Το Γαλλικό Νέο Κύμα ή Νουβελ Βαγκ (Nouvelle Vague), όπως του αναφέρονται πολλοί, αποτελεί ένα από τα γνωστότερα κινηματογραφικά κινήματα που ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του ’50 και κατέληξε να αλλάζει την ολότητα του κινηματογράφου όχι μόνο στην Γαλλία αλλά παγκοσμίως. Σίγουρα το έχετε ακούσει καθώς σινεφίλ και μη μιλάνε επανειλλημένα για αυτό καθώς αποτελεί ίσως το περισσότερο αναγνωρισμένο κινηματογραφικό κίνημα, η μάλλον στην πραγματικότητα μια σημαντική στιγμή στην ιστορία του κινηματογράφου. Ο όρος Νέο Κύμα, επιννοήθηκε ωστόσο για να χαρακτηρίσει την δραστήρια κοινωνική τάξη των νέων από την Françoise Giroud, αρχισυντάκτρια ενός περιοδικού στα τέλη της δεκατίας του ’50, και αργότερα πήρε την σημασία για την οποία είναι γνωστός σήμερα.
Καινούριοι τρόποι παραγωγής ξεκίνησαν να εμφανίζονται από ευφάνταστους, γεμάτους δημιουργική όρεξη, σκηνοθέτες που συνήθως δεν ξεπερνούσαν την ηλικία των τριάντα. Μέσα σε μια περίοδο έντονων οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών αλλαγών, το Νέο Κύμα έδειχνε πως η γαλλική κοινωνία είχε μια από τις πρώτες θέσεις στον παγκόσμιο αγώνα του εκσυγχρονισμού, όχι μόνο στον κινηματογράφο.Τότε άλλωστε δημιουργήθηκε και αυτό που γνωρίζουμε σήμερα ως «αφηγηματικός κινηματογράφος». Εδραιώθηκε μάλιστα με έναν νέο νόμο το 1953 η προκαταβολή κερδών προτού γίνει η παραγωγή της ταινίας, βάσει παρουσίασης του σεναρίου της σε μια επιτροπή. Η πρώτη ταινία που επωφελήθηκε από αυτόν τον νόμο τρία χρόνια αργότερα ήταν Ο Ωραίος Σέργιος, η δραματική ταινία του Κλώντ Σαμπρόλ, ταινία που υπήρξε η εμπροσθοφυλακή του κινήματος μαζί με Τα 400 Χτυπήματα (Φρανσουά Τρυφώ, 1959). Αυτό το σύστημα, πιο περίπλοκο πλέον, ελέγχει ακόμα την δημόσια παρέμβαση στην κινηματογραφική παραγωγή στην Γαλλία.
Βασικά χαρακτηριστικά: τι πρέπει να ξέρετε
Το Γαλλικό Νέο Κύμα ουσιαστικά απέρριπτε τις παλιές Χολιγουντιανές ιδεολογίες και επικεντρωνόταν περισσότερο στο να επιτρέψει ο σκηνοθέτης στον θεατή να περιηγηθεί στον μικρόκοσμο της ταινίας του, χωρίς να τον καθοδηγεί από σκηνή σε σκηνή, με κάθε δυνατό τρόπο, όπως έκαναν μέχρι τότε. Ήθελε να ωθήσει τον θεατή στην σκέψη όχι μονάχα για την ταινία που βλέπει αλλά και πέραν της σκοτεινής αίθουσας του σινεμά, για την ίδια του την ζωή. Η συχνή έλλειψη σεναρίου και ο αυθορμητισμός με μοναδική προϋπόθεση την ειλικρίνεια είναι το πιο ηχηρό στοιχείο του ρεύματος, και εκείνο που ξάφνιασε περισσότερο τους κινηματογραφιστές παγκοσμίως. Η απουσία μεγάλων κεφαλαίων ωθούσε τους σκηνοθέτες σε νέες τεχνικές στο μοντάζ αλλά και σε εξωτερικά γυρίσματα, με, ως επί το πλείστον χρήση φυσικού φωτισμού. Ήταν ξεκάθαρο πως ο σκηνοθέτης από εκεί και έπειτα δεν είχε στόχο απλώς να εκθέσει και να διασκεδάσει, αλλά να επικοινωνήσει μέσω του καλλιτεχνικού του οράματος.
Σημειωτέο είναι πως χωρίζεται σε δύο περιόδους, 1958 με 1962 και 1966 με 1968. Οι κινηματογραφιστές του Κύματος ήταν έντονα μη πολιτικοποιημένοι, για αυτό θα ήταν αναληθές να χαρακτηρίσουμε την Νουβελ Βαγκ ως πολιτικό σινεμά, κυρίως όταν αναφερόμαστε στα φιλμ της πρώτης περιόδου.
Οι σκηνοθέτες
Τον Απρίλιο του 1951 ξεκίνησε την λειτουργία του το τολμηρό περιοδικό «Cahiers du Cinema» (σε ελεύθερη μετάφραση, «Τετράδια του κινηματογράφου»). Εκεί, για πολλούς μετέπειτα κριτικούς και ιστορικούς του Νέου Κύματος, έγραφαν και σκηνοθέτες οι οποίοι αποτελέλεσαν τα πραγματικά μέλη της Νουβελ Βαγκ( Ζαν-Λυκ Γκοντάρ, Ερίκ Ρομέρ, Φρανσουά Τρυφώ, Ζακ Ριβέτ κ.α.). Οι σκηνοθέτες αυτοί αναφέρονται συχνά ως σκηνοθέτες της δεξιάς όχθης του Νέου Γαλλικού Κύματος (right bank directors). Στις απαρχές του κινήματος, επηρεασμένοι από το ρεύμα του νεορεαλισμού που είχε ήδη ευδοκιμήσει στην Ιταλία την δεκαετία του ’40 εμφανίστηκαν πολλοί νέοι σκηνοθέτες, ανάμεσά τους ο Λουί Μαλ, ο Κλωντ Σαμπρόλ και ο Φρανσουά Τρυφώ. Επικεντρώνονταν κατα βάση στην σύγχρονη Γαλλία και στην μεσοαστική ζωή. Χαρακτηριστικό των ταινιών τους αποτελεί η μεγάλη εμπορική επιτυχία που γνώρισαν, και συνεχίζουν να γνωρίζουν μέχρι σήμερα.
Παρόλο που υπήρχε διαχωρισμός μεταξύ τους, οι σκηνοθέτες του Cahiers du Cinema δεν φιλονικούσαν με εκείνους της αριστερής όχθης (left bank directors).Το αντίθετο μάλιστα, έγραφαν για αυτούς. Μεγαλύτεροι σε ηλικία, με ένα κοινό ιστορικό στην δημιουργία ντοκιμαντέρ και ταινιών μικρού μήκους, με αριστερές πολιτικές πεποιθήσεις, και εξισώνοντας πολλάκις τον κινηματογράφο με άλλες τέχνες, όπως η λογοτεχνία, οι Ανιές Βαρντά (και ο Ζακ Ντεμύ, που ήταν και σύζυγος της), ο Άλαν Ρενέ, και ο Κρις Μάρκερ είναι μερικοί από τους σκηνοθέτες που διακατέχονταν από το ίδιο πάθος για σινεμά, γράφοντας ή μάλλον κινηματογραφώντας με την σειρά τους, ιστορία. Όπως και οι υπόλοιποι σκηνοθέτες του Νέου Γαλλικού Κινήματος, ασπάζονταν τις ίδιες ιδεολογίες περί ελευθερίας στα φιλμ τους, με μποέμικες ωστόσο πινελιές και όρεξη για πειραματισμό, γεμίζοντας την φιλμογραφία της Νουβελ Βαγκ με έργα που κοσμούν τον παγκόσμιο κινηματογράφο, και ας μην απέκτησαν την ίδια φήμη και εμπορική επιτυχία με τους σκηνοθέτες του Cahiers du Cinema.
Από που να ξεκινήσω;
Ο Τρυφώ και ο Γκοντάρ είναι σίγουρα από τους σκηνοθέτες στους οποίους θα έπρεπε κανείς να επιστήσει πρώτα την προσοχή του. Ο Τρυφώ, έχοντας σκηνοθετήσει πάνω από είκοσι πέντε ταινίες, έχει ένα σταθερό, ρεαλιστικό και ταυτόχρονα λυρικό τρόπο αφηγηματικότητας. Καλό θα ήταν να ξεκινήσει κανείς με Τις περιπέτειες του Antoine Doinel, συλλογή από ταινίες ενός χαρακτήρα που ο Τρυφώ έχει βασίσει στον ίδιο. Η φιλμογραφία του Ζαν-Λυκ Γκοντάρ, Πατέρα του γαλλικού Κύματος, είναι αρκετά ευμεγέθης, καθώς υπήρχαν και χρονιές που έβγαζε δύο ταινίες. Από τις πιό κλασικές του ταινίες ωστόσο, θεωρούνται Η Περιφρόνηση(1963), το Με Κομμένη την Ανάσα (1960) και το Ζούσε τη Ζωή της (1962). Η Ανιές Βαρντά έχει εντυπωσιακή φιλμογραφία από ταινίες και ντοκυμαντέρ, ανάμεσα τους το προβοκατόρικο φιλμ Η Ευτυχία (1965), το Πουάντ Κούρτ (1955) που ήταν και το σκηνοθετικό ντεμπούτο της, και το Δίχως στέγη, δίχως Νόμο (1985). Θα καταλάβετε και μόνοι σας ότι δικαιωματικά αποκαλείται η Μητέρα της Νουβελ Βαγκ. Αλλά και το Χιροσίμα, Αγάπη μου (Άλαν Ρενέ,1959) είναι ταινία του ρεύματος που ενδεχομένως να έχετε δει και να μην το ξέρατε. Αξιοσημείωτο είναι σίγουρα και το Η Mαμά και η Πουτάνα του Ζαν Εστάς, που παρόλη την μεγάλη του διάρκεια είναι εμβληματικό καθώς αποτελεί μια άριστα σκηνοθετημένη ωδή στο Γαλλικό Νέο Κύμα. Κυρίως διότι ο θεατής μπορεί με ενθουσιασμό να εντοπίσει τις μεγάλες επιρροές του σκηνοθέτη (δείτε το σαν πρόκληση ώστε να δοκιμάσετε τις νεοαποκτηθείσες γνώσεις σας για τον γαλλικό κινηματογράφο). Τέλος, Η Ωραία της Ημέρας, ένα από τα αριστουργήματα του Λουί Μπουνιουέλ αλλά και το Ασανσέρ για Δολοφόνους του Λουί Μαλ αποτελούν φιλμ που δείχνουν τις διαστάσεις στις οποίες μπορεί να εκταθεί το Γαλλικό Νέο Κύμα, τόσο ερμηνευτικά, μουσικά αλλά και σεναριογραφικά.
Γιατί ήταν και είναι τόσο σημαντικό το Γαλλικό Νέο κύμα;
Οι σκηνοθέτες που διαμόρφωσαν τη Νουβελ Βαγκ είχαν μια ιδιαίτερη σκοπιά για τον κόσμο, και αυτό ακριβώς είναι που προσπαθούσαν να μεταφέρουν και στον θεατή που θα έβλεπε τις ταινίες τους στην μεγάλη οθόνη. Μεταφέροντας είτε τις απόψεις τους ως μεσοαστοί, είτε τον σκεπτικισμό τους για την συμμετοχή στο πολιτικό κόσμο της χώρας, που θεωρούσαν αντίθετο με την καλλιτεχνική ελευθερία, είτε την ιδεολογική τους σύνδεση με τη θρησκεία,γνώριζαν πως θα άφηναν σημαντική παρακαταθήκη στον κινηματογράφο.
Ο κινηματογράφος ήταν ιδιαίτερα σημαντικός στην μεταπολεμική Γαλλία, στην οποία εκκολάφθηκαν οι πρώτοι πραγματικοί λάτρεις του σινεμά, που ήθελαν να μπορούν να βάζουν την στάμπα τους σε μια ταινία, όπως ακριβώς θα έκανε ένας συγγραφέας στο βιβλίο του. Ένιωθαν βαθύτατα την έλλειψη ειλικρινούς έκφρασης των συναισθημάτων, του εσωτερικού κόσμου και της σκέψης του ανθρώπου καθώς θεωρούσαν ασύμβατες τις τότε ταινίες με την καθημερινότητα του μέσου μεταπολεμικού νέου. Δημιούργησαν με έναν τρόπο το δικό τους σινεμά, βάζοντας την υπογραφή τους σε μια αληθινή και ποιοτική λήψη στιγμιότυπων που δεν θα μπορούσαμε να την χαρακτηρίσουμε ως τίποτα λιγότερο παρά ελεύθερη.
