ποιητές. Κοσμοπολίτικος χαρακτήρας αλλά και μελαγχολικός τόνος, νοσταλγία και φυγή στα ποιήματά του. Μέσα από τα ταξίδια του, πραγματικά και λογοτεχνικά, αναζητά τη λύτρωση από την ανία και τη μονοτονία της ζωής αλλά και τη βαριά ατμόσφαιρα της εποχής του.
Ο Κώστας Ουράνης ήταν και παραμένει ίσως ο ταξιδευτής των στίχων και των σκέψεων μας. Στην εποχή μας, την επίσης δύσκολη, για τους δικούς της λόγους, είναι πιο απαραίτητη από ποτέ η διαφυγή μας με στίχους και ταξίδια.
Η ζωή του
Ο Κώστας Ουράνης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 12 Φεβρουαρίου του 1890. Το πραγματικό του όνομα ήταν Κώστας Νέαρχος. Ήταν γιος του Νικόλαου Νέαρχου και της Αγγελικής Γιαννούση. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στο Λεωνίδιο Αρκαδίας, τόπο καταγωγής της μητέρας του. Συνέχισε τα σχολικά του χρόνια στο Ναύπλιο και στην Κωνσταντινούπολη. Στην Αθήνα βρέθηκε το 1908 όπου εργάστηκε για λίγο στην εφημερίδα Ακρόπολη του Βλάσση Γαβριηλίδη.
Κατόπιν έφυγε στην Ευρώπη να σπουδάσει πολιτικές επιστήμες. Στα πανεπιστήμια της Γαλλίας, της Ελβετίας και του Βελγίου πήρε την απαραίτητη κατάρτιση. Πέρα από αυτό όμως, εκεί γνωρίστηκε με ανθρώπους της τέχνης και συναναστράφηκε τους μποέμ της εποχής του. Ανάμεσα σε αυτά τα ταξίδια αρρώστησε από φυματίωση και νοσηλεύτηκε σε κλινική στην Ελβετία. Εκεί γνώρισε την πρώτη του γυναίκα, την Μανουέλα Σαντιάγκο από την Πορτογαλία.
Τελευταῖα Σχεδιάσματα
(ἀπόσπασμα…)Καρπὸ δὲν ἔκοψα κανένα
ἀπὸ τὸ δέντρο τῆς ζωῆς,
μονάχα μάζεψα ὅ,τι βρῆκα
νά ῾ναι πεσμένο καταγῆς……
Τώρα γυρίζω καὶ κοιτάζω
καὶ τὴ ζωὴ ἀναμετρῶ:
-πόσο μεγάλη ἦταν ἡ φόρα,
-πόσο τὸ πήδημα μικρό!Advertising
Ο διορισμός και ο δεύτερος γάμος
Το 1920 ο Κώστας Ουράνης διορίστηκε γενικός πρόξενος της Ελλάδας στην Ελβετία, για τέσσερα χρόνια. Η θέση του αυτή του έδωσε την ευκαιρία να ταξιδέψει, πράγμα που αγαπούσε ιδιαίτερα. Το 1924 θα επιστρέψει στην Αθήνα και θα εργαστεί ως δημοσιογράφος, συντάκτης και ανταποκριτής εφημερίδων. Υπήρξε επίσης ειδικός απεσταλμένος μέσων της εποχής αλλά και διευθυντής της εφημερίδας Ελεύθερος Λόγος καθώς και τακτικός συνεργάτης στις εφημερίδες Ελεύθερος Τύπος, Ελεύθερο Βήμα και Εθνικό Kύρηκα της Αμερικής. Στις θέσεις αυτές συνεχίζει να ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο και να γράφει τα ταξιδιωτικά του κείμενα.
Το 1930, κι ενώ έχει ήδη χωρίσει την πρώτη του σύζυγο, θα παντρευτεί την συγγραφέα και κριτικό λογοτεχνίας Ελένη Νεγρεπόντη, η οποία λόγω των αντιλήψεων της εποχής της χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο Άλκης Θρύλος. Η ήδη κλονισμένη υγεία του Κώστα Ουράνη θα χειροτερέψει από την κατοχή και μετά. Θα νοσηλευτεί αρκετές φορές σε σανατόριο της Αθήνας. Θα φύγει τελικά στις 12 Ιουλίου του 1953 από καρδιακή προσβολή στο σανατόριο Παπανικολάου.
Θὰ πεθάνω ἕνα πένθιμο…
Θὰ πεθάνω ἕνα πένθιμο τοῦ φθινόπωρου δείλι
μέσ᾿ στὴν κρύα μου κάμαρα, ὅπως ἔζησα μόνος·
στὴ στερνὴ ἀγωνία μου τὴ βροχὴ θὲ ν᾿ ἀκούω
καὶ τὸν κούφιο τὸν θόρυβο ποὺ ἀνεβάζει ὁ δρόμος.Advertising
Θὰ πεθάνω ἕνα πένθιμο τοῦ φθινόπωρου δείλι
μέσα σ᾿ ἔπιπλα ξένα καὶ σὲ σκόρπια βιβλία,
θὰ μὲ βροῦν στὸ κρεββάτι μου. Θὲ νἀρθεῖ ὁ ἀστυνόμος
θὰ μὲ θάψουν σὰν ἄνθρωπο ποὺ δὲν εἶχε ἱστορία.Ἀπ᾿ τοὺς φίλους ποὺ παίζαμε πότε-πότε χαρτιὰ
θὰ ρωτήσει κανένας τους ἔτσι ἁπλά: «-Τὸν Οὐράνη
μὴν τὸν εἶδε κανείς; Ἔχει μέρες ποὺ χάθηκε!…»
Θ᾿ ἀπαντήσει ἄλλος παίζοντας: «-Μ᾿ αὐτὸς ἔχει πεθάνει».…..
Το λογοτεχνικό έργο του
Η λογοτεχνία κέρδισε νωρίς τον Κώστα Ουράνη. Γράφει από τα μαθητικά του χρόνια. Το 1909 δημοσιεύει την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Σαν Όνειρα». Αργότερα αποκήρυξε τη συλλογή του αυτή. Το 1912 θα τυπώσει τη συλλογή «Spleen». Αυτή θα θεωρήσει ο ίδιος ως πρώτη του ποιητική συλλογή. Ο όρος spleen αποδίδει την αγγλική σημασία της έντονης επιθυμίας για φυγή λόγω της μελαγχολίας. Το 1920 θα εκδώσει τη συλλογή «Νοσταλγίες» αλλά και τις «Αποδημίες». Η ποιητική του παραγωγή συγκεντρώθηκε και εκδόθηκε από τη σύζυγό του, Ελένη Νεγρεπόντη, μετά τον θάνατό του με τον τίτλο «Ποιήματα».
Η ποίηση είναι το ένα κομμάτι της λογοτεχνικής συγγραφής του Ουράνη. Το άλλο κομμάτι αφορά στην ταξιδιωτική λογοτεχνία. Λόγω των επαγγελματικών του υποχρεώσεων, είχε την ευκαιρία να ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο. Έτσι, έγραψε ταξιδιωτικά βιβλία όπως το «Sol y Sombra» (ταξιδιωτικά) το 1934, τους Γλαυκούς Δρόμους, το 1947 αλλά και τα Ταξίδια στην Ελλάδα, το 1949. Έκανε επίσης μεταφράσεις, έγραψε δοκίμια και πεζά ενώ ασχολήθηκε και με την κριτική λογοτεχνίας.
