Η τηλεργασία ή εξ αποστάσεως εργασία είναι ένα σύγχρονο και εν εξελίξει μοντέλο εργασίας κατά το οποίο οι εργαζόμενοι έχουν την δυνατότητα να εργάζονται στο σπίτι ή οπουδήποτε, έχοντας παράλληλα ευελιξία χρόνου. Η μέθοδος της τηλεργασίας είναι δυνατή με την χρήση της τεχνολογίας και η πρακτική της έχει σημαντικά πλεονεκτήματα για τις επιχειρήσεις, τους εργαζόμενους και το περιβάλλον αλλά και σοβαρά μειονεκτήματα αντίστοιχα.
Τηλεργασία: Οι ρίζες του όρου
Εμπνευστής της τηλεργασίας θεωρείται ο Jack Nilles, ένας ερευνητής στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια. Περί το 1973, ο Nilles, ενώ εργαζόταν πάνω στον σχεδιασμό συστημάτων επικοινωνίας για τη NASA και την Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ, ξεκίνησε ένα έργο τηλεργασίας με την συμμετοχή 30 εργαζομένων. Το έργο είχε ως στόχο την επίτευξη των εργασιών με την όσο το δυνατόν λιγότερη μετακίνηση των εργαζομένων. Έτσι εφάρμοσε επιτυχώς την τηλεργασία. Αργότερα ακολούθησαν επιπλέον παρόμοιες δραστηριότητες του ίδιου αλλά και συναδέλφων του σε άλλα πανεπιστήμια. Σύντομα η τηλεργασία εφαρμόστηκε στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Αν και οι πρώτες προσπάθειες έγιναν πειραματικά, όπως ήταν φυσικό, τα αποτελέσματα ήταν θετικά.
Ωστόσο, αν και η τηλεργασία ξεκίνησε από την Αμερική, οι Σκανδιναβοί ήταν οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν την μέθοδο σε ευρεία κλίμακα. Έτσι, στη Σουηδία το 1985, εμφανίζεται ο όρος telecottage, ο οποίος στην ουσία περιέγραφε τα πρώιμα κέντρα τηλεργασίας. Επρόκειτο για μικρές ξύλινες καλύβες ή άλλα παλιά, συχνά εγκαταλελειμμένα κτίρια, τα οποία βρίσκονταν διάσπαρτα σε απομακρυσμένες περιοχές της υπαίθρου και ήταν εξοπλισμένα κατάλληλα για τηλεργασία. Σκοπός των telecottage ήταν η οικονομική αναγέννηση των άγονων περιοχών.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1989, εμφανίστηκαν και στη Βρετανία τα πρώτα κέντρα τηλεργασίας. Σε αυτούς τους χώρους, οι οποίοι διέθεταν τον κατάλληλο τεχνολογικό εξοπλισμό, ελεύθεροι επαγγελματίες και υπάλληλοι εταιρειών είχαν την δυνατότητα να εργαστούν όποτε ήθελαν.
Η τηλεργασία στο επίκεντρο των μελετών
Κατά την διάρκεια της δεκαετίας του ’80 το φαινόμενο της εξ αποστάσεως εργασίας αρχίζει πλέον να μελετάται έντονα. Ταυτόχρονα, αρχίζουν οι πρώτες συζητήσεις και οι πρώτοι έντονοι προβληματισμοί για το κατά πόσο είναι εφικτή στην πράξη η μέθοδος της τηλεργασίας και για το κατά πόσο είναι συμφέρουσα και ωφέλιμη, τόσο για τις επιχειρήσεις, όσο και για τους εργαζομένους. Την δεκαετία του ’90, με την παράλληλη εξέλιξη της τεχνολογίας, διαφαίνεται ήδη πως η εξ αποστάσεως εργασία μπορεί να έχει ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα στον ανταγωνισμό των επιχειρήσεων, στην προστασία του περιβάλλοντος αλλά και στην μείωση του φόρτου εργασίας των εργαζομένων.
