Μεγαλοπρεπή και κομψά νεοκλασικά, κατάφυτοι κήποι, επιβλητικές είσοδοι, κομψά αρχιτεκτονικά σχέδια είναι μερικά μόνο από τα χαρακτηριστικά που συναντάει κανείς, όταν διασχίζει την Λεωφόρο Βασιλίσσης Όλγας ή αλλιώς, την περίφημη Λεωφόρο των Εξοχών. Συνδεδεμένη διαχρονικά, με μύθους και ιδιαίτερες ιστορίες, η συγκεκριμένη Λεωφόρος, υπενθυμίζει συνεχώς με τα νεοκλασικά κτήρια που διαθέτει, την ύπαρξη μιας παλιάς αρχοντικής Θεσσαλονίκης, η οποία δεν υστερούσε καθόλου σε κάλλος και καλαισθησία, σε σχέση με τις μεγάλες πόλεις των Κεντρικών και Δυτικών χωρών των αρχών του 20ού αιώνα.
Ανάμεσα στις επαύλεις αυτές, διακρίνει κανείς και την ξακουστή Έπαυλη Αχμέτ-Καπαντζή. Χτισμένη το 1890, από τον αρχιτέκτονα Πιέτρο Αρριγκόνι, αποτελεί ένα στολίδι επηρεασμένο από το ρεύμα του εκλεκτικισμού, καθώς και από την περίοδο της Αναγέννησης. Ιδιοκτήτης της εν λόγω έπαυλης ήταν ο Αχμέτ Καπαντζή, εξισλαμισμένος Εβραίος από την περιοχή της Θεσσαλονίκης. Σε κοντινή απόσταση από τη συγκεκριμένη βίλα, συναντάει κανείς την έπαυλη Μεχμέτ- Καπαντζή, που ανήκε στον αδερφό του Αχμέτ. Η βίλα Αχμέτ-Καπαντζή βρίσκεται στον αριθμό 105 επί της Λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας.
Η ιστορία της έπαυλης και του ιδιοκτήτη της
Η Έπαυλη Αχμέτ-Καπαντζή ήταν χτισμένη σε παραθαλάσσιο τότε οικόπεδο, το μέγεθος του οποίου άγγιζε τα 4 στρέμματα και η δυτική της όψη, είχε θέα στη θάλασσα της Θεσσαλονίκης. Το επιβλητικό αυτό κτίριο αποτελούνταν από ημιυπόγειο, υπερυψωμένο ισόγειο, πρώτο όροφο, σοφίτα καθώς και από τον χαρακτηριστικό, τετραώροφο πύργο. Αξιοσημείωτος είναι επίσης, ο εσωτερικός διάκοσμος του νεοκλασικού κτηρίου καθώς αποτελούνταν από τοιχογραφίες απαράμιλλης ομορφιάς με θέμα τους τη φύση, το ζωικό βασίλειο ή και απλές σκηνές της καθημερινότητας. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, εξαιτίας της φθοράς του χρόνου προκλήθηκαν ζημιές και σημαντικές αλλοιώσεις στις εξαιρετικές αυτές τοιχογραφίες, όμως οι προσπάθειες αποκατάστασής τους ήταν έντονες και σε αρκετές περιπτώσεις, αποτελεσματικές. Το εσωτερικό του κτιρίου επίσης, διέθετε μοναδικές ξυλόγλυπτες διακοσμήσεις, μαρμάρινα δάπεδα, αυστηρά κουφώματα και άλλα στοιχεία που το καθιστούσαν, μεταξύ των άλλων, ως ένα στολίδι μοναδικής ομορφιάς. Το κόστος της ανέγερσης της έπαυλης, υπολογίζεται προσεγγιστικά σε 40.000 χρυσές λύρες.
Ο Αχμέτ Καπαντζή, άνθρωπος βαθιά καλλιεργημένος και πολύγλωσσος, ασχολήθηκε ήδη από νεαρή ηλικία με το εμπόριο και τις επιχειρήσεις, όπως και τα υπόλοιπα αδέρφια του Μεχμέτ και Γιουσούφ, γεγονός που τον καθιστούσε ως έναν από τους σημαντικότερους οικονομικούς παράγοντες στη Θεσσαλονίκη των αρχών του 20ου αιώνα. Ο ιδιοκτήτης του νεοκλασικού κτηρίου, διετέλεσε δήμαρχος της πόλης της Θεσσαλονίκης κατά τη διετία 1907-1908.
