Πόση ιταλική φινέτσα χωράει σε ένα ψυχολογικό θρίλερ;
Με αφορμή την κυκλοφορία της mini series Ripley στο Netflix, ας επισκεφτούμε το αριστουργηματικό θρίλερ του σκηνοθέτη και σεναριογράφου Anthony Minghella.
Βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα της Patricia Highsmith, η ταινία αποτελεί τη δεύτερη μεταφορά του βιβλίου μετά από το Plein Soleil (Γυμνοί στον ήλιο, 1960).
Υπόθεση ή αλλιώς: Ποιο το ταλέντο του Mr. Ripley?
Το 1958, ο Tom Ripley (Matt Damon) ένας νεαρός καιροσκόπος που ζει κάνοντας δουλειές του ποδαριού προσλαμβάνεται από έναν μεγαλοεπιχειρηματία της ναυτιλίας (James Rebhorn) να πάει στην Ιταλία για να πείσει τον κακομαθημένο και σπάταλο γιο του, Dickie Greenleaf (Jude Law) να επιστρέψει. Ο Dickie παραθερίζει σε ένα παραλιακό χωριό της νότιας Ιταλίας με τη φίλη του Marge Sherwood (Gwyneth Paltrow), δίχως έγνοιες για το μέλλον και χωρίς σχέδια να επιστρέψει. Ο Tom καταφέρνει να πλησιάσει τον Dickie και να μπεί στον στενό του κύκλο. Τι γίνεται όμως όταν ο Tom δεν θέλει απλώς να ζήσει όπως ο Dickie;
Κριτική
Δεν είναι τυχαίο που η συγκεκριμένη ταινία παραμένει διαχρονική παρόλο που η Ακαδημία δεν της έδωσε το πολυπόθητο αγαλματίδιο (η ταινία προτάθηκε για 5 Όσκαρ).
Οφείλω να σταθώ στην εξαιρετική σκηνοθεσία του Anthony Minghella. Φυσικά τα ειδυλλιακά τοπία της Ιταλίας αποτελούν από μόνα τους ένα εξαιρετικό φόντο για την ταινία δημιουργώντας εντονότερη αντίθεση για τον ηθικό ξεπεσμό του Ripley. Ο Minghella επιπλέον επιλέγει με έξυπνα τεχνάσματα του φακού να φυτεύσει στον θεατή τις ιδέες και τα συναισθήματα που ευελπιστεί να ανθίσουν μέσα από τα γεγονότα. Για παράδειγμα υπάρχει πληθώρα πλάνων όπου τα προσωπα των Tom και Dickie ταυτίζονται ή αντανακλώνται το ένα εντός ή πάνω στο άλλο, που προϊδεάζει την μετέπειτα ταύτιση των δύο ανθρώπων στο πρόσωπο του Tom Ripley.
Οι ερμηνείες είναι μοναδικές ανεξαιρέτως. Με ένα κάστ αποτελούμενο από ταλαντούχους ηθοποιούς, οι περισσότεροι εκ των οποίων βρίσκονταν στην κορυφή ή σε ραγδαία ανοδική πορεία (το καστ συμπληρώνουν οι Philip Seymour Hoffman, Cate Blanchett και Jack Davenport). Η επιλογή του Matt Damon για τον ρόλο του κοινωνιοπαθή Ripley είχε θεωρηθεί ρίσκο, αλλά το αποτέλεσμα τη δικαίωσε. Θεωρώ πως αδικήθηκε όταν δεν προτάθηκε για Όσκαρ για την απολαυστικά ανατριχιαστική και άβολη – προς τον θεατή – ερμηνεία του. Μια ειδική μνεία στη σκηνή όπου στριμώχνεται από τον Freddie (Philip Seymour Hoffman) στο διαμέρισμά του “Dickie” στην Ρώμη. Στην αρχή ο Tom είναι εμφανώς ανήσυχος, ταραγμένος από την εισβολή του Freddie και την “ανάκριση”. Προσπαθεί, αλλά δυσκολεύεται να ξεγλιστρήσει με ψέματα, μιας και είναι ξεκάθαρο ότι ο Freddie δεν τον εμπιστεύτηκε ποτέ. Μέσα σε ένα πλάνο, καθώς ο Freddie τον χλευάζει πειράζοντας το πιάνο, βλέπουμε τον Tom Ripley να αλλάζει. Το άγχος και o εκνευρισμός εξαφανίζονται και η έκφρασή του παραμορφώνεται σε ένα διαβολικό μειδίασμα. Μαρτυράται στο πρόσωπό του η ακριβής στιγμή που αποφασίσει να σκοτώσει τον Freddie.