Έτσι, από το 1995 και έπειτα αρχίζει σταδιακά να υιοθετείται και να εξαπλώνεται η μέθοδος της τηλεργασίας, κυρίως στην Ευρώπη. Η πεποίθηση πως αυτός θα είναι ο τρόπος εργασίας του μέλλοντος, αρχίζει να δυναμώνει και να γίνεται αποδεκτή από την πλειοψηφία των μελετητών και όχι μόνο.
Τι είναι «τηλεργασία» ;
Η μέθοδος της τηλεργασίας δεν έχει οριστεί με ακρίβεια. Πρόκειται για μια ιδιαιτέρως ευέλικτη μέθοδο η οποία διαμορφώνεται κατά περίσταση. Σύμφωνα με τους Gil E Gordon, Mike Gray, και Noel Hodson οι οποίοι έγραψαν το βιβλίο «Teleworking explained» (1993):
«Η τηλεργασία είναι ένας ευέλικτος τρόπος οργάνωσης της εργασίας χωρίς να είναι απαραίτητη η φυσική παρουσία του εργαζόμενου στο χώρο εργασίας καθ’ όλη τη διάρκεια του ωραρίου του. Η εφαρμογή της τηλεργασίας προϋποθέτει τη συχνή χρήση τεχνικών ηλεκτρονικής επεξεργασίας πληροφοριών και την εκτεταμένη χρήση τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού (π.χ. τηλέφωνο, φαξ, αυτόματο τηλεφωνητή, ηλεκτρονικό υπολογιστή με πρόσβαση σε δίκτυο) αλλά και άλλων προηγμένων τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών όπως ISDN, φωνητικό mail, τηλεδιάσκεψη, κινητή τηλεφωνία, εκτροπή κλήσεων κ.ά.»
Advertising
Επίσης η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε τον εξής ορισμό:
«Η τηλεργασία είναι μια μέθοδος οργάνωσης και εκτέλεσης της εργασίας σύμφωνα με την οποία σημαντικό μέρος του χρόνου εργασίας πραγματοποιείται εκτός των εγκαταστάσεων της επιχείρησης και των χώρων όπου παραδίδονται τα αποτελέσματα της εργασίας ενώ η ίδια η εργασία εκτελείται με τη χρήση πληροφορικής τεχνολογίας και της τεχνολογίας μεταφοράς δεδομένων»
Οι παραπάνω ορισμοί δεν είναι βέβαια οι μοναδικοί και αναφέρονται ενδεικτικά.
Το μέλλον ήρθε βιαστικά
Η πανδημία του κορωνοϊού κατέλαβε την ανθρωπότητα εξαπίνης και έφερε αναγκαστικές και ραγδαίες εξελίξεις στη ζωή όλων παγκοσμίως. Η επιβολή της καραντίνας και της απαγόρευσης της κυκλοφορίας κατέστησαν επιτακτική την ανάγκη να βρεθούν οι τρόποι και τα μέσα έτσι ώστε να μην καταρρεύσει η οικονομία. Η τηλεργασία, σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία αποτέλεσε λύση σε μεγάλο βαθμό όπου και όπως ήταν εφικτό.
Αν και σε πολλά κράτη του κόσμου η τηλεργασία εφαρμόζεται εδώ και χρόνια συνεχώς εξελισσόμενη, στη χώρα μας μέχρι τώρα, δεν ήταν τόσο διαδεδομένη. Ωστόσο, πολλές επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα, αλλά και αρκετές υπηρεσίες του δημοσίου, κατέφυγαν στην εξ αποστάσεως εργασία κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Είδαν θετικά αποτελέσματα ή απλώς απέφυγαν τα χειρότερα.
Η συζήτηση σχετικά με τις μορφές τηλεργασίας γινόταν ολοένα και πιο έντονη τα τελευταία χρόνια. Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και ο σύγχρονος τρόπος ζωής οδηγούσαν αναπόφευκτα προς αυτή την κατεύθυνση, ωστόσο, σε πολλές χώρες δεν είχαν γίνει οι αντίστοιχες δράσεις. Οι συνέπειες της πανδημίας όμως δεν αφήνουν περιθώρια αναβολής. Η σοβαρότητα της κατάστασης επισπεύδει την λήψη των απαραίτητων αποφάσεων.
