Η ιστορία παρουσιάζει τον Μαχάτμα Γκάντι ως έναν από τους σπουδαιότερους ανθρώπους που έχουν περάσει από αυτόν τον κόσμο, τον άνδρα που σχεδόν μόνος του οδήγησε την Ινδία στην ανεξαρτησία το 1947, τον άνδρα που εισήγαγε την πολιτική της μη-βίαιης αντίστασης στη χώρα, και τον πατέρα του έθνους της Ινδίας. Στο Δυτικό Πολιτισμό ο Γκάντι θεωρείται ως ο τέλειος συνδυασμός της συμπόνιας, της γενναιότητας και της σοφίας που εντυπωσίαζε με την επιμονή του, την αγαθή ψυχή του, τις διάσημες ρήσεις του και τις αποφασιστικές πολυήμερες απεργίες πείνας. Τι υπάρχει, όμως, πίσω από αυτή την εξιδανικευμένη προσωπικότητα;
Ο Σωτήρας του Έθνους
Τα πρώτα χρόνια του Γκάντι
Ο Μοχάντας Καραμτσάντ Γκάντι, όπως ήταν το πλήρες όνομά του, γεννήθηκε στο Πορμπαντάρ στην παραθαλάσσια επαρχία Γκουτζάρατ της δυτικής Ινδίας. Το προσωνύμιο «Μαχάτμα» – που σημαίνει Μεγάλη ψυχή – το έλαβε αρκετά αργότερα. Η μητέρα του, Πουτλιμπάι, τον έφερε στη ζωή στις 2 Οκτωβρίου 1869. Ήταν γόνος μίας ευκατάστατης οικογένειας που ανήκε στην κάστα Βανίγια. Σύμφωνα με το σύστημα της κοινωνικής ιεραρχίας στην Ινδία, υπάρχουν πέντε κύριες κάστες που αντιστοιχούν στο μοντέλο κοινωνικής τάξης του Ινδουϊσμού και ο Γκάντι ανήκε σε μία από τις πλεονεκτικές τάξεις, αυτή των εμπόρων, των τραπεζικών και των αρχόντων. Ο πατέρας του, Καραμτσάντ ή όπως είναι γνωστός Κάμπα Γκάντι, ήταν ο κυβερνήτης της περιφέρειας που ζούσε η οικογένεια.
Το περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε ασπαζόταν το τοπικό θρησκευτικό κίνημα, Τζάιν, το οποίο τον μύησε στις αρχές της χορτοφαγίας, του μη-τραυματισμού των ζωντανών πλασμάτων, της νηστείας ως τρόπου αυτοκάθαρσης και της ειρηνικής συμβίωσης μεταξύ των διαφορετικών καστών και θρησκευμάτων. Αν και το κίνημα Τζάιν επηρέασε βαθύτατα τον Γκάντι, πέρασε μία περίοδο στην εφηβεία του που πήγαινε κόντρα σε όλες αυτές τις αρχές: δήλωνε άθεος, διέπραττε μικροκλοπές, κάπνιζε κρυφά και έτρωγε ακόμη και κρέας!
Το 1876 ο Μοχάντας ξεκινάει το σχολείο και αρραβωνιάζεται τη συνομήλική του Καστουρμπάι από την ίδια κάστα. Το 1881 αρχίζει τη φοίτησή του στο γυμνάσιο Alfred High School και σε ηλικία 14 ετών παντρέυεται την Καστουρμπάι με την οποία αργότερα απέκτησε τέσσερις γιους: τον Χαριλάλ (1888), τον Μανιλάλ (1892), τον Ραμντάς (1897) και τον Ντεμνάς (1900).
Το 1885, τη νύχτα που ο Γκάντι αφήνει το πλευρό του άρρωστου πατέρα του για να επισκεφθεί το δωμάτιο της Καστουρμπάι και να πλαγιάσει μαζί της – ενώ εκείνη ήταν ήδη έγγυος για πρώτη φορά – ο πατέρας του πεθαίνει. Το παιδί τους γεννιέται λίγο μετά το θάνατο του πατέρα του, αλλά αποβιώνει μερικές μέρες αργότερα. Το γεγονός αυτό επηρέασε πολύ τον Γκάντι, καθώς θεώρησε ότι οι σαρκικές του επιθυμίες οδήγησαν σε αυτήν τη διπλή τραγωδία.
Δύο χρόνια αργότερα, ο Γκάντι, αν και μέτριος μαθητής, έδωσε εισαγωγικές εξετάσεις και εισήλθε στο Κολλέγιο Samaldas. Όμως, παράτησε τις σπουδές του λόγω της δυσάρεστης ατμόσφαιρας και της αποτυχίας του στις εξετάσεις το πρώτο εξάμηνο.
Οι σπουδές του Γκάντι στο Λονδίνο
Έπειτα από προτροπή οικογενειακού φίλου και με την προοπτική να αναλάβει κάποια στιγμή την κυβερνητική θέση που είχε ο πατέρας του στην περιοχή, η οικογένειά του, παρά τις αρχικές της ενστάσεις, τον στέλνει στο Λονδίνο για να σπουδάσει στη Νομική σχολή του University College London. Φτάνοντας στην Αγγλία τον Σεπτέμβριο του 1888, περίμενε ότι θα βίωνε το Λονδίνο ως ένα κέντρο ανάπτυξης πολιτισμού και φιλοσοφικών ιδεών, προσδοκία, όμως, που δεν εκπληρώθηκε.
Κατά την παραμονή του στη χώρα ήταν ενεργό μέλος του Συλλόγου Χορτοφάγων του Λονδίνου: συμμετείχε συνεχώς στις συνεδριάσεις τους και συνέθετε άρθρα για το περιοδικό τους. Κάποια από τα μέλη του Συλλόγου Χορτοφάγων ήταν, επίσης, μέλη της Θεοσοφικής Εταιρείας. Η οργάνωση αυτή είχε ως επίκεντρο τη μελέτη της βουδιστικής και ινδικής βραχμανικής λογοτεχνίας με σκοπό την προώθηση της παγκόσμιας συναδέλφωσης. Γνωστοί του από τη συγκεκριμένη οργάνωση τον παρότρυναν να διαβάσει τη Βίβλο και την Μπαγκαβατγκίτα – Bhagavad-Gita, μια πιο εκλαϊκευμένη εκδοχή του ινδουισμού. Γενικότερα, για πρώτη φορά μελέτησε τη θρησκεία, κάτι που του ενστάλαξε ιδιαίτερο σεβασμό απέναντι σε κάθε θρήσκευμα.
Η δράση του στην Αφρική
Επιστρέφοντας στην Ινδία πτυχιούχος πλέον, η εύρεση εργασίας ήταν δύσκολη. Άνοιξε μάλιστα και δικηγορικό γραφείο στη Βομβάη, το οποίο και έκλεισε λίγο αργότερα, όταν είδε πως δεν μπορούσε να αγορεύσει στο δικαστήριο. Δεν κατάφερε να σταδιοδρομήσει επαγγελματικά ούτε στο Rajkot. Κάπου τότε η εταιρεία Dada Abdulla & Co. του έκανε πρόταση να αναλάβει μία υπόθεση στη Νότια Αφρική. Ο Γκάντι δέχθηκε και άφησε την Ινδία τον Απρίλιο του 1893.
Ο Γκάντι ήταν 24 χρονών όταν έφτασε στη Νότια Αφρική για να εργαστεί ως νομικός αντιπρόσωπος των Ινδών μουσουλμάνων εμπόρων στην Πρετορία. Εκεί πέρασε 21 χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων διαμόρφωσε τις πολιτικές πεποιθήσεις του και ανέπτυξε τις ηγετικές ικανότητες του στην πολιτική.
Προσπαθώντας να υπερασπιστεί τα δικαιώματα των Ινδών, ήρθε αντιμέτωπος με τον φυλετικό διαχωρισμό της πολιτικής του απαρτχάιντ που γινόταν εις βάρος των μη λευκών ανθρώπων. Κατά τη διάρκεια του αγώνα του, έπεσε πολλές φορές θύμα ρατσισμού: εκδιώχθηκε από αίθουσα δικαστηρίου, όταν αρνήθηκε να αφαιρέσει το παραδοσιακό ινδικό τουρμπάνι που φορούσε˙ έπεσε θύμα βίας σε άμαξα, όταν αρνήθηκε να παραχωρήσει τη θέση του σε Ευρωπαίο επιβάτη˙ ενώ ταξίδευε, εκδιώχθηκε από τις πρώτες θέσεις ενός τρένου, επειδή ήταν Ινδός. Παράλληλα, φυλακίστηκε πολλές φορές για τους αγώνες του.
