Παπάφειο ίδρυμα: Πολύ συχνά, τόσο στο παρελθόν, όσο και στο ζοφερό παρόν, διάφορες οικογένειες μη μπορώντας να αντεπεξέλθουν στην ανατροφή ενός παιδιού, για λόγους ποικίλους και πολύ διαφορετικούς μεταξύ τους, καταφεύγουν στη λύση του ορφανοτροφείου. Η πόλη της Θεσσαλονίκης διέθετε ήδη από τον προηγούμενο αιώνα, τρία ορφανοτροφεία που κατά το πέρασμα των χρόνων, φιλοξένησαν χιλιάδες παιδιά, όλων των ηλικιών. Ένα από τα ιδρύματα αυτά είναι το Παπάφειο Ίδρυμα Θεσσαλονίκης, το οποίο βρίσκεται πολύ κοντά στο κέντρο της πόλης. Το όνομα του ιδρύματος προήλθε από τον Ιωάννη Παπάφη, ενός Έλληνα που ζούσε και εργαζόταν στο εξωτερικό και ο οποίος με ολοκληρωτικά δικές του δαπάνες, δημιούργησε το Παπάφειο ίδρυμα.
Η ιστορία του Παπαφείου ιδρύματος
Αρχικός σκοπός του Ιωάννη Παπάφη, ήταν η δημιουργία ενός γηροκομείου, όμως σύντομα η ιδέα άλλαξε και ξεκίνησαν οι διαδικασίες για την ανέγερση του ορφανοτροφείου. Όλες οι απαραίτητες διαδικασίες, γραφειοκρατικές και μη, συναντούσαν συνεχώς κωλύματα, με αποτέλεσμα το οικόπεδο, έκτασης 53.880 τετραγωνικών πήχεων, να αγοραστεί τελικά το 1893, αν και οι συζητήσεις επ’ αυτού είχαν ξεκινήσει ήδη το 1884. Οι εργασίες για τη δημιουργία του κτιρίου ξεκίνησαν το 1895 ενώ αυτό ολοκληρώθηκε λίγα χρόνια αργότερα, το 1903. Η ονομασία του αρχικά ήταν ‘Μελιτεύς’, όνομα που ο ίδιος ευεργέτης είχε επιδείξει, ενώ στη συνέχεια άρχισε να καλείται Παπάφειο, προς τιμήν του χρηματοδότη του. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως το κτίσμα ανέλαβε ο αρχιτέκτονας, Ξενοφώντας Παιονίδης και η κάτοψη αυτού ήταν σε σχήμα Ε, συμβολίζοντας με τον τρόπο αυτό την ελεύθερη Ελλάδα.
Το Παπάφειο λειτούργησε ως ορφανοτροφείο αρρένων, σύμφωνα με την επιθυμία του ίδιου του Παπάφη, μέχρι και το 1912, οπότε και επιτάχθηκε, για να χρησιμοποιηθεί ως νοσοκομείο, ενώ δύο χρόνια αργότερα επιτάχθηκε και πάλι, και μετατράπηκε σε στρατώνας. Περί το 1916, βρετανικές δυνάμεις ζήτησαν να μισθώσουν το Παπάφειο και μέρος αυτού του μισθώματος, δόθηκε με τη μορφή δωρεάς προς τους τροφίμους του ορφανοτροφείου.
Στις παραπάνω σειρές αναφέρθηκαν τα σχετικά με το κτίριο, γεγονότα. Οι τρόφιμοι του ορφανοτροφείου, κατά την προαναφερθείσα περίοδο, δυσκολεύτηκαν αρκετά, μιας και οι συνεχείς τους μετακινήσεις, δεν προσέφεραν την αναγκαία σταθερότητα, που θα οδηγούσε σε σταδιακή βελτίωση τόσο των συνθηκών ζωής των ατόμων, όσο και της πνευματικής τους καλλιέργειας. Έτσι λοιπόν τα παιδιά του ορφανοτροφείου ενώ αρχικά έμειναν στη μονή της Αγίας Αναστασίας, στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν στο Θεαγένειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, για να καταλήξουν στην συνοικία της Αγίας Τριάδας. Τελευταία στάση των τροφίμων, πριν επιστρέψουν στο Παπάφειο ίδρυμα, ήταν οι μισθωμένες οικίες των Καραγιάννη και Νακοπούλου.