Εκείνος που προτάθηκε για Όσκαρ για την ερμηνεία του ως το πλουσιόπαιδο με το αφοπλιστικό χαμόγελο ήταν ο Jude Law. Ως θεατές βλέπουμε τον κόσμο κυρίως μέσα από τη ματιά του Tom, επομένως η ιδέα που σχηματίζουμε για τον Dickie είναι εξίσου περίπλοκη με τη σχέση μεταξύ των δύο ανδρών. Ο Dickie, αν και γοητεύει τόσο με την εμφάνιση όσο με τον ζεστό χαρακτήρα του, μπορεί να γίνει σκληρός και εγωιστής. Μοιάζει να παρασύρεται από το “νέο”, σαν παιδί που παραμελεί τα παλαιότερα παιχνίδια του χάριν ενός καινούργιου. Επικεντρώνεται σε αυτό το άτομο, του δίνει την προσοχή και τον χρόνο του, όμως μετά τα παίρνει όλα πίσω. Δεν ενδιαφέρεται για τα συναισθήματα των άλλων και τους βλέπει σαν διασκέδαση και καλοπέραση∙ όχι σαν ανθρώπους με προβλήματα και αισθήματα. Όπως χαρακτηριστικά παρατηρεί η Marge:
«η αλήθεια είναι ότι ο Dickie ειναι σαν να σε λούζει ο ήλιος και νιώθεις υπέροχα. Ύστερα σε ξεχνάει και αισθάνεσαι μεγάλη παγωνιά»
Τρανό παράδειγμα είναι η ερωτική του περιπέτεια με μια κοπέλα της περιοχής – έχοντας ως δεδομένη τη σχέση του με τη Marge – που οδηγεί σε εγκυμοσύνη. Η νεαρή ζηταέι από τον Dickie να την στηρίξει οικονομικά. Όταν ο Dickie την περιφρονεί, εκείνη απελπισμένη αυτοκτονεί. Τότε μόνο βλέπουμε τον Dickie να θλίβεται και να οργίζεται, να τον αγγίζει η πραγματικότητα, όταν πλέον είναι αργά για να επέμβει.
Highsmith ή Minghella;
Πώς επέλεξε να επέμβει ο Anthony Minghella στο έργο της Highsmith; Ποια στοιχεία της πλοκής τροποποίησε;
Ο Minghella πράγματι επεμβαίνει στην πλοκή, αλλάζοντας στοιχεία αλλά και προσθέτοντας νέα. Για παράδειγμα η παρουσία της Meredith (Blanchett) αποτελεί σύλληψη και προσθήκη του Minghella. Η πρώτη της εμφάνιση και το γεγονός ότι ο Tom υιοθετεί για πρώτη φορά το όνομα του Dickie Greenleaf, προοικονομεί τα γεγονότα που θα ακολουθήσουν. Παρακολουθούμε τον Ripley να επιλέγει να συστηθεί ως Dickie και λόγω των πλεονεκτημάτων που του παρέχει το όνομα αυτό αλλά και για προσωπική του διασκέδαση. Παράλληλα ο ρόλος της Meredith είναι κρίσιμος στην περιπλοκή της κατάστασης όταν ο Tom – Dickie την ξανασυναντά τυχαία στη Ρώμη μετά τον θάνατο του Dickie. Είναι εκείνη που επιβεβαιώνει στη Marge ότι ο “Dickie” είναι ζωντανός και μάλιστα τη συνόδευσε στην όπερα. Τέλος, ο Ripley βρίσκεται ξανά εγκλωβισμένος στο ψέμα του όταν τη στιγμή που έχει πιστέψει ότι γλίτωσε – και μάλιστα ότι βγήκε κερδισμένος από την περιπέτεια – βρίσκει τυχαία τη Meredith και επωμίζεται ξανά την ταυτότητα του Dickie.
O Minghella επιπρόσθετα, τροποποιεί τον χαρακτήρα της Gwyneth Paltrow, Marge. Στο βιβλίο είναι αρχικά δύσπιστη απέναντι στον Tom και σταδιακά τον εμπιστεύεται, και στηρίζεται πάνω του μετά τον θάνατο του Dickie. Αντιθέτως, στην ταινία, η Marge είναι απευθείας φιλική αφού, όπως τονίζει ο Dickie, “όλους τους συμπαθεί”. Στην πορεία, όμως, αμφιβάλλει για όσα της παρουσιάζει ο Tom ως γεγονότα. Μετά τον θάνατο του Freddie, αρχίζει να αμφισβητεί ανοιχτά το αφήγημα που παρουσιάζει ο Tom. Αυτό την ωθεί να απευθυνθεί στον πατέρα του Dickie και σε έναν ιδιωτικό ερευνητή. Παρότι στο τέλος δεν δικαιώνεται, έχοντας βιώσει gaslighting σε βαθμό που θα έκανε τον καθένα να αμφιβάλλει για όσα ξέρει, η Marge του Minghella είναι ένας δυναμικός αν και τραγικός ρόλος που λειτουργεί ως μια πιο τυπική ηρωίδα – ανταγωνίζοντας τον Tom.
Κλείνοντας, στο βιβλίο υπήρχαν υπονοούμενα της υποβόσκουσας ομοφυλοφιλίας του Tom, όπως και του ερωτικού ενδιαφέροντός του για τον Dickie – το οποίο διαπερνά την εμμονή του να μιμηθεί τον Dickie και να καταφέρει να ανήκει στον κόσμο του. Αυτό το στοιχείο ο Minghella επιλέγει να το προτάξει στην αφήγησή του και μάλιστα το τοποθετεί στο επίκεντρο της σχέσης του Tom με τον Dickie. Πράγματι, είναι εμφανές ότι ο Tom ζηλεύει τη ζωή του Dickie, τα πλούτη και τις ανέσεις, την κουλτούρα και τις εμπειρίες του. Η επιθυμία όμως του αλλάζει κατά την εξέλιξη της ταινίας. Στην αρχή επιθυμεί να ζήσει όπως ο Dickie, να κάνει αιώνια διακοπές χωρίς να υπολογίζει το κόστος. Έπειτα, όσο καλλιεργείται η σχέση τους και η οικειότητα, ο Tom ποθεί τον Dickie, τον πλησιάζει ερωτικά – δειλά μεν, εμφανώς ερωτικά δε. Τέλος, ο Tom ζει ως ο Dickie, οικοποιείται πλήρως την ταυτότητά του με τα όρια μεταξύ των δύο προσώπων να θολώνουν όλο και περισσότερο.
Δείτε το trailer εδώ:
