«Ο κινηματογράφος έκανε χθες το ντεμπούτο του στην σάλα του καφέ-μπυραρία “Η Τουρκία”. Οι περίεργες φωτογραφίες, ζωντανεμένες από την πρωτότυπη αυτή ανακάλυψη, εξελίσσονταν μπροστά σ’ ένα έκπληκτο κοινό, που δεν έπαψε ούτε στιγμή να θαυμάζει ένα τόσο θελκτικό θέαμα.» έγραψε η εφημερίδα Journal de Salonique στις 4 Ιουλίου 1897, κάνοντας γνωστά τα πρώτα βήματα του κινηματογράφου στην Θεσσαλονίκη. Πράγματι, λέγεται ότι η πρώτη προβολή ταινίας σε “μεγάλη οθόνη” στη Θεσσαλονίκη συνέβη σε μια μπιραρία. Η ίδια είδηση πληροφορεί, πως οι πρώτες ταινίες που προβάλλονταν ήταν διάρκειας μικρότερης του ενός λεπτού η καθεμία. Παρουσίαζαν τοπία του Παρισιού κι εντυπωσίαζαν τους Θεσσαλονικείς, οι οποίοι έτρεχαν να γνωρίσουν «την πιο διασκεδαστική εφεύρεση του αιώνα μας». Σύντομα, τα σινεμά στη Θεσσαλονίκη θα έμπαιναν στην καρδιά κάθε θεατή.
Είναι εντυπωσιακό, πώς εν περιόδω θυελλωδών κοινωνικών και πολιτικών αλλαγών, μια πρωτόγνωρη μορφή τέχνης βρίσκει έδαφος και αγκαλιάζεται από ταλαιπωρημένους ανθρώπους. Την εποχή που οι Βαλκανικοί πόλεμοι, ο Α’ και Β’ Παγκόσμιος πόλεμος, η πυρκαγιά του 1917, η Μικρασιατική καταστροφή, τα επαναστατικά γεγονότα του 1936 και η εξόντωση της πολυπληθούς εβραϊκής κοινότητας έπλητταν τη Θεσσαλονίκη, εκείνη βρήκε καταφύγιο στον κινηματογράφο. Άνθρωποι κάθε κοινωνικού στρώματος έτρεχαν από περιέργεια να γνωρίσουν, τι ήταν αυτό το συναρπαστικό πράγμα, που “τους ήρθε” από τα Βαλκάνια. Ήδη από τον Νοέμβριο του 1896, η Αθήνα είχε μυηθεί στον κινηματογράφο και τη δυναμική του. Σειρά τώρα είχε η Θεσσαλονίκη.
Έβλεπες δεκάδες πλανόδιους να κουβαλούν μηχανές προβολής και να πηγαίνουν από τόπο σε τόπο, εντυπωσιάζοντας το κοινό τους με τη νέα αυτή εφεύρεση και τις ταινίες των αδελφών Λυμιέρ από τη Γαλλία, που προβάλλονταν συχνά τότε. Όλα ήταν τόσο πρωτόγνωρα και συνάμα εντυπωσιακά. Και η νέα τέχνη του κινηματογράφου διαδιδόταν με απίστευτη ταχύτητα σε όλες τις χώρες, χάρη πρώτα στην περιέργια των ανθρώπων κι έπειτα την αγάπη τους για το “μεγάλο θέαμα”.
Η Θεσσαλονίκη όντας πρωτοπόρος στην τέχνη του κινηματογράφου, οργανώνει τα πρώτα της σινεμά. Χώρους δηλαδή προβολής ταινιών, στους οποίους συγκεντρώνονταν οι θεατές και απολάμβαναν τις νέες ταινίες της εποχής που κυκλοφορούσαν. Όλες ασπρόμαυρες και βουβές όπως ήταν φυσικό. Ας γνωρίσουμε λοιπόν τα πιο θαυμαστά σινεμά στη Θεσσαλονίκη.
«Ολύμπια»
Η τέχνη του κινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη στεγάζεται για πρώτη φορά επίσημα στο θέατρο «Ολύμπια» το 1903. Βρισκόταν στην παραλιακή οδό ανάμεσα στην πλατεία Ελευθερίας και το ξενοδοχείο «Σπλέντιτ». Δεδομένου ότι η Αθήνα απέκτησε την πρώτη της κινηματογραφική στέγη το 1908, ενώ η Κωνσταντινούπολη και η Σμύρνη το 1907, η Θεσσαλονίκη υπήρξε η πρώτη βαλκανική πόλη με αίθουσα κινηματογράφου. Στο Ολύμπια προβάλλονταν ταινίες αρχικά κάθε Σαββατοκύριακο με σύγχρονες μηχανές προβολής από την Ευρώπη.
Οι Θεσσαλονικείς, άνδρες και γυναίκες, ερωτεύονται τον κινηματογράφο και τον ενσωματώνουν στην καθημερινότητά τους. Κουβαλούσαν μαζί τους μέχρι και καλαθάκια με τρόφιμα στις προβολές. Η εφημερίδα Έθνος της Θεσσαλονίκης στις 22 Δεκεμβρίου του 1910 γράφει χαρακτηριστικά: «Κατεκλύσθη κυριολεκτικώς η πόλις μας από κινηματογράφους», κάνοντας έτσι αισθητό το γεγονός, πως το σινεμά ήρθε για να μείνει.
«Πατέ»
Το 1911 κάνει την εμφάνισή του ο δεύτερος κινηματογράφος στην παραλιακή οδό με όνομα «Πατέ» του Αρών Κοέν. Προέβαλλε ταινίες της γαλλικής εταιρίας Πατέ, η οποία κυριαρχούσε στην παγκόσμια κινηματογραφική αγορά μέχρι τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο. Για πρώτη φορά η Θεσσαλονίκη εισάγεται στην έγχρωμη εικόνα και στις πρωινές προβολές για παιδιά. Αξιοσημείωτο για την εποχή αποτελούν και οι προβολές φιλανθρωπικού χαρακτήρα, καθώς κι ότι ο νέος αυτός κινηματογράφος διαθέτει πρώτη και δεύτερη θέση για τους θεατές.
Η καταστροφική πυρκαγιά του 1917 όμως ήταν αρκετή για να επηρεάσει, όπως ήταν φυσικό, το κινηματογραφικό τοπίο. Το μεγαλύτερο θύμα της πυρκαγιάς ήταν ο κινηματογράφος «Πατέ», που καταστράφηκε ολοσχερώς και με ειδική άδεια γκρεμίστηκε το 1919.
«Παλλάς»
Το 1913 έρχεται ο κ. Αλλαλούφ να δημιουργήσει ένα νέο κινηματογράφο, κι αυτόν στην παραλία κοντά στο Λευκό Πύργο, το υπέροχο «Παλλάς». Οι 860 πολυτελείς θέσεις του, φέρνουν το νέο σινεμά στην πρώτη θέση ανάμεσα στους υπόλοιπους χώρους της Θεσσαλονίκης. «Αίθουσαν κινηματογράφου ομοίαν προς την του “κίνημα Παλλάς” δεν απέκτησαν ακόμη, ούτε οι Παρίσιοι, ούτε η Βιέννη.» αναφέρει ο Αλλαλούφ για τον νέο κινηματογράφο. Η παρατεταμένη πολεμική περίοδος όμως που ξεκινά, αναγκάζει την κινηματογραφική ζωή της πόλης να αποκτήσει άλλους ρυθμούς. Η θεματολογία των ταινιών που προβάλλονται εν καιρώ πολέμου είναι σχετική, ενώ τα έξοδα των προβολών διατίθενται για την περίθαλψη τραυματιών του πολέμου.
Κατά τους Βαλκανικούς πολέμους (1912-1913) οι οπερατέρ βρίσκονται στα χαρακώματα, κρατώντας τη μηχανή λήψης στο χέρι και απαθανατίζοντας αληθινές σκηνές πολέμου.
Τα χρόνια πέρασαν και η Θεσσαλονίκη υπέστη πολλά τραύματα. Τίποτε όμως δεν την απομάκρυνε από την αγάπη της για τον κινηματογράφο. Τέλη Ιουνίου του 1925 εμφανίζονται στις εφημερίδες της πόλης οι πρώτες διαφημίσεις για τη λειτουργία ενός μοναδικού κινηματογράφου. Το όνομά του είναι «Κουρσάλ», είναι πλωτός, φυσικά υπαίθριος και εκτός από κινηματογραφικές προβολές προσφέρει εκλεκτό φαγητό: φρέσκα ψάρια, κρύα πιάτα και δροσερή μπίρα. Στις 26 Νοεμβρίου 1926 γίνονται τα εγκαίνια του κινηματογράφου «Διονύσια» με την εντυπωσιακή πρόσοψη, ενώ το Νοέμβριο του 1930 ξεκινά να λειτουργεί με εξαιρετικά θορυβώδη τρόπο ο κινηματογράφος Ηλύσια, αφού για την επιλογή του ονόματός του οργανώθηκε δημοψήφισμα. Ήταν η πρώτη φορά που γίνεται κάτι τέτοιο στην Ελλάδα.
Οι καινούριοι αυτοί κινηματογράφοι αλλά και οι επόμενοι, χάρισαν στη Θεσσαλονίκη ώρες ατελείωτου θαυμασμού και διασκέδασης σε ανθρώπους κάθε ηλικίας. Παιδιά, ενήλικες, ακόμη και ηλικιωμένοι δεν δίσταζαν να επισκεφθούν ένα από τα μεγαλοπρεπή σινεμά της πόλης και να βυθιστούν στον συναρπαστικό κόσμο της κινούμενης εικόνας.
Παρακάτω θα βρείτε ένα βίντεο με παλιά σινεμά από όλη την Ελλάδα:
Πηγές:
