Ή ένας μη εξαργυρώσιμος συμβολισμός.
Τις προηγούμενες ημέρες η επίσκεψη του απερχόμενου Αμερικάνου προέδρου, Μπάρακ Ομπάμα, απασχόλησε το σύνολο σχεδόν της κοινής γνώμης. Συνδέθηκε με πλήθος προσδοκιών, χαρακτηρίστηκε ιστορικής σημασίας, θεωρήθηκε το αντίβαρο στην άτεγκτη στάση της Γερμανίας σχετικά με τη ρύθμιση του ελληνικού χρέους και άλλα πολλά. Τώρα που η επίσκεψη πραγματοποιήθηκε και η σκόνη κατακάθισε, είναι σκόπιμο να αναλογιστούμε ποια είναι τα πραγματικά οφέλη της χώρας μας από τη συνάντηση αυτή, και αν ανταποκρίθηκαν στις προσδοκίες που δημιουργήθηκαν.
Πιο συγκεκριμένα, η ελληνική κυβέρνηση είχε προσδώσει στην επίσκεψη Ομπάμα πανηγυρικό χαρακτήρα, θεωρώντας ότι θα της έδινε μεγάλη ώθηση στην προσπάθεια αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους. Αυτές οι προσδοκίες νομίζω είναι ασφαλές να πούμε ότι δεν πραγματοποιήθηκαν, και δε θα μπορούσαν άλλωστε, αφού ήταν εξαρχής ανεδαφικές.
Αρχικά, ποτέ μια επίσκεψη δεν είναι αρκετή για να λύσει ένα πρόβλημα. Αν ο πρόεδρος Ομπάμα ήταν ικανός να συμβάλλει ουσιωδώς στο ζήτημα, δε βλέπω το λόγο αυτό να μη γίνει από το οβάλ γραφείο. Οι πιέσεις και οι διαβουλεύσεις δεν γίνονται σε επίσημα γεύματα και συμβολικές ομιλίες, αλλά σε τραπέζια διαπραγματεύσεων. Άλλωστε, η ανάγκη αναδιάρθρωσης του χρέους φαίνεται να ήταν πάγια θέση του προέδρου Ομπάμα, καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας του. Εφόσον δεν κατάφερε να βοηθήσει ουσιωδώς τα παραγωγικά χρόνια της θητείας του, θα βοηθήσει μια επίσκεψη του ως απερχόμενου πλέον προέδρου; Το ερώτημα είναι ρητορικό.
Άλλωστε, η στάση των Η.Π.Α. στο συγκεκριμένο ζήτημα δεν είναι και η πλέον βαρύνουσα. Το συντριπτικό ποσοστό του ελληνικού χρέους βρίσκεται σε ευρωπαϊκά χέρια, επομένως οι Ευρωπαίοι θα κληθούν να απαντήσουν θετικά ή αρνητικά στην αναδιάρθρωση του. Το μόνο λοιπόν που θα μπορούσε πραγματικά να κάνει ο Πρόεδρος Ομπάμα θα ήταν να πιέσει πολιτικά προς αυτή την κατεύθυνση. Και πάλι όμως, δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι την πίεση που δεν άσκησε στα σχεδόν 8 χρόνια της θητείας του, θα μπορούσε να την ασκήσει σε μια διήμερη επίσκεψη.
Εύλογα λοιπόν τίθεται το ερώτημα, γιατί δόθηκε τέτοια τεράστια σημασία (πέρα από τη δικαιολογημένη, που φυσικά δεν είναι αμελητέα) σε αυτή τη συγκεκριμένη επίσκεψη και γιατί καλλιεργήθηκαν τόσες ανεδαφικές προσδοκίες;
Από την πλευρά της ελληνικής κυβέρνησης, η επίσκεψη Ομπάμα λειτούργησε σαν πυροτέχνημα. Η κυβέρνηση φαίνεται να βρίσκεται στο καναβάτσο, χάνοντας ολοένα και περισσότερο έδαφος στις δημοσκοπήσεις, ενώ από 01/01 θα εφαρμοστούν νέοι έμμεσοι φόροι, και οι διαπραγματεύσεις με τους εταίρους θολώνουν μέρα με την ημέρα. Μέσα σε αυτό το κλίμα, η ελληνική πλευρά επιχείρησε να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη από τα καθημερινά προβλήματα, να εμφανίσει μια επιτυχία και να καλλιεργήσει προσδοκίες για επιπλέον επιτυχίες, με σκοπό αυτές να λειτουργήσουν ως πίστωση χρόνου μιας πολιτικά χρεοκοπημένης κυβέρνησης. Παράλληλα, λειτούργησε ως ισχυρός συμβολισμός της από καιρό επελθούσας απομάκρυνσης του Σύριζα από το αριστερό παρελθόν του.
Όσον αφορά την αμερικανική πλευρά, θεωρώ ότι αυτή η επίσκεψη λειτούργησε ως μια πράξη που αποσκοπεί αποκλειστικά στην πολιτική «υστεροφημία» του Προέδρου Ομπάμα. Ο Πρόεδρος Ομπάμα, αποχωρεί από την Προεδρεία ως ένας από τους επιτυχημένους προέδρους στην ιστορία των Η.Π.Α., με το προφίλ του υπέρμαχου της δημοκρατίας, της ισότητας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ειρήνης. Για το τελευταίο μάλιστα, τιμήθηκε και με το αντίστοιχο βραβείο Νόμπελ (εδώ βέβαια μπορούν να διατυπωθούν εύλογες αντιρρήσεις, για παράδειγμα η παραμονή των Αμερικανών στρατιωτών στο Αφγανιστάν, παρά την περί του αντιθέτου δέσμευση, ή τους σχεδόν καθημερινούς βομβαρδισμούς στην Υεμένη από την αμερικανική πολεμική αεροπορία).
Αυτή λοιπόν η πολιτική υστεροφημία , χρειαζόταν ένα μεγάλο κλείσιμο. Ένα κλείσιμο υψηλού συμβολισμού, που θα δυνάμωνε και θα εδραίωνε το προφίλ του δημοκράτη και υπέρμαχου των δικαιωμάτων ηγέτη. Για αυτή τη συμβολική στιγμή, η χώρα μας προσέφερε το ιδανικό σκηνικό για το στήσιμο της παράστασης. Τίποτα πιο ταιριαστό από μια ομιλία για τη δημοκρατία και τις αξίες της, γεμάτη νοήματα και υψηλούς συμβολισμούς, στη χώρα που γέννησε τη δημοκρατία και τις αξίες της. Η συμβολική δύναμη είναι τεράστια, ειδικά αν λάβουμε υπόψιν ότι ο αρχικός σχεδιασμός ήταν να πραγματοποιηθεί η ομιλία στο βράχο της Πνύκας. Έτσι στη συλλογική συνείδηση θα μείνει για πάντα χαραγμένη η εικόνα του Προέδρου Ομπάμα να συγκινεί τον κόσμο, τιμώντας τις ρίζες της δημοκρατίας.
Επομένως, γίνεται φανερό ότι η επίσκεψη του Προέδρου Ομπάμα είχε συμβολικές και μόνο επιδιώξεις. Άρα οι προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν ήταν από αβάσιμες έως ουτοπικές, κάτι που επιβεβαιώθηκε από τα αποτελέσματα που (δεν) ήρθαν. Η ομιλία στο Σταύρος Νιάρχος ήταν σίγουρα μεστή νοημάτων και πράγματι τιμητική των δημοκρατικών αξιών και των δημοκρατικών ριζών. Ήταν όμως λόγια. Και στην καταγεγραμμένη τουλάχιστον ιστορία, κανείς ποτέ δεν τράφηκε και κανένα χρέος δεν αναδιαρθρώθηκε με λόγια. Οι συμβολισμοί δεν εξαργυρώνονται, ούτε επιλύουν τα πραγματικά προβλήματα.
Το μοναδικό ίσως χειροπιαστό όφελος από την επίσκεψη του απερχόμενου Προέδρου είναι τα διαφαινόμενα οφέλη στον τουρισμό. Πράγματι, το βίντεο του Προέδρου Ομπάμα στην Ακρόπολη και οι φωτογραφίες από την επίσκεψη στο μουσείο της Ακρόπολης έκαναν το γύρο του κόσμου, και ήταν ιδιαιτέρως προωθητικοί και κολακευτικοί παράγοντες για τη χώρα μας. Βέβαια, όλα αυτά είναι μόνο υποθέσεις μέχρι να λάβουμε τα στοιχεία του φετινού τουρισμού, στο τέλος της τουριστικής σεζόν, για να διαφανεί αν όντως λειτούργησε θετικά αυτή η επίσκεψη.
Συμπερασματικά, οι υψηλοί συμβολισμοί από προσωπικότητες υψηλού κύρους σαφώς και δεν είναι κάτι το αμελητέο, ούτε πρέπει να αντιμετωπίζονται αφοριστικά. Ωστόσο, ο πήχης των προσδοκιών πρέπει να τίθεται ρεαλιστικά. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να επικεντρώνονται στην ουσιαστική πολιτική και αποκόμιση χειροπιαστών αποτελεσμάτων για τη χώρα τους.
