Ημέρα της γυναίκας
Γυναίκα είναι η μητέρα. Είναι η θεία. Είναι η γιαγιά. Είναι η φίλη. Είναι η δασκάλα στο σχολείο. Είναι η υπάλληλος στο καφέ της γειτονιάς. Είναι εκείνη που μεγαλώνει μόνη τα παιδιά της. Είναι εκείνη που δεν έχει παιδιά. Είναι εκείνη που δεν μπορεί να κάνει παιδιά. Είναι εκείνη που δεν θέλει παιδιά και οικογένεια. Είναι εκείνη που επιλέγει και αφοσιώνεται στην καριέρα της. Είναι εκείνη που είναι διάσημη και εκείνη που είναι άσημη. Είναι η Γυναίκα, με το πρώτο γράμμα κεφαλαίο. Γιατί της αξίζει. Γιατί προσπαθεί. Γιατί παλεύει να επιβιώσει. Γιατί η γυναίκα παλεύει να καταρρίψει τα στεγανά που της έχουν επιβάλλει. Γιατί παλεύει να προασπίσει την ισότητα που της έχουν στερήσει. Γιατί δεν το βάζει κάτω. Γιατί αντιστέκεται. Γιατί πιστεύει ότι θα έρθουν και για αυτή οι μέρες του φωτός. Γιατί δεν χάνει το κουράγιο της και επιμένει. Κάθε μία από τις παραπάνω γυναίκες είναι ξεχωριστή, αλλά και εξίσου δυναμική.
Και αυτός ο δυναμισμός και η μοναδικότητα της είναι άξια πανηγυρικών εορτασμών προς την γυναίκα. Η σημερινή μέρα, η 8η Μαρτίου, θεσπίστηκε το 1977 από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών ως Παγκόσμια Μέρα των Δικαιωμάτων της Γυναίκας, για να απετίσει αρχικά φόρο τιμής στην μνήμη των εργατριών στα κλωστοϋφαντουργεία και στα ραφτάδικα της Νέας Υόρκης, που ξεσηκώθηκαν στις 8 Μαρτίου1857 για να διεκδικήσουν τα νόμιμα δικαιώματα τους στην ισότιμη και ισομίσθια με τους άνδρες εργασία. Ωστόσο, με την πάροδο των χρόνων, ο εορτασμός της ημέρας αυτής διεύρυνε τα πλαίσια του, και πλέον δεν εξυμνεί μόνο τις εξεγερμένες εργάτριες, αλλά όλες τις γυναίκες, ανεξάρτητα από την οικονομική, κοινωνική, πολιτική, πολιτισμική και ιδεολογική τάξη στην οποία ανήκουν. Αποτελεί μία υπενθύμιση ότι το δεύτερο φύλο είναι ικανό για όλα αυτά από τα οποία συστηματικά αποκλείεται ανά τους αιώνες. Έτσι και αλλιώς, η ιστορία έχει αποδείξει – και μάλιστα, σε περιπτώσεις που αφορούν συλλογικές ομάδες και όχι μεμονωμένα άτομα- ότι και αν οι περισσότερες μορφές κοινωνιών θεμελιώνονταν πατριαρχικά, υπήρχαν και πολύ σημαντικές μητριαρχικές κοινωνίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μητριαρχική κοινωνία της αρχαίας Λατούς στην Κρήτη, και συγκεκριμένα στον Άγιο Νικόλαο.
Αρχαία Λατώ
Ο αρχαίος οικισμός της Λατούς αποτελεί την πιο γνωστή περίπτωση μητριαρχικής κοινωνίας στην ιστορία της αρχαίας Ελλάδας, ο οποίος παρέμεινε εύρωστος για τουλάχιστον 200 χρόνια και συγκεκριμένα κατά την διάρκεια του 4ου και 3ου αιώνα π.Χ. Τα ερείπια της αρχαίας πόλης Λατώ βρίσκονται στον δήμο Αγίου Νικολάου στο νομό Λασιθίου στην Κρήτη. Η γεωγραφική θέση της προσέφερε αμυντική κάλυψη, καθώς επόπτευε ολόκληρο τον κόλπο της Μιραμπέλλου. Αναφορικά με την ίδρυσή της υπάρχουν δύο εκδοχές. Η μία υποστηρίζει ότι η κοινωνία οικοδομήθηκε αποκλειστικά και μόνο από γυναίκες. Η δεύτερη εκδοχή, τοποθετεί την ίδρυση της κοινωνίας στα μινωικά χρόνια, πριν από την κάθοδο των Δωριέων, και παρουσιάζει ότι δεν ήταν πάντα αποκλειστικά μητριαρχική, αλλά ότι κάποια στιγμή καταλήφθηκε από γυναίκες, οι οποίες επέτρεψαν μόνο σε άλλες γυναίκες να κατοικήσουν τον οικισμό. Έτσι, απέκτησε και τον μητριαρχικό χαρακτήρα του.