Στη Νότια Αφρική διαμόρφωσε τη σκέψη του για την πολιτική της μη βίας ή της παθητικής αντίστασης ενάντια στους καταπιεστές. Έμπνευση για την πολιτική αυτή δράση του αποτέλεσαν τα δοκίμια του Λέοντα Τολστόι και του Αμερικανού συγγραφέα Χένρι Θορό, όπως επίσης και η διδασκαλία του Ιησού Χριστού.
Το 1910 ίδρυσε το αγρόκτημα Τολστόι, ένα συνεταιριστικό οικισμό για Ινδούς κοντά στο Γιοχάνεσμπουργκ. Σιγά σιγά η κυβέρνηση της Νοτιοαφρικάνικης Ένωσης υποχώρησε στις πιέσεις του Γκάντι και απέδωσε ουσιαστικά δικαιώματα στους Ινδούς μετανάστες.
Αγώνας για την ανεξαρτησία της Ινδίας
Όταν ο Γκάντι επέστρεψε στην Ινδία το 1915, έφερε μαζί του τη φήμη του εθνικόφρονα Ινδού. Προσχώρησε στο Ινδικό Εθνικό Κόμμα του Κογκρέσου και μέχρι το 1917 κατόρθωσε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της επαγγελματικής μαθητείας, στα πλαίσια του οποίου μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού της Ινδίας οδηγούνταν να δουλέψει στις Βρετανικές αποικίες. Αγωνίστηκε για την εξάπλωση του κινήματος της ανεξαρτησίας της Ινδίας από τη Μεγάλη Βρετανία και μέχρι το 1920 ήταν η κεντρική μορφή του εθνικού αγώνα.
Τότε ανέλαβε την ηγεσία του Κογκρέσου και με συνεχιζόμενες πιέσεις κήρυξε την ανεξαρτησία της Ινδίας τον Ιανουάριο του 1930 στους Βρετανούς αποικιοκράτες. Φυσικά, η Μ. Βρετανία δεν το δέχτηκε αυτό, αλλά παραχώρησαν περισσότερα δικαιώματα στη χώρα, ανοίγοντας το δρόμο για την ανεξαρτησία.
Όσο πιο πολύ διαδιδόταν το εθνικό κίνημα της ανεξαρτησίας, όμως, τόσο περισσότερο οξύνονταν οι διαφορές μεταξύ των ινδουιστών και των μουσουλμάνων της Ινδίας. Ο Σύνδεσμος των Μουσουλμάνων ήθελε τη δική του ανεξαρτησία ως κράτος και την απόσχισή του από την Ινδία. Το 1947, έπειτα από διαπραγματεύσεις, ο Γκάντι, παρά τις αντιρρήσεις του για τη διαίρεση του κράτους, συμβιβάστηκε με τη δημιουργία δύο ανεξάρτητων κρατών, αυτά της Ινδίας και του Πακιστάν.
Η δολοφονία του
Αυτό έφερε ως αποτέλεσμα να γίνει μισητός και από τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές, ινδουιστές και μουσουλμάνους. Από τη μία η πολιτική του απέναντι στους μουσουλμάνους θεωρήθηκε υπαίτια της δημιουργίας ενός μουσουλμανικού κράτους στην Ινδία και, από την άλλη, η εθνικοθρησκευτική ενότητα που πρέσβευε ήταν αδιανόητη για τον μουσουλμανικό πληθυσμό. Έτσι, στις 30 Ιανουαρίου του 1948, καθώς ο Γκάντι κατευθυνόταν στο χώρο της απογευματινής του προσευχής, ο Ναθουράμ Γκότσε, φανατικός ομόθρησκός του, τον πυροβόλησε εξ επαφής τρεις φορές στο στήθος. Ο Γκάντι πέθανε ακαριαία οδηγώντας το έθνος της Ινδίας σε ένα βαθύ πένθος.