Ὁ Ταΰγετος (ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ βιβλίο «Ἑλλάδα»)
Ἄλλοτε, πρὶν δῶ ἀκόμα τὸν Ταΰγετο, θεωροῦσα κι ἐγώ, μαζὶ μὲ ὅλους τοὺς ἄλλους, κατώτερη τὴ φυλὴ αὐτὴ ποὺ χάθηκε ἀπὸ τὸ πρόσωπο τῆς γῆς χωρὶς νὰ ἀφήσει στοὺς αἰῶνες τίποτα γιὰ νὰ θυμίζει τὴ διάβασή της: οὔτε ναό, οὔτε ἕνα ἔργο τέχνης. Τώρα αἰσθάνομαι ὅτι oι Σπαρτιᾶτες «ἄφησαν» ὡς μνημεῖο τους τὸν Ταΰγετο γιατὶ, ἐμπνεόμενοι ἀπὸ τὴν περήφανη παρουσία του, ὕψωσαν σὰν τὴν ψυχή τους ἴσαμε τὴν ψηλότερη κορφή του κι ἔγιναν ἕνα μ᾿ αὐτόν…
Ο ξεχωριστός λογοτέχνης
Ο Κώστας Ουράνης έζησε σε μια εποχή πυκνή σε σημαντικά γεγονότα και μεγάλες ανακατατάξεις. Πόλεμοι, εσωτερικές συγκρούσεις, αλλαγές σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο τόσο στη Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη. Ποιητικά ο Κώστας Ουράνης βρίσκεται σε μια μεταβατική περίοδο για τη χώρα. Η εγχώρια λογοτεχνία αφήνει πίσω τον παρνασσισμό και περνά σε νέα ρεύματα. Ο νεορομαντισμός και ο νεοσυμβολισμός κερδίζουν τους νέους λογοτέχνες. Μάλιστα, η συλλογή «Spleen» του Ουράνη, αποτελεί για πολλούς μελετητές την αφετηρία της καινούριας τάσης. Στην ποίησή του συναντούμε την ειλικρινή θλίψη και στενοχώρια που πηγάζει τόσο από το γενικό κοινωνικό πλαίσιο αλλά και από τον ψυχισμό του ίδιου του ποιητή. Η απογοήτευση για το ανεκπλήρωτο, η μοναξιά, η παραίτηση διαπερνούν το έργο του. Το ταξίδι είναι η λύτρωση από μια πραγματικότητα βασανιστική.
Ο Κώστας Ουράνης ήταν ο κύριος εκπρόσωπος των ταξιδιωτικών κειμένων. Η φυγή και ο κοσμοπολιτισμός είναι, όπως και στον Νίκο Καββαδία, η λύση για μια διαφορετική ζωή. Είναι ο τρόπος να επιδιωχθεί η κατάκτηση του ονείρου. Ο έρωτας, η φύση και το ταξίδι είναι η διέξοδος και η ελπίδα για τον ποιητή. Ακόμη κι όταν διαπιστώνει πως τίποτα δεν μπορεί ουσιαστικά να αλλάξει, δεν αφήνεται σε μια στείρα απαισιοδοξία αλλά επιμένει με τον τρόπο του στην πίστη για ένα καλύτερο μέλλον. Στίχοι του Κώστα Ουράνη έχουν μελοποιηθεί κι ερμηνευθεί από πολλούς δημιουργούς όπως ο Μίλτος Πασχαλίδης, Παντελής Θαλασσινός, Ενδελέχεια, Ρίτα Αντωνοπούλου, Αρλέτα, Παύλος Παυλίδης, Γιάννης Κούτρας Διάφανα Κρίνα κ.α.
Ακολουθεί βίντεο με το μελοποιημένο ποίημα του Κώστα Ουράνη «Τα νησιά»:
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο:
- Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών. Νιάρχος Κώστας. Ψευδώνυμο: Ουράνης Κώστας. Ανάκτηση από: ekebi.gr (Τελευταία Σύνδεση 11/06/2022)
- Πολίτης, Λ. (1993). Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
- Πολυχρονόπουλος Βασίλειος. Το ποιητικό έργο του Κώστα Ουράνη. Ανάκτηση από: thesis.ekt.gr (Τελευταία Σύνδεση 11/06/2022)