Στην Ελλάδα ήδη συζητείται εκτενώς το συγκεκριμένο θέμα και η κυβέρνηση ετοιμάζει το νέο νομοθετικό πλαίσιο για την τηλεργασία. Ο,τι ίσχυε ως τώρα κρίνεται εκ των πραγμάτων ανεπαρκές.
Μορφές τηλεργασίας
Η τηλεργασία ή εξ αποστάσεως εργασία ή απομακρυσμένη εργασία στα ελληνικά, συναντάται και με τους όρους Teleworking, Telecommuting, Remote Work, Virtual job και άλλους στα αγγλικά. Οι όροι αυτοί χρησιμοποιούνται σε όλο τον κόσμο και έχουν μεταξύ τους κάποιες διαφοροποιήσεις στην σημασία τους καθώς η τηλεργασία έχει αρκετές μορφές. Μερικές από αυτές είναι οι εξής:
- Κινητή Τηλεργασία (Mobile Telework) ή νομαδική εργασία όταν η εργασία απαιτεί την μετακίνηση σε διάφορους χώρους και τοποθεσίες όπως ξενοδοχεία, εγκαταστάσεις των πελατών ή και εξωτερικούς χώρους.
- Κατ’ οίκον εργασία όταν η διεκπεραίωση των εργασιών γίνεται από το σπίτι.
- On-line και off-line τηλεργασία, όταν η εργασία απαιτεί ο εργαζόμενος να είναι μονίμως συνδεδεμένος με το ίντερνετ και να αλληλεπιδρά σε πραγματικό χρόνο με τους εργοδότες, συναδέλφους ή πελάτες, στην πρώτη περίπτωση, ή όταν μπορεί να εργάζεται χωρίς να απαιτείται η μόνιμη σύνδεση στο διαδίκτυο , στη δεύτερη περίπτωση. Για παράδειγμα όταν γράφει κείμενα, αναφορές, πίνακες δεδομένων κλπ.
- Τηλεκέντρα (Telecentres) τα οποία είναι συγκεκριμένοι χώροι, μακριά από τα κεντρικά γραφεία των εταιρειών αλλά συνήθως κοντά στις οικίες των εργαζομένων. Εκεί υπάρχει ο κατάλληλος εξοπλισμός για εργασία.
- Τηλεκατοικίες (Telecottages) είναι μικρά συνήθως τηλεκέντρα που ανήκουν σε τοπικές κοινότητες και όχι σε εταιρίες. Έχουν ως στόχο την εκπαίδευση των κατοίκων απομακρυσμένων περιοχών.
- Networking όταν ο εργαζόμενος βρίσκεται δικτυωμένος με άλλους εργαζόμενους που επικοινωνούν μεταξύ τους ηλεκτρονικά και είναι μέλη μιας ομάδας ειδικά σχηματισμένης γύρω από συγκεκριμένα προγράμματα. Τέτοιες είναι επί παραδείγματι οι ομάδες επιστημόνων.
- Τηλεργασία μερικής ή πλήρους απασχόλησης λέγεται αναλόγως των ωρών εργασίας και του είδους συμφωνίας του εργαζομένου με τον εργοδότη του.
- Μικτή τηλεργασία, η οποία μπορεί να είναι ένας συνδυασμός κατ’ οίκον εργασίας και κινητής εργασίας ή οτιδήποτε άλλο.
- Ατομική ή ομαδική τηλεργασία, αναλόγως, αν ο εργαζόμενος εργάζεται μόνος ή αν ανήκει ηλεκτρονικά σε άλλη ομάδα.
Επαγγελματικοί κλάδοι όπου μπορεί να εφαρμοστεί η εξ αποστάσεως εργασία
Όπως είναι λογικό, η τηλεργασία δεν είναι δυνατόν να εφαρμοστεί σε όλα τα επαγγέλματα, όπως είναι για παράδειγμα οι κτηνοτρόφοι ή οι οικοδόμοι. Ωστόσο, είναι αρκετοί οι κλάδοι όπου ήδη εφαρμόζεται ή υπάρχει η δυνατότητα να εφαρμοστεί, εάν υπάρξει η κατάλληλη οργάνωση και ο αντίστοιχος εξοπλισμός.
Ορισμένοι μόνο από τους επαγγελματικούς κλάδους όπου υπάρχει η δυνατότητα τηλεργασίας είναι ο τουρισμός, το εμπόριο (e-commerce), ο κλάδος των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, η εκπαίδευση, ο ασφαλιστικός και ο τραπεζικός κλάδος και άλλοι. Μπορούν επίσης να εφαρμοστούν εξ αποστάσεως εργασίες όπως η τηλεϊατρική, ο σχεδιασμός multimedia, το management, μεταφράσεις, γραμματειακή υποστήριξη, λογιστικά και φοροτεχνικά, διάφορες συμβουλευτικές υπηρεσίες και πολλά άλλα.
Τα πλεονεκτήματα της απομακρυσμένης εργασίας
Η τηλεργασία έχει αποδειχθεί ωφέλιμη για τους εργαζόμενους γιατί:
- Εξοικονομούν χρόνο και χρήματα αφού δεν χρειάζεται να μετακινηθούν.
- Το ωράριο τους είναι ευέλικτο κι έτσι ο καθένας μπορεί να επιλέξει να εργάζεται κατά τις ώρες στις οποίες αισθάνεται πιο αποδοτικός.
- Μπορεί ο χρόνος να οργανωθεί καλύτερα και να υπάρξει ισορροπία ανάμεσα στην εργασία και την οικογένεια ή άλλες σχέσεις και δραστηριότητες.
- Η δυνατότητα συγκέντρωσης αυξάνεται καθώς μειώνονται οι περισπασμοί αφού η εργασία γίνεται σε ήσυχο περιβάλλον.
- Αυξάνονται οι ευκαιρίες εργασίας αφού δεν υπάρχει ο γεωγραφικός περιορισμός.
- Άτομα με ειδικές ανάγκες ή άλλες ιδιαιτερότητες μπορούν πλέον να εργάζονται και να εκφράζουν τα ταλέντα και τις ικανότητές τους χωρίς το άγχος των μετακινήσεων.
Για τους εργοδότες η τηλεργασία είναι ωφέλιμη γιατί:
- Μειώνεται το κόστος αγοράς ή ενοικίασης χώρων.
- Η παραγωγικότητα των εργαζόμενων τείνει να αυξάνεται όταν εργάζονται εξ αποστάσεως.
- Διατηρούνται οι εργασιακές σχέσεις και αποφεύγεται η διακοπή συνεργασιών σε περιπτώσεις που οι εργαζόμενοι έχουν την ανάγκη να αλλάξουν τόπο διαμονής.
- Μειώνονται οι απουσίες των εργαζομένων καθώς το ευέλικτο ωράριο τους προσφέρει την δυνατότητα να διαχειριστούν καλύτερα τον χρόνο τους καλύπτοντας παράλληλα και άλλες υποχρεώσεις τους.
- Η επιλογή εργαζομένων δεν περιορίζεται γεωγραφικά.
- Η εργασία δεν επηρεάζεται από εξωγενείς καταστάσεις και παράγοντες όπως οι καιρικές συνθήκες, οι απεργίες κλπ.
Πέραν όμως από τους εργαζομένους και τις επιχειρήσεις η τηλεργασία ωφελεί το κοινωνικό σύνολο και το περιβάλλον γιατί:
- Μειώνεται η ρύπανση του περιβάλλοντος από την μειωμένη μετακίνηση. Κατ’ επέκταση μειώνονται τα ατυχήματα με αυτοκίνητο και οι εισαγωγές στα νοσοκομεία.
- Μειώνεται ο κίνδυνος μετάδοσης νοσημάτων, όπως ο κορωνοϊός, η γρίπη και άλλων.