Ο Ρατσιστής Γκάντι
Μήπως η ιστορία, όμως, έχει ειδωλοποιήσει τον Γκάντι; Το βιβλίο «The South African Gandhi» παρουσιάζει αποδείξεις ότι ο Γκάντι δεν ήταν μόνο ρατσιστής, αλλά, μεταξύ άλλων, και μισογύνης.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Νότια Αφρική, μπορεί να αγωνίστηκε σκληρά κατά του ρατσισμού απέναντι στους Ινδούς, αλλά δεν έκανε το ίδιο όσον αφορά τις γηγενείς φυλές της χώρας. Σε ανοιχτές επιστολές του σε κυβερνητικά στελέχη της περιοχής, χαρακτήριζε τους ντόπιους ως «βάρβαρους» που παρ’ όλα αυτά «έχουν διδαχθεί την αξιοπρέπεια και την αναγκαιότητα της χειρονακτικής εργασίας». Αυτό που τον ενδιέφερε δεν ήταν η πάταξη του ρατσισμού στο σύνολο του, αλλά η παραχώρηση δικαιωμάτων στους μετανάστες συμπατριώτες του, που δεν είχαν καμία σχέση με τους «άγριους» Αφρικανούς. Κάποιοι βιογράφοι του, βέβαια, υποστηρίζουν ότι το να μιλά κανείς για ισότητα των έγχρωμων ανθρώπων στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν αρκετά πρώιμο τότε στη Νότια Αφρική. Το να κατηγορούμε τον Γκάντι για ρατσισμό είναι σαν να έχουμε μία απλοϊκή οπτική για μία περίπλοκη ζωή.
Ακόμα, όμως, και όταν επέστρεψε στην Ινδία, είχε έρθει σε αντιπαράθεση με ντόπιες φυλές Ινδών –γνωστοί και ως Αντιβάσι – οι οποίοι ήταν αρκετά απελευθερωμένοι σεξουαλικά. Καθώς ο Γκάντι ήταν αντίθετος με τη σεξουαλική ελευθεριότητα των φυλών αυτών, απέκλεισε πολλούς Αντιβάσι από αρχηγικές θέσεις.
Ο Μισογύνης Γκάντι
Ο ίδιος ο Γκάντι και οι βιογράφοι του ισχυρίζονταν ότι θεωρούσε τις γυναίκες ίσες με τους άνδρες βασιζόμενοι στο γεγονός ότι είχε συμπεριλάβει τις γυναίκες στον αγώνα της ανεξαρτησίας της Ινδίας. Παρ’ όλα αυτά, ο μισογυνισμός του Γκάντι φαίνεται να παραλείπεται από την ιστορία, τη στιγμή, μάλιστα, που οι απόψεις του έχουν αφήσει μία βαρύτατη «κληρονομιά» στην Ινδία.
Ο Γκάντι έβλεπε τη γυναίκα σαν ένα αντικείμενο που θα προκαλούσε είτε περηφάνια είτε ντροπή στον άνδρα που την κατείχε. Γενικά, ο κύριος ρόλος της περιοριζόταν στην αναπαραγωγή. Επίσης, είχε «κηρύξει» πόλεμο ενάντια στη χρήση των αντισυλληπτικών, χαρακτηρίζοντας τις γυναίκες που τα χρησιμοποιούσαν ως «πόρνες». Εκλάμβανε ακόμα και την έμμηνο ρύση ως μία «εκδήλωση της διαστροφής της γυναικείας ψυχής από τη σεξουαλικότητά της».
Οι απόψεις του Γκάντι για τον βιασμό δεν διαφέρουν πολύ και από αυτές της απολογίας ενός βιαστή σήμερα: οι γυναίκες είναι υπεύθυνες για τις σεξουαλικές παρορμήσεις των ανδρών, καθώς εκείνοι εκ φύσεως δεν μπορούν να τις ελέγξουν. Υποστήριζε ότι τη στιγμή του βιασμού η γυναίκα αποχωρίζεται την ανθρώπινη φύση της. Σύμφωνα με αυτή τη λογική, ο πατέρας ενός βιασμένου κοριτσιού είχε κάθε δικαιολογία να το σκοτώσει για χάρη της της οικογενειακής και κοινωνικής τιμής. Αυτή η κληρονομιά αποφαίνεται στη σημερινή Ινδία σε κάθε θύμα βιασμού που διαπράττει αυτοκτονία για λόγους ντροπής.
Χαρακτηριστικό ήταν το περιστατικό κατά τη διάρκεια της παραμονής του Γκάντι στη Νότια Αφρική, όταν δύο από τις γυναίκες ακολούθους του παρενοχλήθηκαν σεξουαλικά. Εκείνος τότε τις ανάγκασε να κόψουν τα μαλλιά τους κοντά, για να μην εγείρουν το σεξουαλικό ενδιαφέρον των ανδρών. Στην Ινδία του 2009, κολέγια στα βόρεια της χώρας έλαβαν έναν καταιγισμό υποθέσεων σεξουαλικής παρενόχλησης. Ο τρόπος που αντιμετώπισαν το θέμα; Απαγόρευσαν στις γυναίκες να φοράνε τζιν, καθώς η δυτικότροπη ενδυμασία ήταν πολύ προκλητική για τους άνδρες φοιτητές.
Ο όρκος της αγαμίας
Το 1906, ο Γκάντι ορκίστηκε σε αγαμία, μία απόφαση στην οποία η σύζυγός του δεν είχε λόγο. Έπειτα, ίδρυσε ιδιωτικούς χώρους στην κατοικία του -ashrams- όπου γυμνά κορίτσια και αγόρια έκαναν μπάνιο και κοιμούνταν μαζί χωρίς όμως να έχουν σεξουαλικές επαφές ή να ανταλλάσσουν «βρόμικα» λόγια. Και ο ίδιος, θέλοντας να ελέγξει την ανοχή του στην αγαμία, κοιμόταν γυμνός δίπλα σε νεαρές και πολλές φορές ανήλικες κοπέλες – τις οποίες μάλιστα έβαζε να του κάνουν μασάζ σε όλο το σώμα. Έδειχνε ότι αυτές οι γυναίκες δεν ήταν τίποτα άλλο από σεξουαλικά αντικείμενα για αυτόν.
Ιδιαίτερα μετά τον θάνατο της συζύγου του, φρόντισε να έχει αρκετές γυναίκες γύρω του με τις οποίες έκανε μαζί μπάνιο και κοιμόταν γυμνός, την ίδια στιγμή που τους απαγόρευε να κοιμούνται με τους συζύγους τους. Φυσικά, αν και δεν επιδιδόταν σε σεξουαλικές πράξεις, το σεξουαλικά προκλητικό περιβάλλον που είχε δημιουργήσει γύρω του τον οδηγούσε σε συχνές ακούσιες εκσπερματίσεις. Δικαιολογώντας τις «δοκιμασίες» τις οποίες έβαζε στον εαυτό του, δήλωνε:
«Πιστεύω ότι το να υπηρετώ αληθινά τη χώρα απαιτεί αυτού του είδους την παρατήρηση».
Οι ιδιάζουσες συνήθειές του αυτές οδήγησαν σε αναταραχές στο παλάτι και πολλοί παραιτήθηκαν γι’ αυτό το λόγο. Εκείνος χαρακτηριστικά δικαιολογούσε τη συμπεριφορά του να κοιμάται με γυμνά κορίτσια ως εξής:
«Εάν δεν αφήσω τη μικρή Μανού να κοιμηθεί μαζί μου, ακόμα κι αν το θεωρώ απαραίτητο ότι θα πρέπει να το κάνει, δεν θα ήταν αυτό σημάδι της αδυναμίας μου;»
Ετυμηγορία
O Γκάντι φαίνεται να είχε καθοριστικής σημασίας ρόλο στην ανεξαρτησία της Ινδίας, αν και υπάρχει και η άποψη ότι ο Κλέμεντ Άτλι, τότε πρωθυπουργός της Μ. Βρετανίας, υποχώρησε από την Ινδία λόγω της αντι-ιμπεριαλιστικής πολιτικής του και της χρεοκοπίας της χώρας του από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι απαρχαιωμένες, όμως, απόψεις του Γκάντι φαίνεται να έχουν έναν ισχυρό αντίκτυπο στην Ινδία έως και σήμερα. Είναι μήπως αυτός ο λόγος που ο ρατσισμός και ο μισογυνισμός είναι τόσο οργιαστικά φαινόμενα στη χώρα σήμερα; Μήπως πρέπει να απομυθοποιηθεί το πρόσωπό του αντί να ανακηρύσσεται ως Mahatma, «Μεγάλη ψυχή»;
Πηγές:
www.guardian.com | theconversation.com | www.bbc.com | www.vagabomb.com | www.sansimera.gr | www.wikipedia.org | www.independent.co.uk | www.minoritiesofindia.com
