Εύλογα, πολλές φορές αναρωτιόμαστε αν υπάρχει το αντίπαλο δέος των Ηνωμένων Πολιτειών. Ωστόσο, σε αυτό το ερώτημα υπάρχει μια σύγχυση καθώς αρκετοί επιμένουν να ταυτίζουν τις επιμέρους προκλήσεις, ορισμένων κρατών όπως της Βόρειας Κορέας και του Ιράν, ως αντίπαλο συνασπισμό εναντίον των ΗΠΑ.
Πότε ξεκινά η αμερικανική κυριαρχία;
Η εδραίωση των ΗΠΑ στο παγκόσμιο σύστημα δυνάμεων επισφραγίστηκε με το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν πια Ευρώπη ήταν στη δύση της. Έπειτα, το διπολικό σύστημα του Ψυχρού Πολέμου επιβεβαίωσε αυτή την κατάσταση. Σε όλη αυτή τη διάρκεια της παρουσίας της ως υπερδύναμη, δεν γνώρισε ποτέ το αντίπαλο δέος. Ακόμη και στις αρχές της ανάδυσής της, οι μεγάλες δυνάμεις επέλεξαν να συμμαχήσουν μαζί της, παρά εναντίον της. Η απειλή μιας σοβιετικής εξάπλωσης, ενός συστήματος εκ διαμέτρου αντίθετο του καπιταλισμού, συσπείρωσε τις δυνάμεις εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης. Η ΕΣΣΔ φαινόταν πιο απειλητική των ΗΠΑ διότι όχι μόνο ενστερνιζόταν ένα διαφορετικό οικονομικό σύστημα αλλά συνιστούσε μια ηπειρωτική δύναμη, «continental power», που θα μπορούσε να απειλήσει με μεγάλη ευκολία την εδαφική ακεραιότητα των κρατών. Κατά συνέπεια, ο ευρωπαϊκός της περίγυρος εντάχθηκε στο «αμερικανικό στρατόπεδο» και από τότε οι ΗΠΑ στερούνταν της δυνατότητας αντιμετώπισης ενός αντίπαλου συνασπισμού.
Γιατί δεν γνώρισε ισάξιο αντίπαλο;
Παρόλο που οι ΗΠΑ αποτελούν υπερδύναμη, δεν έχουν γνωρίσει ακόμη το αντίπαλο δέος – με μόνη εξαίρεση τη Σοβιετική Ένωση. Ο χαρακτηρισμός της ως «καλοπροαίρετη ηγεμονία» – παρ’ όλης της αρνητικότητας του όρου «ηγεμονία» – δικαιολογεί εν μέρη αυτή τη συμπεριφορά. Αρχικά, αυτό οφείλεται στην ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία τους. Η απουσία επεκτατικών βλέψεων, εν αντιθέσει με τις παλαιότερες φιλόδοξες ευρωπαϊκές δυνάμεις, καθώς και η γεωγραφική τους θέση, τις καθιστούν παράγοντα σταθερότητας. Πιο συγκεκριμένα, οι Ηνωμένες Πολιτείες αποτελούν παράδειγμα «ήπιας ισχύος», δηλαδή έχουν την ικανότητα να ελκύουν τις δυνάμεις παρά να τις συσπειρώνουν εναντίον τους. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της προβολής της κουλτούρας τους, των πολιτικών τους αξιών και της εξωτερικής πολιτικής τους. Παρόλα αυτά, ο πόλεμος στο Ιράκ, που διακηρυσσόταν ως πόλεμος «εκδημοκρατισμού» και εξάλειψης της τρομοκρατίας, συνέβαλε στην κατάπτωση αυτής της ισχύος των ΗΠΑ. Όμως, δεν στάθηκε ικανός να συσπειρώσει τις άλλες δυνάμεις εναντίον τους, διότι ακόμη και στην περίπτωση του πολέμου προσέδωσαν έναν ιερό σκοπό που αντανακλά τις αμερικανικές αξίες, τον «εκδημοκρατισμό».
Επιπλέον, οι ΗΠΑ συνιστούν ναυτική δύναμη που επιδιώκει την οικονομική κυριαρχία μέσω του εμπορίου – «imperialism of free trade». Συνάπτοντας εμπορικές συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου ( NAFTA, ΤPP, TISA, TTIP, CETA) με άλλα κράτη, όχι μόνο καλλιεργούν σχέσεις συνεργασίας με αυτά, αλλά και επιθυμούν την εμπορική περιθωριοποίηση του οικονομικού τους αντιπάλου, αφήνοντάς τον εκτός των συμφωνιών. Επομένως, μπορούν να εξασφαλίσουν μεγαλύτερο κέρδος και σταθερότητα, χωρίς να εκδηλώσουν επιθετικότητα, η οποία θα είχε μεγαλύτερο υλικό και ανθρώπινο κόστος. Άρα, μέσω του εμπορίου αποκτούν μεγαλύτερα πλεονεκτήματα διότι χωρίς να επιβάλουν πολιτική εξουσία και κυριαρχία, έχουν τη δυνατότητα ελέγχου αφενός των καθεστώτων και αφετέρου της οικονομίας των άλλων κρατών. Κατά συνέπεια, επιβάλλουν μια έμμεση εδαφική κατάκτηση που δεν εγείρει αντιδράσεις, διότι δεν γίνεται αντιληπτή.
Επίσης, ένας ακόμη λόγος απουσίας αντίπαλου δέους είναι η γεωγραφική θέση των ΗΠΑ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι – κατά κάποιον τρόπο – γεωγραφικά απομονωμένες. Περιβάλλονται από θάλασσα ενώ ταυτοχρόνως δεν μπορούν να απειληθούν εύκολα από ηπειρωτικές δυνάμεις, καθώς συνορεύουν μόνο με Καναδά και Μεξικό. Ακόμη, ένας συνασπισμός εναντίον των ΗΠΑ θα σήμαινε μεγάλο υλικό κόστος αφού οι ΗΠΑ αποτελούν τη χώρα με τις μεγαλύτερες στρατιωτικές δαπάνες. Ταυτοχρόνως, θα υπήρχε ο κίνδυνος αποσταθεροποίησης του περίγυρου των κρατών. Επομένως, κρίνεται ανώφελος και ριψοκίνδυνος ο συνασπισμός εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών, αφού οι ίδιες δεν δύνανται να απειλήσουν ευθέως τα ζωτικά συμφέροντα ενός κράτους μέσω εδαφικής κατάκτησης, λόγω της γεωγραφικής τους θέσης. Άρα, δεν προκαλούν ανασφάλεια και κατ’ επέκταση δεν οδηγούν στη δημιουργία αντίπαλου συνασπισμού.
Κατά συνέπεια, για όλους τους παραπάνω λόγους, τα κράτη σπεύδουν να ευθυγραμμιστούν με τα συμφέροντα των ΗΠΑ και όχι να αντιταχθούν. Ως αποτέλεσμα επιτυγχάνεται η θωράκισή τους, στρατιωτικά και διπλωματικά απέναντι σε μια ενδεχόμενη απειλή. Επιπροσθέτως, η θέση τους δίπλα στις ΗΠΑ, εξασφαλίζει στα συμμαχικά κράτη μια ενίσχυση του status quo. Ταυτοχρόνως, αυτές οι περιφερειακές συμμαχίες ευνοούν και τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες επίσης θωρακίζονται από μια ενδεχόμενη απειλή. Επομένως, πρόκειται για μια διαδικασία που εξυπηρετεί τα συμφέροντα αμφοτέρων.
Συνοψίζοντας, θα λέγαμε πως οι Ηνωμένες Πολιτείες στερούνται ενός συγκρίσιμου αντιπάλου εξαιτίας της «ήπιας ισχύος» τους και του δέους που προκαλούν. Σήμερα, παρόλο που εντοπίζονται προσπάθειες υπονόμευσης της αμερικανικής ισχύος κυρίως από τις πυρηνικές δυνάμεις όπως τη Βόρεια Κορέα και το Ιράν, θα ήταν πολύ πρόωρο και επισφαλές να υποστηρίξουμε πως έχει συγκροτηθεί ο αντίπαλος συνασπισμός που θα αντιμετωπίσει τις ΗΠΑ.