- Αναπτύσσονται οι απομακρυσμένες περιοχές καθώς ο κάθε εργαζόμενος μπορεί να εργάζεται από οποιαδήποτε τοποθεσία.
Τα μειονεκτήματα της απομακρυσμένης εργασίας
Για τους εργαζόμενους με τηλεργασία υπάρχουν και αρκετά μειονεκτήματα:
- Η μοναξιά, επηρεάζει πολλούς εργαζόμενους, καθώς χάνεται η επαφή με τους συναδέλφους, η οικεία επικοινωνία, η αλληλεγγύη και η θετική αλληλεπίδραση μέσω της ανταλλαγής χρήσιμων πληροφοριών.
- Δεν είναι πάντα εφικτό να αξιολογηθεί η πρόοδος και ο βαθμός παραγωγικότητας, με αποτέλεσμα να υπάρχει ο κίνδυνος να αδικηθεί ο εργαζόμενος είτε μισθολογικά είτε ως προς την εξέλιξη της βαθμίδας του.
- Ο εργαζόμενος χάνει εργασιακά δικαιώματα και προνόμια, όπως είναι οι υπερωρίες, οι αναρρωτικές και γονικές άδειες κλπ.
- Είναι πιθανόν να αλλάξουν οι διατροφικές συνήθειες καθώς η πρόσβαση στην τροφή είναι πολύ εύκολη όταν εργάζεται κανείς στο σπίτι.
- Η αλληλεπίδραση με το εξωτερικό περιβάλλον, την φύση και τις κοινωνικές συναναστροφές υπάρχει ο κίνδυνος να μειωθεί σημαντικά, επηρεάζοντας αρνητικά την υγεία και την ψυχολογία του εργαζόμενου.
- Οι εργαζόμενοι συχνά δυσκολεύονται να ισορροπήσουν την εργασία και την οικογένεια, ιδιαιτέρως όταν η οικογένεια είναι πολυμελής, όταν ζουν σε μικρό χώρο με άλλα άτομα ή όταν εργάζονται παράλληλα και άλλα μέλη της οικογένειας με τηλεργασία.
Μειονεκτήματα όμως υπάρχουν και για τους εργοδότες:
- Η εκπαίδευση του προσωπικού πολλές φορές είναι πρόκληση καθώς πολλοί εργαζόμενοι χρειάζονται περισσότερη καθοδήγηση και υποστήριξη ενώ εργάζονται. Αυτό ήταν εφικτό στον παραδοσιακό τρόπο εργασίας καθώς όλοι εργαζόμενοι ήταν συγκεντρωμένοι στον ίδιο χώρο και αλληλεπιδρούσαν.
- Η υποστήριξη εξοπλισμού σε περίπτωση τεχνικού προβλήματος ή απώλειας δεν επιτυγχάνεται εύκολα από απόσταση.
- Η έλλειψη ομαδικότητας ανάμεσα στους εργαζόμενους επηρεάζει αρνητικά την απόδοση και την δημιουργικότητα. Οι τηλεδιασκέψεις βοηθούν αλλά δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τα προτερήματα της φυσικής παρουσίας των ατόμων και της αυθόρμητης αλληλεπίδρασης τους.
- Κατά την κάλυψη νέων θέσεων εργασίας η έλλειψη επαφής με τον υποψήφιο εξ αποστάσεως εργαζόμενο, μπορεί να δημιουργήσει παρερμηνείες και παρεξηγήσεις ή να μην γίνει απολύτως αντιληπτό κατά πόσο είναι ενημερωμένος και κατά πόσο ενδιαφέρεται για το αντικείμενο εργασίας.
- Ο έλεγχος απόδοσης δεν είναι εύκολο να γίνει εφικτός εξ αποστάσεως.
- Ο κίνδυνος, επίσης, απώλειας της ασφάλειας δεδομένων είναι υπαρκτός καθώς υπάρχει η έλλειψη επίβλεψης κατά την εργασία.
Η τηλεργασία είναι δυνατόν να επηρεάσει αρνητικά και το κοινωνικό σύνολο. Αν κάποτε η τηλεργασία αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό η κίνηση των ανθρώπων, ιδιαίτερα στις πόλεις, μπορεί να περιοριστεί αρκετά. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να επηρεαστούν αρνητικά επαγγελματικοί κλάδοι και εργαζόμενοι των παραδοσιακών μορφών εργασίας. Μικρές επιχειρήσεις ή και μεγαλύτερες, όπως φούρνοι, καφέ, ψιλικατζίδικα , βενζινάδικα και άλλα πολλά, θα έχαναν μεγάλο μέρος των πελατών τους και αυτό συνεπάγεται μείωση των εσόδων και αύξηση της ανεργίας.
Ο κλάδος των ακινήτων επίσης θα επηρεαζόταν σημαντικά από την μειωμένη ζήτηση ενοικίαση και αγοράς επαγγελματικής στέγης. Πολλά κτίρια μέσα στα οποία σήμερα στεγάζονται τα γραφεία διαφόρων εταιρειών θα ερήμωναν. Άλλος ένας κλάδος που είναι πιθανόν να επηρεαστεί αρνητικά στο ενδεχόμενο μιας τέτοιας εξέλιξης είναι ο κλάδος της εμπορίας αυτοκινήτων και ανταλλακτικών καθώς και τα κάθε είδους συνεργεία επισκευών.
Ανάμεσα σε δύο κόσμους
Είναι βέβαιο πως βρισκόμαστε στο κατώφλι ενός νέου κόσμου και ενός νέου τρόπου ζωής που σε πολλά θα θυμίζει ταινία επιστημονικής φαντασίας και η ζωή του παρελθόντος ίσως να μοιάζει με ρομαντικό παραμύθι. Βρισκόμαστε σε ένα πολύ σημαντικό μεταίχμιο και δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο στην ανθρωπότητα. Το ερώτημα όμως είναι ένα: Τι μέλλον θέλουμε;
Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας μπορεί να μας διευκολύνει και να μας προστατέψει ενίοτε, αλλά μπορεί και να μας καταστρέψει, όπως έχει αποδειχθεί, αν την αφήσουμε να προσπεράσει την ανθρώπινη βούληση, αν της επιτρέψουμε να αποκτήσει σχεδόν αυτόνομη οντότητα, ερήμην μας.
Η τηλεργασία είναι ήδη εδώ και το μέλλον βιάζεται να έρθει. Είναι επιτακτική ανάγκη, όμως, και υποχρέωσή μας να συμμετέχουμε στην διαμόρφωση της μελλοντικής μας ζωής. Έτσι είναι απαραίτητο να απαντήσουμε ο καθένας ξεχωριστά και όλοι μαζί στο ερώτημα: Το μέλλον που έρχεται, είναι αυτό που θέλουμε;
Στο παρακάτω σύντομο βίντεο ο Steve Jobs μιλά για την τηλεργασία κατά την διάρκεια συνέντευξης που έδωσε το 1990, τριάντα χρόνια πριν.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
Τηλεργασία – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: el.wikipedia.org – τελευταία πρόσβαση 12-9-2020
Τηλεργασία – Αγνή Θεοχάρη – Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Καβάλας – Απρίλιος 2013 – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: http://digilib.teiemt.gr/ – τελευταία πρόσβαση 12-9-2020
The History of Telecommuting and Where It Stands Now – Beth Braccio Hering – 16-1-2015- Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: www.flexjobs.com – τελευταία πρόσβαση 12-9-2020
Τι αναφέρει ο Δημήτρης Ζερδέλης καθηγητής ΑΠΘ: Ανεπαρκές το νομοθετικό πλαίσιο για την τηλεργασία -Γιατί χρειάζεται να υπάρξουν ειδικότερες ρυθμίσεις – 18/3/2020 – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: www.iefimerida.gr – τελευταία πρόσβαση 12-9-2020
Η τηλεργασία στις επιχειρήσεις – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: www.youtube.com – τελευταία πρόσβαση 12-9-2020
