Εισαγωγή:
Ο Αριστοτέλης πίστευε πως η ευδαιμονία είναι ο σκοπός της ζωής κάθε ανθρώπου, ο στόχος της ύπαρξής του και η επιθυμία πίσω από κάθε σκέψη, λόγο, απόφαση και πράξη του. Το ‘Inside out’ έρχεται όχι τόσο να καταρρίψει αυτή την ιδέα, όσο να την συμπληρώσει και να την επαναδιατυπώσει ως μια άποψη που ταιριάζει καλύτερα στον σύγχρονο κόσμο. Η ιδέα της ταινίας προέκυψε όταν ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος της Pete Docter, παρατήρησε πως η κόρη του, η οποία ήταν πάντα ένα πολύ ευτυχισμένο παιδί, που χαμογέλαγε όλη την ώρα, μόλις έκλεισε τα 11 άρχισε να έχει μεγάλες αλλαγές στη διάθεση της. Ο σκηνοθέτης δεν μπορούσε να καταλάβει τι έγινε, γιατί άλλαξε η κόρη του, αναρωτιόταν που πήγε η χαρά και ύστερα από έρευνες που έκανε κατέληξε πως αν και η χαρά είναι ο σκοπός κάθε ανθρώπου, η λύπη και τα άλλα συναισθήματα δεν θα έπρεπε να είναι κάτι στο οποίο δίνεται λιγότερη αξία και προσοχή. Η καταπίεση των συναισθημάτων και η μόνιμη χαρά μπορούν να επηρεάσουν τρομερά αρνητικά την ψυχολογία ενός ανθρώπου.
Στοιχεία ταινίας
Το Inside out /Τα μυαλά που κουβαλάς είναι μια ταινία του 2015 από την Pixar Animation Studios, σε σκηνοθεσία του Pete Docter και σενάριο των Pete Docter, Meg LeFauve και Josh Cooley. Η ταινία αποτέλεσε μεγάλη επιτυχία και βραβεύτηκε με Όσκαρ για Best Animated Feature Film of the year, για Best Motion Picture-Animated στα Golden Globes, καθώς και Best Animated Film στα BAFTA Awards.
Περίληψη:
Η Riley είναι ένα εντεκάχρονο κορίτσι στο μυαλό της οποίας κατοικούν και ελέγχουν την συμπεριφορά της τα βασικά ανθρώπινα συναισθήματα, η Χαρά(Joy), η Λύπη(Sadness), ο Φόβος(Fear), η Αηδία(Disgust) και ο Θυμός(Anger). Αν και η ζωή της είναι γεμάτη χαρά και ευτυχία, όταν η οικογένεια της μετακομίζει στο San Francisco για την δουλειά του πατέρα της, τα πράγματα θα αρχίσουν να αλλάζουν. Αρχικά, η απομάκρυνση της από τον πατέρα της, ο οποίος δεν διαθέτει πια πολύ χρόνο, οι άβολες εμπειρίες της στο σχολείο, αλλά και η ψυχρή ατμόσφαιρα ανάμεσα στους γονείς της, θα την οδηγήσουν πολύ στενάχωρες καταστάσεις. Η Joy προσπαθεί να την κάνει και πάλι χαρούμενη, δίνοντας της χαρούμενες αναμνήσεις από το παρελθόν της, όταν όμως η Sadness τις ακουμπάει αυτές γίνονται λυπητερές και ο κόσμος της Riley καταρρέει. Σε μια προσπάθεια να βοηθήσουν οι Joy και Sadness χάνονται μέσα στο χώρο όπου αποθηκεύονται οι μόνιμες αναμνήσεις της. Εκεί ξεκινάει η περιπέτεια τους, ώστε να επιστρέψουν στον πύργο ελέγχου και να βοηθήσουν την Riley. Μετά από μια μεγάλη περιπέτεια καταφέρνουν να επιστρέψουν για να βρουν τον πύργο ελέγχου μέσα στο χάος με τους Anger, Fear, Disgust να έχουν χάσει κάθε έλεγχο και την Riley να ετοιμάζεται να εγκαταλείψει το σπίτι και την οικογένεια της και να φύγει. Τότε η Joy αποφασίζει να της θυμίσει μια ευτυχισμένη ανάμνηση με τους γονείς της αλλά αυτή την φορά λίγο διαφορετικά. Αφήνει την Sadness να την αγγίξει και μαζί να δημιουργήσουν την νοσταλγία και έτσι καταφέρνουν να κάνουν την Riley να επιστρέψει σπίτι της και να μιλήσει στην οικογένεια της για ό,τι την απασχολεί.
Το ‘Inside Out’ είναι μια ταινία που απευθύνεται τόσο σε παιδιά, όσο και σε ενήλικες. Έτσι αγγίζει πολλά, διαφορετικά θέματα, με βασικότερα της σημεία να είναι, οι επιρροές στην ψυχολογία των παιδιών που προκαλούν οι αλλαγές στο περιβάλλον τους, η απώλεια και απομάκρυνση από την αθωότητα και την ανεμελιά των παιδικών τους χρόνων, η κατάθλιψη και η μόνιμη πάλη χαράς και λύπης για το τι θα επικρατήσει. Η ταινία ξεκινάει με την Riley και την οικογένεια της να φτάνουν στο San Francisco. H Riley είναι μια πολύ χαρούμενη κοπέλα, ενθουσιασμένη για την νέα της αυτή περιπέτεια, που ζει σε μια δεμένη οικογένεια και όλη της την ζωή έχει ζήσει μέσα στην ευτυχία χάρις την Joy, η οποία την έχει βοηθήσει να έχει μόνο ευτυχισμένες στιγμές. Ωστόσο όλα αρχίζουν να αλλάζουν, αφού η Riley όχι απλά αλλάζει περιβάλλον αλλά είναι πια και έντεκα χρονών, μεγαλώνει, με αποτέλεσμα να αρχίζει να βλέπει τον κόσμο γύρω της με άλλα μάτια. Συγκεκριμένα, όλα ξεκινάνε στο σχολείο όπου όταν η καθηγήτρια της της ζητάει να συστηθεί, αυτή διηγείται μια όμορφη ανάμνηση που έχει ετοιμάσει η Joy, όταν όμως η Sadness αγγίζει την ανάμνηση αυτή, η Riley αρχίζει να κλαίει και καταλαβαίνει πως όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν. Με την σκηνή αυτή η ταινία δημιουργεί ένα περιβάλλον στο οποίο τα παιδιά αλλάζουν διαθέσεις, όχι απαραίτητα επειδή κάτι τους έχει συμβεί, αλλά μπορεί γιατί απλά μεγαλώνουν και αρχίζουν να ανακαλύπτουν τον κόσμο με διαφορετικά μάτια, στεναχωριούνται για τις στιγμές του παρελθόντος που χάθηκαν και μπορεί να φοβούνται για το μέλλον. Η μετάβαση αυτή από την ανεμελιά της παιδικής ηλικίας στην προεφηβεία είναι μια εμπειρία που μπορεί να είναι τρομακτική για τα παιδιά και που σίγουρα θα επηρεάσει την συμπεριφορά και τα συναισθήματα τους. Ωστόσο το θέμα δεν είναι μόνο βιολογικό, αφού οι αλλαγές που αντιμετωπίζουν τα παιδιά στο περιβάλλον τους μπορούν επίσης να επηρεάσουν πολύ τις διαθέσεις και την συμπεριφορά τους. Η Riley μετακομίζει σε μια τελείως άγνωστη πόλη, με άγνωστα φαγητά, πηγαίνει σε ένα σχολείο στο οποίο δεν γνωρίζει κανέναν, μακριά από τους φίλους της, οι γονείς της βρίσκονται σε δύσκολη θέση και αυτό δημιουργεί ένταση ανάμεσα τους, με την Riley μάρτυρα της όλης κατάστασης, όλα αυτά επηρεάζουν τον τρόπο που βλέπει πια την ζωή της , που αντιδρά σε πράγματα, αλλάζει τις σκέψεις, τις αποφάσεις και κατά συνέπεια την συμπεριφορά της. Την αίσθηση αυτή ότι χάνει τον έλεγχο και ότι όλα μέσα της αλλάζουν η ταινία αποφασίζει να διηγηθεί με την καταστροφή των νησιών που συμβολίζουν τα στοιχεία αυτά που κάνουν την Riley αυτήν που είναι και με τις Joy και Sadness να χάνονται στο απέραντο της μνήμης, όπως ακριβώς και η Riley νιώθει χαμένη με όλες αυτές τις αλλαγές στη ζωής της.
Καθ’όλη τη διάρκεια της περιπέτειας των Joy και Sadness να επιστρέψουν στο πύργο ελέγχου η ταινία αγγίζει πολλά θέματα που μπορεί να απασχολούν τα παιδιά, όπως την αντίδραση τους στους εφιάλτες η τις φοβίες τους αλλά ένα από τα σημαντικότερα είναι η απώλεια της παιδικής αθωότητας. Η παιδική ηλικία του ανθρώπου πρέπει να είναι γεμάτη χαρά, χρώματα, όμορφες αναμνήσεις αφού διαρκούν πολύ λίγο. Όταν λοιπόν η Riley φτάνει στην ηλικία των 11 αφήνει πίσω της αυτές τις όμορφες αναμνήσεις και μαζί τους τον παιδικό, αθώο και αφελή εαυτό της. Την απώλεια αυτή, η οποία είναι υποχρεωτική ώστε να μπορέσουν οι άνθρωποι να επιβιώσουν στον κόσμο των ενηλίκων ο Docter επιλέγει να την παρουσιάσει με τον χαμό του καλύτερου φίλου της Riley. Συγκεκριμένα, καθώς η Joy και η Sadness ψάχνουν τον δρόμο προς τον κεντρικό πύργο πέφτουν πάνω στον παιδικό, φανταστικό φίλο της Riley, τον Bing Bong έναν ροζ, λούτρινο ελέφαντα ο οποίος συμβολίζει την παιδικότητα της. Όταν λοιπόν αυτός και η Joy πέφτουν μέσα στην τεράστια, μαύρη τρύπα όπου πάνε οι ξεχασμένες αναμνήσεις για να εξαφανιστούν για πάντα, ο Bing Bong βοηθάει την Joy να ξεφύγει και να πάει να σώσει την Riley, θυσιάζεται και αφήνει τον εαυτό του να ξεχαστεί από την Riley, ξέροντας πως αποτελεί το παρελθόν της και πως αυτή πρέπει να προχωρήσει με την ζωή της.
Οι άνθρωποι μαθαίνουν στα παιδιά τους από την παιδική τους κιόλας ηλικία να κυνηγάνε την ευτυχία και πως όταν χαμογελάνε και σκέφτονται θετικά όλα θα πάνε καλά στην ζωή τους, πράγμα το οποίο δεν τους αφήνει να εξερευνήσουν την αντίθετη πλευρά, την “σκοτεινή” και να τους γίνουν οικία συναισθήματα όπως η λύπη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλά παιδιά να πέφτουν σε κατάθλιψη. Ωστόσο, επειδή το ζήτημα αυτό είναι πολύ λεπτό η ταινία αποφασίζει να κάνει μια αναφορά απλά και να μην εμβαθύνει. Όταν η Riley ετοιμάζεται να το σκάσει από το σπίτι της και μπαίνει στο λεωφορείο για να φύγει από την πόλη, στον πύργο ελέγχου η Disgust, ο Fear και ο Anger έχουν χάσει τελείως τον έλεγχο με αποτέλεσμα, το τραπέζι στο οποίο βρίσκονται τα κουμπιά και οι μοχλοί ελέγχου να αρχίζουν να μαυρίζουν. Το ‘Inside out’ καταφέρνει με μια μικρή αλλά άκρως παραστατική σκηνή να εικονοποιήσει τι γίνετε όταν κάποιος έχει κατάθλιψη, όταν νιώθει πως το μυαλό του είναι άδειο και πως το μόνο που υπάρχει είναι σκοτάδι, όταν νιώθει πως έχει χάσει τον έλεγχο τόσο των σκέψεων του όσο και των συναισθημάτων του. Θα λέγαμε ωστός, πως η Riley δεν έχει κατάθλιψη, απλά είναι στεναχωρημένη και μπερδεμένη, γιατί αδυνατεί να καταλάβει και να προσαρμοστεί στις αλλαγές που συμβαίνουν τόσο στο περιβάλλον όσο και μέσα της.
Στην στεναχώρια αυτή της Riley έρχεται να δώσει τη λύση το τέλος της ταινίας, το ποιο φέρει και το βασικό μήνυμα της. Θα πρέπει να επικρατεί πάντα η Χαρά τελικά; Όχι. Στην τελική σκηνή η Joy και η Sadness έχουν καταφέρει να επιστρέψουν στο πύργο ελέγχου και προσπαθούν να κάνουν την Riley να κατέβει από το λεωφορείο και να επιστρέψει σπίτι της. Η Joy για ακόμη μια φορά αποφασίζει να της θυμίσει μια ακόμη χαρούμενη ανάμνηση με τους γονείς της, αυτή τη φορά όμως αφήνει την Sadness να αγγίξει την ανάμνηση και να την κάνει μπλε. Η Joy έχοντας περάσει όλη αυτή την περιπέτεια, έχει ωριμάσει και έχει συνειδητοποιήσει πως αν και η ευτυχία είναι ο βασικός στόχος του ανθρώπου αυτό δεν σημαίνει πως θα πρέπει να καταπιέζουν τα άλλα συναισθήματα τους. Καταλαβαίνει δηλαδή πως δείχνοντας στην Riley μια χαρούμενη ανάμνηση από το παρελθόν σε μια τόσο ευάλωτη στιγμή, το μόνο που θα κάνει είναι να χειροτερέψει τα πράγματα, αφού θα ενισχύσει τους ήδη υπάρχοντες φόβους της για όλες αυτές τις αλλαγές και για το μέλλον. Έτσι, δίνει την ευκαιρία στην Sadness να αγγίξει την ανάμνηση και να μετατρέψει τη χαρά σε νοσταλγία, ένα συναίσθημα που θα παρηγορήσει τη Riley και θα την κάνει να συνειδητοποιήσει πως είναι εντάξει να είναι στεναχωρημένη για όμορφες στιγμές που τελείωσαν. Επίσης θα της θυμίσει πόσο της λείπουν οι γονείς της και θα την κάνει να επιστρέψει στο σπίτι της.
Με αυτήν την τελευταία σκηνή η ταινία καταφέρνει να φέρει τις ισορροπίες ανάμεσα στην Λύπη και την Χαρά και να τονίσει πως η λύπη δεν είναι εχθρός του ανθρώπου αλλά είναι αυτή που δίνει αξία στις ευτυχισμένες τους στιγμές.
