Η Τενέα, η πόλη του Αγαμέμνονα, ήταν χτισμένη στο σημερινό Χιλιομόδι Κορίνθου. Σύμφωνα με τον μύθο, ιδρυτές της ήταν Τρώες αιχμάλωτοι από την Τένεδο, οι οποίοι με την άδεια του Αγαμέμνονα δημιούργησαν εκεί μια νέα πόλη. Συχνά αποκαλείται ως “Τροία της Ελλάδας”, ενώ εκεί λέγεται πως ανέθρεψε ο Πόλυβος τον Οιδίποδα. Το όνομα Τενέα προέρχεται από τον Τέννη, γιο του Κύκνου και εγγονού του Ποσειδώνα. Σύμφωνα με τον Βιργίλιο, τόσο η Τενέα, όσο και η Ρώμη, ιδρύθηκαν από Τρώες φυγάδες.
Έπειτα από έξι χρόνια ανασκαφών (2012-2018), ολοκληρώνονται οι εργασίες συστηματικής αρχαιολογικής έρευνας, υπό τη διεύθυνση της Ε. Κόρκα, Διευθύντριας Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟΑ. Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως σημαντικότατα αρχαιολογικά ευρήματα όπως τάφους, νομίσματα, επιστήλια, κιονίσκους, αγγεία και κοσμήματα. Βρέθηκαν επίσης – για πρώτη φορά – και οικιστικά κατάλοιπα της αρχαίας πόλης, ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου, τα οποία ουσιαστικά αποδεικνύουν την ύπαρξή της.
Τα νεκροταφεία της Αρχαίας Τενέας
Η ανασκαφή στον χώρο εντοπισμού της σαρκοφάγου του 1984 αποκάλυψε τον περίβολό της και συστάδα από σαρκοφάγους αρχαϊκών χρόνων με τους αποθέτες τους. Μεταξύ αυτών βρέθηκε και τάφος ελληνιστικών χρόνων με θησαυρό νομισμάτων κοπής του Πτολεμαίου Γ’. Από τα κτερίσματα των αρχαϊκών ταφών ξεχωρίζουν τρία μοναδικά αγγεία. Πρόκειται για μια πυξίδα αρχαϊκών χρόνων, έναν διπλόστομο ασκό με ηθμοειδή προχοή, ο οποίος φέρει διακόσμηση με διάφορες παραστάσεις κυνηγιού, κωμού με χορευτές και άλλα, και ένα άωτο αγγείο.
Νότια του νεκροταφείου εντοπίστηκαν πέντε τάφοι σε διάταξη “Π”, συλημένοι και κατεστραμμένοι σε μεγάλο βαθμό. Μόνο στο νοτιοανατολικό τμήμα του μνημείου διασώζονται κάποιες καύσεις, σε μια από τις οποίες εντοπίστηκε χρυσό δαχτυλίδι με παράσταση περιστεριού. Στο δάπεδο του θαλάμου βρέθηκαν χάλκινα νομίσματα, λύχνοι, οστέινη γραφίδα και πλήθος οστράκων από αγγεία. Εξωτερικά του μνημείου και περιμετρικά αυτού αποκαλύφθηκε πυκνό νεκροταφείο ρωμαϊκών χρόνων οργανωμένο σε ταφικούς περιβόλους. Αξιοσημείωτος είναι ο εντοπισμός λύχνων, με αναπαραστάσεις θεοτήτων, που μαρτυρούν λατρείες στην αρχαία Τενέα, όπως αυτήν της Άρτεμης, της Αφροδίτης και της Υγείας. Επίσης, υπήρχαν και αναπαραστάσεις συνδεδεμένες με κοινωνικά δρώμενα της περιοχής, όπως είναι το θέατρο και οι μονομαχίες. Τέλος, δεν έλειπαν και οι σημαντικές μορφές της μυθολογικής παράδοσης της Τενέας, όπως είναι ο Οιδίποδας και ο Αινείας.
Οστεολογική μελέτη
Σχετικά με τις διαδικασίες ενταφιασμού των νεκρών στην αρχαία Τενέα, παρατηρείται η πρακτική των ατομικών, διπλών και τριπλών ταφών με εξαίρεση τους ενταφιασμούς στους τάφους των αρχαϊκών χρόνων. Από το νεκροταφείο των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων μελετήθηκαν συνολικά τα οστά 48 ανθρώπων. Οι ταφές αντιπροσωπεύουν όλο το φάσμα της ενήλικης ζωής, από νεαρούς έως γηραιούς ενήλικες. Σε μερικές περιπτώσεις παρατηρήθηκαν ενδείξεις μολυσματικών ασθενειών, όπως περιοστίτιδα, οστεομυελίτιδα κ.α. Επίσης, σε δυο σκελετούς σε τάφους ρωμαϊκών χρόνων παρατηρήθηκαν αλλοιώσεις οστών, οι οποίες θα μπορούσαν να σχετίζονται με περιπτώσεις ευλογιάς.
