Ο Μιχαήλ Μιχαήλ του Μιχαήλ θεωρείται ο πρώτος λαϊκός κωμικός του Ελληνικού Κινηματογράφου. Όταν ξεκίνησε στο θέατρο, έγινε γνωστός ως ο Έλληνας Σαρλώ κι εκμεταλλευόμενος τη φήμη του γύρισε τη δεκαετία του ’20 τέσσερις μικρού μήκους κωμικές ταινίες, οι οποίες γνώρισαν μεγάλη επιτυχία.
Και εγένετο Μιχαήλ
Ο Μιχαήλ Μιχαήλ του Μιχαήλ γεννήθηκε στην Αθήνα, μια αυγουστιάτικη μέρα του 1894 (και όχι του 1895 όπως λανθασμένα γράφεται στο διαδίκτυο). Η αγάπη του για τον κινηματογράφο φάνηκε από νωρίς, αφού όταν ήταν παιδί μοίραζε μαζί με τον αδερφικό του φίλο Κώστα Κυπριώτη προγράμματα σε κινηματογράφους, προκειμένου να βλέπουν δωρεάν ταινίες. Σε ηλικία 13 ετών θα ανέβει πρώτη φορά στη σκηνή, στο έργο των Χαράλαμπου (Μπάμπη) Άννινου (1852-1934) και Γεώργιου Τσοκόπουλου (1871-1923) «Τα Παναθήναια του 1907» στο πλευρό της Μαρίκας Κοτοπούλη (1887-1954) και του δημοφιλούς κωμικού της εποχής Κωνσταντίνου Σαγιώρ (1867-1910), στο θέατρο «Νέα Σκηνή». Είχε πάει μαζί με τη μητέρα του να παρακολουθήσει την παράσταση και ξαφνικά τον άρπαξε ο κουρέας του θεάτρου, του κόλλησε γένια και μουστάκια και τον ανέβασε στη σκηνή. Ο μικρός Μιχαήλ υποδύθηκε το γιο της Μαρίκας Κοτοπούλη, της «Νέας Γυναίκας».
Η πρώτη επιτυχία δε θ’ αργήσει να έρθει. Στις 10 Ιουνίου 1915 θα εμφανιστεί μαζί με το μίμο Γεράσιμο Γιαννούλη (Μάριος Ροτζάιρον) (1890-;) στην Έπαυλη Θων στους Αμπελοκήπους. Μετά από λίγες μέρες, σχημάτισε θίασο μαζί με το Γιαννούλη κι έπαιξαν «Τόσκα» στο Αχαϊκό Θέατρο στην Πάτρα. Επόμενη συνεργασία ήταν με το θίασο του Κ. Βασιλειάδη στο θέατρο «Πικ-Νικ» στα Εξάρχεια, όπου έπαιξε στο έργο «Καθρέφτης».
Συνεργασία με Γεωργία Βασιλειάδου
Το χειμώνα του 1915 τον κάλεσε ο Δημήτριος Λάσκαρης για να κάνει νούμερα στα διαλείμματα του κινηματογράφου «Παγκόσμιον» στην Πατησίων, μαζί με τις κόρες του Γιώτα Λάσκαρη (1900-1981, μετέπειτα σύζυγος Βασίλη Αργυρόπουλου), Ελπινίκη (Νίκη) Λάσκαρη (1903-1945), Μαρίκα Λάσκαρη (1892-1984, από το 1918 Μαρίκα Μαντινειού). Εκεί πρωτοσυνεργάστηκε και με τη Γεωργία Βασιλειάδου (1897-1980), αλλά και με την Έλλη Τσανταρλή (κόρη των ηθοποιών Ιωάννη και Ακακίας Τσανταρλή).
Το 1917 ο φίλος του Ορφέας Καραβίας έγραψε την επιθεώρηση «Το αναποδογύρισμα του 1917» και την ανέβασε στο θέατρο «Ηλύσια» στην οδό Φίλωνος στον Πειραιά. Μαζί του εμφανίζονταν ο Ιωάννης Τοζέλλης-Μένας (1897-;), η Σωτηρία Ιατρίδου (1901-1985), η Γεωργία Βασιλειάδου, ο Νικόλαος Κουρής, ο Τσαλίκης Πραξιτέλης (1880-1937), ο Τάκης Συράκος (1897-;), ο Κ. Λουλούδης, ο Ηρακλής Χαλκιόπουλος (1855-1937), η Μιχέλη και ο Βασίλειος Πολίτης (1889-;).
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ίδιος ο Μιχαήλ κρατώντας μια κουδούνα έξω από το θέατρο διαλαλούσε: «Περάστε κύριοι και κυρίες. 60 λεπτά η πρώτη θέση, 40 η δεύτερη. Περάστε να δείτε τον Τοζέλη, την Σωτηρία Ιατρίδου, την Γεωργία Βασιλειάδου, τον Νικόλαον Κουρήν, τον Πραξιτέλην, τον Συράκον, τον Κ. Λουλούδην, τον Χαλκιόπουλον, τον Πολίτην».
Το έργο σημείωσε μεγάλη επιτυχία και ο τύπος τον αποκάλεσε «Πηγή του γέλωτος». Πολύ καλές εντυπώσεις άφησε και η νέα ηθοποιός Γεωργία Βασιλειάδου. Μάλιστα οι εφημερίδες της εποχής έγραψαν: «Η συμπαθής καλλιτέχνις μας εξελίσσεται σε θαυμάσιο επιθεωρησιακό νούμερο, μπιζάρεται κάθε βράδυ αγρίως και προκαλεί φρενίτιδα ενθουσιασμού με το τσαχπίνικο παίξιμό της και την γλυκιά φωνή της».
Συνεργασίες με θιάσους
Μετά τη συνεργασία του με το θίασο του Λάσκαρη έκλεισε συμβόλαιο για να εμφανιστεί στο Βαριετέ «Φάληρον» στην Καβάλα μαζί με τον Μάριο Ροτζάιρον και τη Μαρίνα, τον πρώτο θεατρικό του έρωτα. Μια μέρα, ο εραστής της Μαρίνας την απήγαγε κι έτσι ο Μιχαήλ Μιχαήλ έκλεισε νέο συμβόλαιο μαζί με τον Ροτζάιρον για το Βαριετέ «Αλάμπρα» στη Θεσσαλονίκη.
Όταν επέστρεψε στην Αθήνα συνεργάστηκε αρχικά με το θίασο του Κωνσταντίνου Μουστάκα (1883-1926) στο «Θέατρο του Λαού» και στη συνέχεια συγκρότησε θίασο μαζί με τον Ιωάννη Τοζέλλη-Μένα και περιόδευσε σε διάφορα χωριά. Στις 27 Μαΐου 1917 προσελήφθη στο θίασο της Βιργινίας Διαμαντή (1896-1948), στο θέατρο του Θησείου και αργότερα εμφανίστηκε στην «Ταραντέλλα» του Φαλήρου ως κωμικός βαριετέ.
Ο Μιχαήλ Μιχαήλ φαντάρος
Οι πολεμικές περιπέτειες της Ελλάδας οδήγησαν τον Μιχαήλ Μιχαήλ στην πρώτη γραμμή του μετώπου, περιορίζοντας έτσι την καλλιτεχνική του καριέρα για μερικά χρόνια. Το 1917 κατετάγη στον Δεύτερο Λόχο να λάβει μέρος στη Μακεδονική Εκστρατεία και τον Απρίλιο του επόμενου χρόνου έπαθε κοιλιακό τύφο και μεταφέρθηκε στο Σόροβιτς στο Αγγλικό Νοσοκομείο. Στις 9 Μαΐου 1918 μεταφέρθηκε στο Α’ Νοσοκομείο στη Θεσσαλονίκη και τον Ιούνιο έδωσε μερικές παραστάσεις στη «Στέγη της Πατρίδος» στην Αθήνα μαζί με την Ολυμπία Καντιώτη (1904-1964, μετέπειτα σύζυγο του συνθέτη Ιωσήφ Ριτσιάρδη), τον Μίμη Καντιώτη (1904-1952), τη Μαρίκα Νέζερ (1906-1989) και τον Μάριο Ροτζάιρον.
Στις 30 Αυγούστου 1921 διέσχισε τον Σαγγάριο Ποταμό με τη Διλοχία Πειραιώς και κατόπιν πέρασε από το Μούλκι, τη Σιδηροδρομική Γραμμή Αγκύρας, τον Σταθμό Πίτσερ, τα χωριά Τινεζού και Αλίζαη, την κωμόπολη Μιχαλίτσ-Αχούκεη και τον Σταθμό Αλπίκεη. Όσο ο Μιχαήλ Μιχαήλ αγωνιζόταν υπέρ της πατρίδας, στην Αθήνα τον θεωρούσαν νεκρό και οι εφημερίδες της εποχής έγραφαν: «Ένδοξοι Νεκροί: ο ηθοποιός του Μετώπου Μιχαήλ Μιχαήλ, στρατιώτης, έπεσεν ηρωικώς μαχόμενος εις τας μάχας του Σαγγαρίου».
Οι φίλοι τον πένθησαν και τέλεσαν και μνημόσυνο, γιατί ο Μιχαήλ ήταν ιδιαιτέρως συμπαθής κι αξιαγάπητος. Μάλιστα, σ’ ένα μνημόσυνο ήταν κάποιος που έκλαιγε με λυγμούς και οιμωγές. «Είσαστε συγγενής του;» τον ρώτησαν κι εκείνος απάντησε με θρήνο: «Όχι, είμαι ο ίδιος». Πράγματι, ο ίδιος ο Μιχαήλ Μιχαήλ, που ήταν αγνώριστος από τις κακουχίες του πολέμου, είχε παραστεί στο μνημόσυνό του και συγκινήθηκε από την αγάπη των φίλων του.
Κινηματογραφικό ντεμπούτο
Η πρώτη κινηματογραφική εμφάνιση του Μιχαήλ Μιχαήλ πραγματοποιήθηκε το 1920 στη μικρού μήκους ταινία «Ο Βιλλάρ στα Γυναικεία Λουτρά του Νέου Φαλήρου» που παίχτηκε με μεγάλη επιτυχία στις αθηναϊκές αίθουσες. Επρόκειτο για κωμική ταινία 350 μέτρων σε παραγωγή του Δήμου Bρατσάνου (1873-1944) και φωτογραφία Zοζέφ Xεπ (1887-1968). Δεν υπήρχε κάποιο συγκεκριμένο σενάριο, απλώς ο Βιλλάρ αφηγήθηκε την υπόθεση και ξεκίνησε το γύρισμα χωρίς να γράψει λέξη! Στην ταινία πρωταγωνιστούσε ο δημοφιλής κωμικός της εποχής Bιλλάρ ή Nικόλαος Σφακιανός (1884-;), καθώς και η Πολωνέζα χορεύτρια Tάλα Kρακόφσκα και ο Kώστας Bατίστας (1882-;). Σ’ έναν μικρό ρόλο γκαρσονιού εμφανιζόταν και ο Μιχαήλ Μιχαήλ του Μιχαήλ. Τα πρώτα γυρίσματα έγιναν το καλοκαίρι του 1920, αλλά δυστυχώς η μοναδική κόπια της ταινίας χάθηκε κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Κοντσέτα Μόσχου
Ο Μιχαήλ Μιχαήλ ξεκίνησε το 1919 να συνεργάζεται με τον θίασο Σαμαρτζή στο θέατρο «Πανόραμα». Εκεί γνώρισε την Κοντσέτα Μόσχου (1902-;), η οποία σημείωνε μεγάλη επιτυχία παίζοντας τη Χωριατοπούλα στον «Παπαγάλο», τη Λουλού στον «Αρλεκίνο» και τη Νικολέττα στο «Αγαπάτε Αλλήλους». Ο Μιχαήλ δήλωνε πως όπως στο πρόσωπό του είχε βρεθεί ο Έλληνας Σαρλώ, έτσι κι η Κοντσέτα ήταν η Ελληνίδα Μπερτίνι (η Francesca Bertini ήταν Ιταλίδα σταρ του βωβού κινηματογράφου). Μάλιστα, το 1926 ψιθυριζόταν στους θεατρικού κύκλους πως είχαν αρραβωνιαστεί, αλλά όπως φαίνεται ήταν μία ακόμη φήμη που συνόδευε το καλλιτεχνικό ζευγάρι.
Η Κοντσέτα Μόσχου γεννήθηκε το 1902 στην Κωνσταντινούπολη. Το οικογενειακό της όνομα ήταν Αρμάου. Πρωτοβγήκε στο θέατρο το 1915 με το θίασο Ροζαλίας Νίκα (1884/85-1974) – Εδμόνδου Φυρστ (1867-1947) στο θέατρο «Κεντρικόν». Το 1917 προσελήφθη στο θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη, όπου έπαιξε τον Παλιάτσο στο «Πανόραμα του 1917» του Τίμου Μωραϊτίνη (1875-1952) και ένα αγόρι στο γαλλικό έργο «Οι δυο μάγκες». Εκεί την είδε ο Μόσχος, την αγάπησε και τελικώς την παντρεύτηκε. Χώρισαν το 1919. Συνέχισε να εργάζεται στο θέατρο μέχρι και το 1936.
Οι ταινίες του Μιχαήλ Μιχαήλ
Ο Μιχαήλ Μιχαήλ του Μιχαήλ εξελίχθηκε γρήγορα σε «Σαρλώ της Ελλάδος» (ή κατ’ άλλους «Σαχλώ») κι έγινε ο πρώτος λαϊκός κωμικός του Ελληνικού Κινηματογράφου. Έτσι, μετά τη συμμετοχή του στην ταινία του Βιλλάρ, αποφασίζει να γυρίσει τέσσερις ταινίες υπό την καθοδήγηση του γνωστού τενόρου Λυκούργου Καλαποθάκη, που παρίστανε το σκηνοθέτη, και με οπερατέρ τον Ούγγρο Ζοζέφ Χεπ. Βασική πρωταγωνίστρια σε όλες τις ταινίες του ήταν, φυσικά, η ηθοποιός Κοντσέτα Μόσχου. Εκτός από τον Charlie Chaplin, έκδηλες είναι οι επιρροές του και από άλλους κωμικούς της εποχής, όπως ο Harold Lloyd και ο Buster Keaton.
Ο Έρως της Κοντσέτας σώζει τον Μιχαήλ
Η πρώτη ταινία που θα γυρίσει Ο Μιχαήλ Μιχαήλ είναι «Ο έρως της Κοντσέτας σώζει τον Μιχαήλ» με οπερατέρ τον Ζοζέφ Χεπ και συμπρωταγωνίστριά του, την Κοντσέτα Μόσχου. Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν στα γυναικεία λουτρά του Νέου Φαλήρου. Τη σκηνοθεσία του έργου ανέλαβε ο Λυκούργος Καλαποθάκης. Εκτός από τον Μιχαήλ Μιχαήλ και την Κοντσέτα Μόσχου στην ταινία έπαιζαν επίσης και η Ρίτα Ρούσσου, Μαίρη Φλερύ (1901-;, τρίτη σύζυγος του Μάνου Φιλιππίδη), Δώρα Στεφάνου, Λολότα (Λόλα) Ιωαννίδου, Άννα Ρούσσου (1900-;, σύζυγος του ηθοποιού Μιχάλη Παπαδάκη), Τοτώ (Ερατώ) Λιάσκα (1904-;), Τερέζα Λελούδα, Σοφία Ηλιοπούλου, Αλίκη Χαρτουλάκη, Ανθούλα Πουρναρά, Περικλής Πλεμενίδης (1887-;, σύζυγος της ηθοποιού Πόπης Μέγγουλα), Εμμανουήλ Γαβαθιώτης, Λ. Κράλλης, Λυκούργος Καλαποθάκης και Σταύρος Ιατρίδης (1902-1974, αδερφός της Σωτηρίας Ιατρίδου).
Στην ταινία φημολογούνταν ότι θα παίξει και η μεγάλη πρωταγωνίστρια του μουσικού θεάτρου Ζαζά Μπριλλάντη. Δυστυχώς, χάθηκε η μοναδική ευκαιρία να καταγράψει η κινηματογραφική μηχανή αυτήν τη σπουδαία θεατρίνα.
Το σενάριο ήταν απλό. Ο Μιχαήλ απογοητευμένος από τη ζωή του, πηγαίνει στο φαρμακείο για να αγοράσει σουμπλιμέ (διχλωριούχο υδράργυρο), ώστε να αυτοκτονήσει. Καθοδόν, όμως, συναντάει μια κοπέλα, την Κοντσέτα, με τη μητέρα της (Άννα Ρούσσου). Ο Μιχαήλ την ερωτεύεται σφόδρα κι αποφασίζει αντί να πάει στο φαρμακείο να την ακολουθήσει μέχρι το Φάληρο. Εκεί όταν αντικρίζει τη θάλασσα, ξυπνούν και πάλι οι αυτοκτονικές του τάσεις κι ετοιμάζεται να πνιγεί. Για καλή του τύχη η Κοντσέτα τον αρπάζει από τον γιακά και τον σώζει την τελευταία στιγμή. Ο Μιχαήλ πέφτει στην αγκαλιά της και πλέει σε πελάγη ευτυχίας. Ξαφνικά εμφανίζεται η μητέρα της Κοντσέτας και σπάζει στο ξύλο τον Μιχαήλ. Εκείνος, προκειμένου να γλιτώσει κρύβεται στις γυναικείες καμπίνες. Η μητέρα της Κοντσέτας ήσυχη πια παίρνει μια βάρκα και ανοίγεται στη θάλασσα. Μετά από λίγο, ο βαρκάρης της επιτίθεται ζητώντας της να του δώσει το κομπόδεμά της. Ευτυχώς ο Μιχαήλ αντιλαμβάνεται αμέσως το συμβάν και σπεύδει να σώσει τη μητέρα της αγαπημένης του, η οποία τελικά τον συμπάθησε και του έδωσε το χέρι της κόρης της.
Η κινηματογράφηση της ταινίας ξεκίνησε στις 16 Ιουνίου 1924 και η πρώτη σκηνή έλαβε χώρα στο φαρμακείο παρά τη γωνία των οδών Προαστείου (σήμερα Εμμανουήλ Μπενάκη) και Σταδίου. Βέβαια, οι πιο σημαντικές σκηνές της ταινίες γυρίστηκαν στις 25 Ιουλίου 1924 στα γυναικεία λουτρά του Νέου Φαλήρου. Ο Μιχαήλ Μιχαήλ εμφανίστηκε με μαύρη σκληρή στραπατσαρισμένη ζακέτα, κόκκινη γραβάτα, ένα λεπτό μπαστουνάκι στο χέρι, άσπρο παντελονάκι του μπάνιου και σκαρπίνια. Η ιδιαιτέρως βραχύσωμη Κοντσέτα Μόσχου δεν ήξερε κολύμπι κι έτσι έγινε ειδική βυθομέτρηση για να διαπιστωθεί εάν πατώνει. Δυστυχώς, τα ευτράπελα δεν είχαν τελειωμό. Στο γύρισμα ήταν όλοι παρόντες, πλην του σκηνοθέτη Λυκούργου Καλαποθάκη. Ο Μιχαήλ Μιχαήλ προκειμένου να ηρεμήσει τους αναστατωμένους ηθοποιούς, προσφέρθηκε να αναλάβει ο ίδιος καθήκοντα ρεζισέρ. Φυσικά, κανείς από τους ηθοποιούς της ταινίας δεν πληρώθηκε και η μόνη τους ανταμοιβή ήταν η πρόσκαιρη δόξα.
Οι εφημερίδες της εποχής έγραφαν πως ο Μιχαήλ Μιχαήλ πριν ξεκινήσει τα γυρίσματα είχε στείλει με επιστολή την υπόθεση της ταινίας στον Charlie Chaplin ζητώντας του την γνώμη του. Ο Σαρλώ του απάντησε και τον συνεχάρη εγκαρδίως. Η πρώτη προβολή της ταινίας πραγματοποιήθηκε στο θέατρο «Ολύμπια» του Πειραιά στις 28 Σεπτεμβρίου 1924 και σημείωσε μεγάλη επιτυχία, με τις εισπράξεις να φτάνουν τις 45.000 δραχμές. Την περίοδο των Χριστουγέννων του 1924 η ταινία προβλήθηκε και στο Κάιρο, στον κινηματογράφο «Τριόμφ», μαζί με την ταινία «Ο τυχερός».
Ο Μιχαήλ δεν έχει ψιλά
Η δεύτερη ταινία που γύρισε ο Μιχαήλ Μιχαήλ ήταν «Ο Μιχαήλ δεν έχει ψιλά» ή «Ο Τυχερός» με μήκος 400 μέτρα. Στην ταινία πρωταγωνιστούσαν και πάλι ο Μιχαήλ Μιχαήλ και η Κοντσέτα Μόσχου, ενώ έλαβαν μέρος αρκετοί ηθοποιοί του θιάσου της οπερέτας Σαμαρτζή-Μηλιάδη, όπως η Ριρή (Ευρυδίκη) Ασπριώτου (1902-;), η Μαρίκα Ανθοπούλου (1899-;, δεύτερη σύζυγος του Νίκου Μηλιάδη και μητέρα του Τάκη Μηλιάδη), η Πόπη Μέγγουλα (1905-1964), ο Λυκούργος Καλαποθάκης και ο Περικλής Πλεμενίδης.
Η ταινία δείχνει τα μαρτύρια που υφίσταται και το ξύλο που τρώει ένας άτυχος υπάλληλος φαρμακείου. Το σενάριο έγραψε ο Θεόφραστος Σακελλαρίδης (1883-1950) και την σκηνοθεσία ανέλαβε ο διευθυντής της Αγγλοελληνικής Εταιρείας Κ. Φραγγέτης. Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν στην οδό Σταδίου μπροστά από το φαρμακείο Οικονομίδου, στα Χαυτεία (Ομόνοια), στον Βασιλικό Κήπο και στην Έπαυλη Θων.
Η ταινία προβλήθηκε στο Κάιρο, στον κινηματογράφο «Τριόμφ», την περίοδο των Χριστουγέννων του 1924, μαζί με την ταινία «Ο έρως της Κοντσέτας σώζει τον Μιχαήλ». Το 1926 προβλήθηκε και πάλι στην Αίγυπτο, στο «Λούνα Παρκ» στη συνοικία Ιμπραημία της Αλεξάνδρειας, αλλά και στο σινεμά «Εσπέρια». Τέλος, η ταινία προβλήθηκε και στο Βόλο, στον κινηματογράφο «Αργυλλά» στις 2 Μαΐου 1926 και διαφημίστηκε σαν «δίπρακτος ελληνική ξεκαρδιστική κωμωδία του Θεόφραστου Σακελλαρίδη».
Ο γάμος της Κοντσέτας και του Μιχαήλ
Επόμενη ταινία είναι «Ο γάμος της Κοντσέτας και του Μιχαήλ» ή «Οι γάμοι του Μιχαήλ Μιχαήλ και της Κοντσέτας», σε σενάριο του Αριστομένη Διδίκα. H παραγωγή ήταν της Αγγλοελληνικής Εταιρείας, η σκηνοθεσία του Λυκούργου Kαλαποθάκη και η φωτογραφία του Eμμανουήλ Tζανετή. Στην ταινία έπαιξαν οι συνήθεις ύποπτοι Μιχαήλ Μιχαήλ, Κοντσέτα Μόσχου, Λολότα Ιωαννίδου, καθώς και ο Τσαλίκης Πραξιτέλης, η Φωφώ Λαούδη, ο Κώστας Δούκας (1895-1967), ο Μάνος Φιλιππίδης (1897-1948), ο Δ. Pέντζος (1878-;), η Δέσποινα Παναγιωτίδου (1900-;), ο Νίκος Σταυρακάκης, ο Νικόλαος Θηβαίος (1906-1993, πατέρας του τραγουδιστή Χρήστου Θηβαίου), ο Ελευθέριος Ξένος (;-1962) και ο Βασίλης Αφεντάκης (1885-1964).
Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν τον Μάιο του 1925 στον θερινό κινηματογράφο «Αλκαζάρ» του σταθμού Λαρίσης. Στην πλατεία του κινηματογράφου είχαν στηθεί τα σκηνικά, χωρίς ταβάνι, όμως, για να υπάρχει φυσικός φωτισμός από τον ήλιο, επειδή εκείνη την εποχή δεν διέθεταν προβολείς. Όλα κυλούσαν ομαλά μέχρι που ξέσπασε μια σφοδρή ανεμοθύελλα, η οποία σάρωσε τα ντεκόρ κι έθαψε στα ερείπιά τους οπερατέρ και ηθοποιούς.
Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, οι συνάδελφοι του Μιχαήλ τού έδιναν καρπαζιές, οι οποίες δεν υπήρχαν στο σενάριο. Εκείνος αγριεμένος τους είπε: «Πάψτε βρε, γιατί αυτό το κομμάτι της ταινίας πάει χαμένο. Κι αυτή είναι περιουσία. Πενήντα δραχμές το μέτρο πληρώνω».
Καθώς προχωρούσε η ταινία, ο Μιχαήλ έπρεπε, σύμφωνα με την υπόθεση, να πλύνει τα πόδια της πρωταγωνίστριάς του. Μα εκείνη του έδωσε μία σφαλιάρα και το κεφάλι του βρέθηκε μέσα στη λεκάνη. Από την ορμή έσπασε το κεφάλι του κι άρχισαν να τρέχουν αίματα. Ο Μιχαήλ ψύχραιμος φώναξε αμέσως στον οπερατέρ: «Πρόσεχε μην την κόψεις, να βγουν τα αίματα που τρέχουν». Η ταινία προβλήθηκε τον Δεκέμβριο του 1926 στον κινηματογράφο «Απόλλων» (πρώην «Αγλαΐα»).
Το όνειρο του Μιχαήλ
Η τέταρτη ταινία του Μιχαήλ Μιχαήλ ήταν το «Όνειρο του Μιχαήλ». Δυστυχώς, ελάχιστα καρέ διασώθηκαν από αυτήν την ταινία, η οποία, ωστόσο, σημείωσε επιτυχία την εποχή που προβλήθηκε.
Οι ευχές του Jackie Coogan
Σύμφωνα με τον ίδιο τον Μιχαήλ, ο γνωστός Αμερικανός ηθοποιός Jackie Coogan (ήταν το παιδί στο «Χαμίνι» του Charlie Chaplin) του είχε στείλει μια ευχετήρια κάρτα που έγραφε τα εξής: «Τας καλυτέρας ευχάς μου εις τον κ. Μιχαήλ και εις τον πρώτον ηθοποιόν του Κινηματογράφου της Ελλάδος τας αρίστας ευχάς».
Ο Μιχαήλ Μιχαήλ συγγραφέας
Ο Μιχαήλ Μιχαήλ το 1927 έγραψε την αυτοβιογραφία του με τίτλο «Η ιστορία ενός Παλιάτσου». Το βιβλίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ανδρέου Π. Χαλκιόπουλου και ήταν αφιερωμένο στην πρωταγωνίστρια του ελαφρού μουσικού θεάτρου Ηρώ Χαντά.
Μετά τον κινηματογράφο
Οι ταινίες του Μιχαήλ Μιχαήλ προβάλλονταν με επιτυχία μέχρι και τη δεκαετία του ’30 κι εκείνος συνέχιζε να παίζει στο θέατρο. Μια φορά πρωταγωνιστούσε στην «Γκόλφω» του Σπυρίδωνος Περεσιάδη (1854-1918). Σε μια σκηνή του έργου, ο Μιχαήλ έπρεπε να περπατήσει σ’ έναν κάμπο την ώρα που χιόνιζε. Επειδή, όμως, δεν υπήρχε βαμβάκι για να χρησιμοποιηθεί σαν χιόνι, αποφάσισαν να σκίσουν ένα πάπλωμα και να το ρίξουν από ψηλά την ώρα που θα έπαιζε για να μοιάζει ότι χιονίζει. Τα πράγματα δεν κύλησαν καλά και μια στιγμή έπεσε το πάπλωμα και πλάκωσε τον Μιχαήλ. Το κοινό άρχισε να γελάει, αφού η ευστροφία του ηθοποιού έσωσε την κατάσταση. Ο Μιχαήλ σκεπασμένος καθώς ήταν με το πάπλωμα γύρισε στο κοινό και είπε: «Τι καλός που είναι ο Θεός. Είδε πως κρύωνα μ’ αυτό το χιόνι και μου ‘ριξε το πάπλωμα». Ο κόσμος γέλασε και η παράσταση συνεχίστηκε.
Ο Μιχαήλ Μιχαήλ τον Νοέμβριο του 1926 βρέθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης με το θίασο Σαμαρτζή-Μηλιάδου. Η αποδοχή του ηρακλειώτικου κοινού ήταν πολύ θερμή. Τις εντυπώσεις κέρδισε ο Μάνος Φιλιππίδης (1897-1948) και η Ζωζώ Νταλμάς (1905-1988). Στην παράσταση έπαιζαν ο Γιώργος Καμβύσης (1884-;), ο Μιχαήλ Κωνσταντίνου (1893-;, πατέρας του Γιώργου Κωνσταντίνου), ο Γιάννης Ιωαννίδης (1892-1967), ο Ιωάννης Βαλέττας (1884-;) και ο Νίκος Χατζηκωνσταντίνου (1894-;). Δυστυχώς, ο Μιχαήλ έλαβε πολύ αρνητικές κριτικές για την υποκριτική του.
Ο έρωτας με την Ηρώ Χαντά
Ο τελευταίος μεγάλος έρωτας του Μιχαήλ Μιχαήλ ήταν με τη σπουδαία ηθοποιό του μουσικού θεάτρου Ηρώ Χαντά (1911-1995). Η γνωριμία έγινε την περίοδο που ο Μιχαήλ συνεργαζόταν με τον Παρασκευά Οικονόμου στη Θεσσαλονίκη. Κάποια στιγμή στο θίασο προστέθηκε η Ηρώ Χαντά κι άρχισε τότε να πλέκεται το ειδύλλιο. Μάλιστα, η Χαντά του χάρισε και το σκύλο της Τζοβάννα, τον οποίο έβγαζε συχνά βόλτα ο Μιχαήλ. Ο τύπος της εποχής είχε γράψει πως οι δύο ηθοποιοί τέλεσαν «μοργανατικούς γάμους» και πως ο θίασος του Παρασκευά Οικονόμου συγκέντρωσε το ποσό των 6.750 δραχμών για την αγορά γαμήλιου δώρου. Η νύφη ήθελε ξανθό σύζυγο κι έτσι ο Μιχαήλ επειδή ήταν μελαχρινός λούστηκε με οξυζενέ για να ξανθύνει. Οι γάμοι τελέστηκαν στις 16 Ιουνίου 1935 το μεσημέρι, όχι όμως από ιερέα, αλλά από τον ανθυπασπιστή της χωροφυλακής Βαλιάνο, εξ ου και «μοργανατικοί». Μετά την τέλεση του μυστηρίου, ο Μιχαήλ τύπωσε και κάρτες με το όνομα «Μιχαήλ Χαντάς».
Το τέλος
Ο Μιχαήλ Μιχαήλ πέθανε πάμφτωχος την περίοδο της Κατοχής. Βέβαια, ο Αλέκος Σακελλάριος (1913-1991) στο βιβλίο του «Λες και ήταν χθες» αναφέρεται στην κηδεία του Μιχαήλ, που έλαβε χώρα την ίδια μέρα με αυτήν του μεγάλου ηθοποιού Αιμίλιου Βεάκη (1884-1951), στις 30 Ιουνίου 1951. Δυστυχώς, πολύ λίγος κόσμος πήγε στην κηδεία του, μεταξύ των οποίων και η παλιά του φίλη Μαριάννα Άννινου (1903-;, κόρη του Μπάμπη Άννινου). Μάλιστα, όταν ρωτήθηκε για την κηδεία του Μιχαήλ, είπε: «Δεν είχε καθόλου κόσμο. Παραλίγο να την αναβάλουμε». Το ίδιο ακριβώς αναφέρει και η Έλλη Αλεξίου στο βιβλίο της «Υπό εχεμύθειαν». Επίσης, στο Μητρώο του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών (Σ.Ε.Η.) αναφέρεται και ο ηθοποιός Μιχαήλ Μιχαήλ του Ιωάννη με ίδια χρονολογία γέννησης (1894) και χρονολογία θανάτου 1952 (Αριθμός Μητρώου: 703/1-9-1919). Πολύ πιθανόν ο πατέρας του Μιχαήλ να λεγόταν Ιωάννης, αλλά για καλλιτεχνικούς λόγους να το άλλαξε σε Μιχαήλ.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Καλογερόπουλος, Μ. (1922). Οι θεατρίνες μας. Εκδοτικός Οίκος Καλογεροπούλου, Γαληνάκη και Σίας: Αθήνα
- Μιχαήλ, Μ. (1927). Η ιστορία ενός Παλιάτσου. Ανδρέας Π. Χαλκιόπουλος: Αθήνα
- Ηλιάδης, Φρ. (1960). Ελληνικός Κινηματογράφος 1906-1960. Φαντασία: Αθήνα
- Κουσουμίδης, Μ. (1981). Ιστορία του Ελληνικού Κινηματογράφου εικονογραφημένη. Καστανιώτης: Αθήνα
- Σακελλάριος, Α. (1990). Λες και ήταν χθες. Σμυρνιωτάκης – Μετασπουδή: Αθήνα
- Έξαρχος, Θ. (1995). Έλληνες Ηθοποιοί «Αναζητώντας τις Ρίζες», Από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι το 1899. Δωδώνη: Αθήνα-Γιάννινα
- Έξαρχος, Θ. (1996). Έλληνες Ηθοποιοί «Αναζητώντας τις Ρίζες», Έτος γέννησης από 1900 μέχρι 1925 (Α-Μ). Δωδώνη: Αθήνα-Γιάννινα
- Έξαρχος, Θ. (1996). Έλληνες Ηθοποιοί «Αναζητώντας τις Ρίζες», Έτος γέννησης από 1900 μέχρι 1925 (Ν-Ω). Δωδώνη: Αθήνα-Γιάννινα
- Έξαρχος, Θ. (1997). Έλληνες Ηθοποιοί «Αναζητώντας τις Ρίζες», Από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι το 1899 [Συμπλήρωμα του Α’ Τόμου με προσθήκες και διορθώσεις]. Δωδώνη: Αθήνα-Γιάννινα
- Αλεξίου, Έ. (1998). Υπό εχεμύθειαν. Εκδόσεις Καστανιώτη: Αθήνα
- Σολδάτος, Γ. (2001). Ένας Αιώνας Ελληνικός Κινηματογράφος. Κοχλίας: Αθήνα
- Παναγιωτόπουλος, Β. (2003). Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000. Ελληνικά Γράμματα: Αθήνα
- Παραδείσης, Ν. (2003). Αμπελόκηποι. Ο Μικρός Ρωμηός: Αθήνα
- Ρούβας Ά. & Σταθακόπουλος Χρ. (2005). Ελληνικός Κινηματογράφος: Ιστορία-Φιλμογραφία-Βιογραφικά. Ελληνικά Γράμματα: Αθήνα
- Κινηματογράφος Ηλύσια, «Το αναποδογύρισμα του 1917» (1917, 11 Μαρτίου). Σφαίρα, σελ. 3
- Αττικά Ημερονύκτια: Κινηματογραφική ταινία (1923, 21 Σεπτεμβρίου). Ελεύθερος Λόγος, σελ. 2
- Μ.Π. (1924, 13 Ιανουαρίου). Ο Τυχερός. Ο Κινηματογράφος
- Το Θέατρον: Στα Παρασκήνια (1924, 25 Μαΐου). Η Βραδυνή, σελ. 3
- Άτιτλο (1924, 8 Ιουνίου). Κινηματογραφικός Αστήρ
- Ο Πτς (1924, 11 Ιουνίου). Από την Ζωήν & το Θέατρον: Θεατρικό Κουτσομπολιό. Απογευματινή, σελ. 5
- Το Θέατρον: Στα Παρασκήνια (1924, 12 Ιουνίου). Η Βραδυνή, σελ. 3
- Ο Παρασκηνιακός (1924, 13 Ιουνίου). Θέατρα: Παρασκήνια. Σκριπ, σελ. 2
- Ο Πτς (1924, 17 Ιουνίου). Από την Ζωήν & το Θέατρον: Θεατρικό Κουτσομπολιό. Απογευματινή, σελ. 5
- Ο Π-τ-ρ-ς (1924, 7 Ιουλίου). Από την Ζωήν & το Θέατρον: Θεατρικό Κουτσομπολιό. Απογευματινή, σελ. 5
- Τσάμο (1924, 27 Ιουλίου). Ο κινηματογράφος στα γυναικεία λουτρά του Νέου Φαλήρου: Ο έρως της Κοντσέτας σώζει τον Μιχαήλ Μιχαήλ. Εθνικός Κήρυξ, σελ. 8
- Αι Ελληνικαί Ταινίαι (1924, 18 Δεκεμβρίου). Φως του Καΐρου
- Από τα Θέατρα (1925, 30 Απριλίου), Νέα Ημέρα Τεργέστης, σελ. 3
- Δόγης (1925, 23 Μαΐου). Από τα περίεργα του Ελλην. Κινηματογράφου. Ο Θεατής, σελ. 4
- Θεατρικοί Αρραβώνες (1926, 17 Ιανουαρίου). Κυριακάτικη, σελ. 2
- Μικρά Εφημερίς: Κινηματογράφοι (1926, 2 Μαΐου). Θεσσαλία, σελ. 3
- Θεατρικός (1926, 30 Νοεμβρίου). Θεατρικά. Ίδη, σελ. 2
- Ειδήσεις: Κινηματογράφοι (1926, 3 Δεκεμβρίου). Ίδη, σελ. 2
- Ο Παρασκηνιακός (1935, 17 Ιουνίου). Δεν γίνονται μόνον στο Χόλλυγουντ: Η δεσποινίς Ηρώ Χαντά ετέλεσε τους μοργανατικούς γάμους της. Φως, σελ. 2
- Ελληνικά Ανέκδοτα και Αστεία (1936, 12 Απριλίου). Εθνικός Κήρυξ, σελ. 8
- Θωμόπουλος, Ε. (1940, 26 Μαρτίου). Η 7η Τέχνη υπό τον Αττικόν Ουρανόν. Ακρόπολις
- Τα πρώτα βήματα του Ελληνικού Κινηματογράφου: Οι τέσσερις ταινίες του Μιχαήλ (1958, 23 Νοεμβρίου). Ταχυδρόμος-Αίγυπτος, σελ. 6