Η βίλα Αχμέτ-Καπαντζή γνωρίζει, κατά τα χρόνια 1913-1914, τη μεγαλύτερη ακμή της καθώς φιλοξενεί τον γιο του βασιλιά Γεωργίου Α΄, πρίγκιπα Νικόλαο. Κατά τα αμέσως επόμενα χρόνια, βρίσκει καταφύγιο σ αυτήν η Τριανδρία των Ελευθέριου Βενιζέλου, Παύλου Κουντουριώτη και Παναγιώτη Δαγκλή, οι αυτουργοί του κινήματος της Εθνικής Αμύνης, οι οποίοι και μετέφεραν την Προσωρινή Κυβέρνηση στην Θεσσαλονίκη. Αξιοσημείωτο για την ιστορία της έπαυλης Καπαντζή, είναι επίσης το γεγονός πως το 1913 υπογράφηκε εκεί η ελληνοσερβική συνθήκη συμμαχίας.
Κατά τα χρόνια της Μικρασιατικής καταστροφής, οι ιδιοκτήτες της έπαυλης, ως Ντονμέδες, δηλαδή εξισλαμισμένοι Εβραίοι, αναγκάστηκαν, λόγω της υποχρεωτικής ανταλλαγής πληθυσμών, να εγκαταλείψουν την Θεσσαλονίκη και να εγκατασταθούν στην Κωνσταντινούπολη. Κατά τα πρώτα χρόνια μετά την ανταλλαγή, στη βίλα εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες ενώ το 1928 πουλήθηκε στην Εθνική Τράπεζα και λειτούργησε ως έδρα της αμερικάνικης εταιρείας Foundation, η οποία είχε ως έργο της τη δημιουργία αντιπλημμυρικών έργων στη Θεσσαλονίκη.
Ακόμη και στη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου, η βίλα Αχμέτ-Καπαντζή λειτούργησε σαν στρατιωτικό αρτοποιείο, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στον αγώνα. Στη συνέχεια πέρασε στον έλεγχο των γερμανικών δυνάμεων, οι οποίες όμως δε την αξιοποίησαν. Κατά τα επόμενα χρόνια και μέχρι το 1972, στεγάζονταν στο αρχοντικό γυμνάσια Αρρένων. Τα επόμενα δέκα χρόνια που ακολούθησαν βρήκαν την έπαυλη εγκαταλελειμμένη και ρημαγμένη, ενώ το 1982 αποφασίστηκε η αναστήλωση της, η οποία διήρκεσε επτά χρόνια, έχοντας ως αποτέλεσμα την ολοκληρωτική επισκευή της. Με τον τρόπο αυτό, δόθηκε και πάλι ζωή σε ένα κτήριο με τόσο σημαντικό ιστορικό υπόβαθρο.
Η βίλα Αχμέτ-Καπαντζή σήμερα
Η έπαυλη που φιλοξένησε κυβερνήσεις, πρίγκιπες, σχολεία, λειτούργησε ως Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης. Τα τελευταία χρόνια η μεγαλοπρεπής και ιδιαίτερη ταυτόχρονα βίλα, πωλήθηκε στον επιχειρηματία Ιβάν Σαββίδη και κηρύχθηκε διατηρητέο κτίριο. Αποτελεί ίσως το μοναδικό διατηρητέο κτίριο, μέσα στο οποίο τοποθετήθηκε ασανσέρ. Η Εφορία Νεωτέρων Μνημείων είναι η απολύτως αρμόδια υπηρεσία για τις αλλαγές που πραγματοποιούνται στο εσωτερικό της έπαυλης, αλλά και άλλων παρόμοιων κτιρίων, με σκοπό την προσπάθεια διατήρησης της αρχιτεκτονικής εικόνας του οικοδομήματος. Σε μια Λεωφόρο όπου εκτυλίχθηκαν υψίστης σημασίας ιστορικά γεγονότα και σε μια έπαυλη που φιλοξένησε σημαντικότατες προσωπικότητες, αρκεί μια επίσκεψη μας για να νιώσουμε το ιστορικό βάρος και μαγευτούμε από τον μαγευτικό διάκοσμο της έπαυλης Αχμέτ-Καπαντζή.
Πηγές:
- wikipedia
- thessalonikiartsandculture.gr
Σύνταξη κειμένου: Ευθυμία Μερτσανίδου
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