Οικιστικά κατάλοιπα
Κατά τις ανασκαφές, εντοπίστηκε δρόμος διπλής διέλευσης, μήκους 36 μ., με κατεύθυνση από νότια προς βορειοδυτικά, ακολουθώντας ουσιαστικά τη διαδρομή από την αρχαία Κόρινθο στις Μυκήνες. Τα στρώματα του δρόμου, καθώς και τα ανασκαφικά ευρήματα μαρτυρούν μια ευρεία περίοδο χρήσης του από τους μυκηναϊκούς έως τους υστερο-ρωμαϊκούς χρόνους. Νότια του δρόμου βρέθηκε ένα εκτεταμένο κτήριο με επιμέρους χώρους. Το 2018 ανασκάφτηκαν κατάλοιπα από τον οικιστικό ιστό της πόλης. Συγκεκριμένα, αποκαλύφθηκαν χώροι με θυραία ανοίγματα, οργανωμένοι πιθανότατα γύρω από εσωτερικές αυλές. Στο εσωτερικό τους διατηρούνταν σε καλή κατάσταση μαρμάρινα, λίθινα και πήλινα δάπεδα, καθώς και αγωγός, ενώ βρέθηκαν αρχιτεκτονικά μέλη, όπως επιστύλια, κιονίσκοι και μεγάλος αριθμός ψηφίδων.
Νομισματικές μαρτυρίες Τενέας
Η συστηματική αρχαιολογική έρευνα της περιόδου 2013-2018 αποκάλυψε περίπου 500 αρχαία νομίσματα. Η πλειονότητά τους προέρχεται από την ανασκαφή τμήματος του αστικού ιστού της αρχαίας Τενέας και του αρχαίου νεκροταφείου. Τα νομίσματα καλύπτουν περίοδο άνω των χιλίων ετών, από τον 6ο αιώνα π. Χ. μέχρι και τον 6ο αιώνα μ. Χ., και επιβεβαιώνουν τη συνεχή κατοίκηση και την ευμάρεια της πόλης.
Αξιοσημείωτη είναι η ανακάλυψη του στατήρα, ο οποίος υπήρξε το μεγαλύτερο σε αξία νόμισμα που έκοψε η Κόρινθος. Όλα τα άλλα αργυρά νομίσματα της αρχαϊκής και κλασσικής εποχής βρέθηκαν ως κτερίσματα σε τάφους ρωμαϊκής εποχής. Στην Τενέα βρέθηκαν, επίσης, και πολλά χάλκινα νομίσματα της όψιμης κλασικής και ελληνιστικής εποχής, τόσο από την Κόρινθο όσο και από άλλες πελοποννησιακές πόλεις. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο νομισματικός θησαυρός τεσσάρων ημιόβολων του Πτολεμαίου Γ’.
Από τον 4ο αιώνα μ.Χ. έχουμε μεγάλο αριθμό νομισμάτων των δυναστειών του Κωνσταντίνου, του Βαλεντινιανού και του Θεοδοσίου. Τα νομίσματα και τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι η Τενέα πιθανότατα υπέστη τις συνέπειες της επιδρομής του Αλάριχου Α’, βασιλιά των Βησιγότθων, το 396 μ. Χ. Με το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός ίσως συνδέεται και ο εντοπισμός βαρβαρικής απομίμησης νομίσματος του Κωνσταντίνου Α΄, που προέρχεται από την περιοχή των Γότθων. Η Τενέα συνέχισε να κατοικείται και μετά τον 4ο αιώνα μ.Χ., αλλά σε μικρότερη κλίμακα. Η απουσία νομισμάτων μετά τον 6ο αιώνα μπορεί να αποδοθεί στην καταστροφή-εγκατάλειψη της Τενέας, εξαιτίας των αβαροσλαβικών επιδρομών.
Εκτός από τα νομίσματα, η αρχαιολογική σκαπάνη στην Τενέα έφερε στο φως και έξι χρυσά δαχτυλίδια. Τα δαχτυλίδια αυτά βρέθηκαν μέσα σε τάφους και είχαν τοποθετηθεί στους νεκρούς ως “οβολοί του Χάροντα”. Για την κατασκευή τους χρησιμοποιήθηκαν χάλκινα νομίσματα της Σικυώνας της ελληνιστικής εποχής και όλες φέρουν απεικόνιση περιστεριού, χαρακτηριστικό της πόλης.
Διαδικτυακές πηγές
Κόρκα, Ε. et al., Τενέα. Η ανασκαφή φέρνει στο φως την αρχαία πόλη., σ. 6-21. Ανακτήθηκε από Academia.edu (τελευταία προβολή 4/9/2020 στις 15:00).
Πανταζόπουλος Γ. Αρχαία Τενέα: στα ίχνη της πόλης που ίδρυσε ο Αγαμέμνονας. Ανακτήθηκε από Lifo.gr (τελευταία προβολή 8/9/2020 στις 13:36).