Το δυσχερές αποτέλεσμα των συνεχών αυτών μετακινήσεων ήταν οι τρόφιμοι του ορφανοτροφείου, να αντιμετωπίζουν σημαντικότατα βιοποριστικά ζητήματα όπως αυτό της σίτισης, το οποίο με τη σειρά του είχε αντίκτυπο στην υγεία τους. Μετά και από την επιστροφή τους όμως στο ίδρυμα Παπάφη, το 1919, τα πράγματα καθόλου δεν καλυτέρεψαν, καθώς οι ζημιές που είχαν σημειωθεί από τον βρετανικό στρατό, δεν καλύφθηκαν με αποζημιώσεις Βρετανών, αλλά κλήθηκε το ίδιο το δυναμικό του ιδρύματος να τις αποκαταστήσει. Εύκολα λοιπόν μπορεί κανείς να φανταστεί πόσα οικονομικά προβλήματα δημιούργησε το έργο αυτό στον προϋπολογισμό του Παπαφείου ιδρύματος.
Κατά τα επόμενα χρόνια το Παπάφειο επιτάχθηκε και πάλι, γεγονός που περιόρισε κατά πολύ τον χώρο του ιδρύματος, το οποίο πλέον στεγαζόταν σε μια πτέρυγα. Παραδόξως τα χρόνια εκείνα αυξήθηκε αρκετά τόσο ο αριθμός των τροφίμων, όσο και οι δωρεές προς το ορφανοτροφείο από εύπορους πολίτες.
Από το 1930 και μετά, το Παπάφειο ίδρυμα περνάει σε μια περίοδο ύφεσης, καθώς οι τρόφιμοι έχουν μειωθεί δραματικά, γεγονός που συνεπάγεται με τη μη αξιοποίηση ορισμένων εργαζομένων, οι οποίοι αναγκάζονται να απομακρυνθούν, καθώς και τη δραματική μείωση των εσόδων. Η κατάσταση αυτή επικρατεί μέχρι περίπου το 1947, οπότε ο αριθμός των παιδιών αυξάνεται με καλπάζοντα ρυθμό- το 1948 φιλοξενούνταν σχεδόν 5.000 τρόφιμοι, ενόψει και του πολέμου. Από το 1957 και έκτοτε, το Παπάφειο ίδρυμα μπαίνει σε μια ρότα ανάπτυξης, καθώς ανακαινίζεται, έχοντας πρώτα κατορθώσει να εξασφαλίσει κρατικό επίδομα.
Το Παπάφειο ίδρυμα σήμερα
Το Παπάφειο σήμερα, έχοντας ξεπεράσει τα τεράστια προβλήματα του παρελθόντος, συνεχίζει τη λειτουργία και τον ιερό σκοπό της φιλοξενίας παιδιών που δεν έχουν καθόλου οικογένεια ή που η οικογένεια τους αδυνατεί να τα αναθρέψει αξιοπρεπώς. Παρ’ όλα αυτά, τα οικονομικά προβλήματα πάντοτε θα μαστίζουν το εν λόγω ίδρυμα, γι αυτό και οποιαδήποτε προσπάθεια του κοινού, προς ενίσχυση του ιδρύματος, συμβάλλει στη διατήρηση της ελπίδας των παιδιών για ένα καλύτερο και πιο φωτεινό μέλλον. Καταλήγοντας παραθέτω λόγια του ευεργέτη του ιδρύματος, τα οποία συμπυκνώνουν τον λόγο δημιουργίας και ύπαρξης του Παπαφείου: « Θέλω, ίνα, επανερχόμενα τα παιδιά εις την κοινωνίαν, να κερδίζωσι τον άρτον δι’ εντίμου εργασίας». Το δικαίωμα που περιγράφεται στην παραπάνω σειρά θα έπρεπε να είναι καθολικό, και αν υπάρχουν συνεχώς ιδρύματα, όπως το Παπάφειο, που συμβάλλουν στην εκπλήρωση του, τότε είναι βέβαιο πως δε θα υπάρξει παιδί που θα πεινάσει, που θα στερηθεί μόρφωση, που θα στερηθεί ελπίδα.
Πηγές:
- thessarchitecture.wordpress.com
- thesstoday.gr
- meliteys.gr
- parallaximag.gr
Σύνταξη κειμένου: Ευθυμία Μερτσανίδου
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