Η ονομασία του οικισμού
Ωστόσο, βέβαιη θεωρείται η συνεισφορά των Δωριέων στην δημιουργία του οικισμού κατά τον 5ο-4ο αιώνα π.Χ. Αυτό αποδεικνύεται από την ονομασία του, Λατώ. Η επικρατέστερη άποψη φαίνεται να είναι ότι ο οικισμός πήρε το όνομα του από την Λητώ, μητέρα του Απόλλωνα και της Άρτεμις, η οποία στη δωρική διάλεκτο ονομάζεται Λατώ. Τα αρχαιολογικά ευρήματα πινακίδων σε Γραμμική Β, που αναφέρονται στον οικισμό με το όνομα RA-TO , επιρρώνουν τον παραπάνω ισχυρισμό. Σήμερα, τοποθετείται ανάμεσα στις καλύτερα σωζόμενες πόλεις σε όλη την Ελλάδα και μάλιστα ανάγεται στην καλύτερα διατηρημένη πόλη της κλασσικής/ ελληνιστικής περιόδου στην Κρήτη.
Ο χαρακτήρας του οικισμού
Στην Λατώ, κατοικούσαν μόνο γυναίκες. Οι γυναίκες ήταν πολεμίστριες, οι οποίες κατέφευγαν εκεί από όλο το νησί, είτε επειδή κινδύνευε η ζωή τους, είτε επειδή έψαχναν ησυχαστήριο, είτε επειδή δεν μπορούσαν να κάνουν παιδιά αλλά είχαν αγάπη να δώσουν, είτε από ακραιφνή πίστη και αφοσίωση στην προστάτιδα θεά. Το γεγονός ότι η κοινωνία αυτή στελεχωνόταν από πολεμίστριες, την βοήθησε να κρατηθεί ζωντανή για τουλάχιστον δύο αιώνες, παρά το γεγονός ότι ήταν συνεχώς το επίκεντρο πολλών επιθέσεων και επιδρομών. Υποστηρίζεται η άποψη ότι τα περισσότερα παιδιά που γεννιούνταν εκεί ήταν αποτέλεσμα βιασμών και για αυτό δεν ήταν θεμιτά από τις μητέρες τους. Ωστόσο, αυτό δεν είναι ιστορικά τεκμηριωμένο αλλά συνάγεται από το δεδομένο ότι η ανατροφή τους έγινε συλλογική αρμοδιότητα. Δηλαδή όλες οι γυναίκες ήταν υπεύθυνες για την γαλούχηση των παιδιών που γεννιούνταν στην Λατώ και με αυτόν τον τρόπο, έδιναν την ευκαιρία και στις άτεκνες γυναίκες να βιώσουν την εμπειρία της μητρότητας. Επιπλέον, πηγές αναφέρουν, ότι τα αρσενικά παιδιά δεν ήταν ευπρόσδεκτα στην Λατώ – ούσα αυστηρά μητριαρχική κοινωνία- και λίγο μετά την γέννησή τους στέλνονταν πίσω στους πατέρες τους. Τέλος, στην Λατώ, ήταν ευπρόσδεκτες και όσες γυναίκες ήταν ομοφυλόφιλες, χωρίς όμως αυτό να είναι ιστορικά αποδεδειγμένο.
Η προστάτιδα θεά της Λατούς
Όπως προαναφέρθηκε, η αρχαία πόλη της Λατούς τύγχανε προστάτιδας θεάς, η οποία είναι στενά συνδεδεμένη με την Λητώ, από την οποία ονομάστηκε ο οικισμός. Η θεά αυτή ήταν η θεά Ειλειθυία, κόρη του Δία και της Ήρας, προστάτιδα των γυναικών κατά την διάρκεια του τοκετού και όχι μόνο. Ήταν, ακόμη, θεότητα της γέννησης, ιδιότητα που προκατείχε η μητέρα της, η Ήρα. Σύμφωνα με την μυθολογία, η Ήρα εκνευρισμένη αφενός, με την κόρη της που ανέλαβε τα καθήκοντα της και αφετέρου με τον Δία που σύνηψε εξωσυζυγική σχέση με την Λητώ και την κατέστησε έγκυο, εμπόδισε την τελευταία να γεννήσει φυσιολογικά και της επέβαλε φρικτούς πόνους. Μάλιστα, εμπόδισε και την κόρη της να προσφέρει στην Λητώ την βοήθεια που χρειαζόταν, Ωστόσο τελικά, η Ειλειθυία, δεν υπάκουσε την μητέρα της και βοήθησε την γέννηση του Απόλλωνα και της Άρτεμις. Αυτός ο μύθος αιτιολογεί την σύνδεση ανάμεσα στην ονομασία της μητριαρχικής κοινωνίας και την προστάτιδα θεά της.
Ο βλαστικός χαρακτήρας που της απέδιδαν και το εύρος της γονιμοποιού δύναμης που πίστευαν ότι έχει, ήταν τόσο έντονα, που ο ρόλος της σταμάτησε να περιορίζεται στην βοήθεια των ετοιμόγεννων και η λατρεία της επεκτάθηκε σε όλη την Κρήτη. Έτσι, η Ειλειθυία, έγινε πλέον σύμβολο των τοκετών, της γονιμότητας, της καρποφορίας, της βλάστησης, της γέννησης και της προστασίας των γυναικών από τον θάνατο κατά την διάρκεια της γέννας, που ήταν αρκετά διαδεδομένο φαινόμενο-μάστιγα της εποχής. Η σημαντικότητα που είχε η θεά για την πόλη της Λατούς αποδεικνύεται από το γεγονός ότι τα νομίσματα που κυκλοφορούσαν στον οικισμό, απεικόνιζαν την φιγούρα της. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί, πως το σημερινό έμβλημα της πόλης του Αγίου Νικολάου φέρει το πρόσωπό της.
Οι Θεές των Όφεων
Η απήχηση των μητριαρχικών κοινωνιών στην Κρήτη δεν περιορίζεται στο στενό πλαίσιο της αναμφισβήτητα πολύ σημαντικής Λατούς. Η λατρεία των γυναικών, η αναγνώριση της κυριαρχίας τους και η εξύμνηση της δύναμης τους προϋπήρχε στην Κρήτη, ήδη από τις πρώτες Μινωικές κοινωνίες, απλά δεν είχαν αγγίξει τα όρια που έφτασε η Λατώ.
Τα αρχαιολογικά ευρήματα του Άρθουρ Έβανς, οι Θεές των Όφεων, που σήμερα φυλάσσονται στο αρχαιολογικό μουσείο του Ηρακλείου, είναι η απτή απόδειξη του δυναμισμού και του θάρρους που χαρακτήριζε τις γυναίκες και τις έκανε άξιες θαυμασμού. Είναι επίσης το αποδεικτικό στοιχείο της κυριαρχίας τους και αυτό που ανάγει την μητριαρχική κοινωνία σε επικρατέστερη μορφή κοινωνίας εκείνη την περίοδο. Επρόκειτο για αγαλματίδια που αναπαριστούν γυμνόστηθες γυναίκες, οι οποίες έχουν τα χέρια τους σηκωμένα στο ύψος των ώμων και κρατούν και στα δύο φίδια, έχοντας βλέμμα επιβλητικό και αγέρωχο. Και αυτές, συμβολίζουν την γονιμότητα, την αναγέννηση, καθώς και την φθορά και την αναγέννηση της βλάστησης και θεωρείται από τον αρχαιολόγο ότι προσιδιάζουν στην Μητέρα Γη, ως ύψιστη θεότητα.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
- Απόσπασμα από το επεισόδιο” Γνώθι σαυτόν” της τηλεοπτικής σειράς Καρτ ποστάλ
- https://www.heraklionmuseum.gr/exhibit/oi-thees-ton-ofeon/
- https://www.cretanbeaches.com
- https://www.originalcrete.gr/article/arxaia-lato
