Το τελευταίο τανγκό στο Παρίσι (1972)
Υπάρχουν πάντα εκείνα τα αριστουργήματα που, αν και πασίγνωστα, αν και διαχρονικά, τυχαίνει να μας έχουν ξεφύγει, να μην τα γευτήκαμε… ίσως είναι η ώρα.
Συζητώντας προσφάτως με μια ενδιαφέρουσα ομήγυρη για το αν και κατά πόσο η σαρκική επαφή μπορεί να είναι εφάμιλλα ψυχοθεραπευτική με τη συναισθηματική ή/και την πνευματική και καταλήγοντας εκεί που καταλήγουν όλες οι συζητήσεις αυτού του τύπου παγκοσμίως και στους αιώνες των αιώνων -αμήν, δηλαδή πως “όλα είναι σχετικά”, ένιωσα την ανάγκη να ξαναδώ την ταινία που έμελλε να γίνει και αντικείμενο του άρθρου αυτής της εβδομάδας…
Το τελευταίο τανγκό στο Παρίσι (Last tango in Paris, 1972) δίχασε και διχάζει, γοήτευσε και γοητεύει, συγκλόνισε και είναι μοιραίο να συγκλονίζει… ‘Οχι λόγω των σκηνών σεξ που περιέχει, ή τουλάχιστον όχι, σίγουρα όχι μονάχα λόγω αυτών. Συγκλονίζει ακόμη κι αυτούς που θα προτιμήσουν το χλευασμό εικόνων και νοημάτων ή αυτούς που θα δηλώσουν ότι δεν ταυτίστηκαν με τίποτα και κανένα (ίσως κυρίως αυτούς)… Γοητεύει ακόμη κι αυτούς που έχουν δει τα έμπειρα ματάκια τους πολύ σινεμά (σίγουρα αυτούς)… Προκαλλεί μυαλά κλειδαμπαρωμένα και μυαλά ορθάνοιχτα (κυρίως αυτά)… Εγείρει ζητήματα, τη θέλει την κουβεντούλα της. Φαίνεται πως αυτή η ταινία έχει φτιαχτεί από εκείνη τη στόφα που θέλει τη σκοτεινή πλευρά σχεδόν όλων μας να βρίσκει μέσα της έστω και μια μικρή γωνίτσα αντανάκλασης…
Στο ηλιόλουστο, εντούτοις όχι και τόσο φωτεινό, διαμέρισμα του Παρισιού, ενίοτε και λίγο έξω από αυτό, ο ερωτισμός, η ψυχρότητα, η λαγνεία, ο αποτροπιασμός, η εξάρτηση, η τρυφερότητα, τα ανθρώπινα πάθη, τα πάντα και το τίποτα, συγκρούονται, ταυτίζονται, ακροβατούν, ενώνονται και χωρίζουν, γεννιούνται και πεθαίνουν… Το ποιος τελικά είναι ο «θύτης» και ποιος το «θύμα» σηκώνει συζήτηση καθώς τα γεγονότα μοιάζουν να αγγίζουν ως και τη σφαίρα του μεταφυσικού ως προς το τι είναι επιλογή, μοίρα ή νέμεση.
Ο θεός της υποκριτικής Marlon Brando, σφραγίζει την καριέρα του με άλλη μια ερμηνεία πολλών μεγατόνων. Χωρίς προσπάθεια, χωρίς ματαιοδοξία, απλώς και μόνο υπ-άρχοντας στο χώρο, αποτυπώνει άψογα το τέλμα του συναισθηματικά ανάπηρου μεσήλικα λίγο πριν την ολική παραίτηση. Άψογα αποτυπώ
νει επίσης και το τελευταίο, ελάχιστο αλλά κραυγάζον, υπόλειμμα ελπίδας να συμπεριληφθεί σε μια ζωή που πλέον δεν τον περιέχει. Η απόπειρά του να το πετύχει γίνεται – πώς αλλιώς; – με τρόπο αρρωστημένο. Άλλοτε νωθρά κι άλλοτε βίαια. Έτσι όπως ακριβώς (δεν) νιώθει… Συναντά τυχαία μία εικοσάχρονη κοπέλα και, αρχικά χωρίς συστάσεις και δεσμούς, μετατρέπεται σ’ ένα είδος βρικόλακα της νιότης και της ηδονής έως ότου να γίνουν αυτές που θα τραφούν από αυτόν και θα τον οδηγήσουν σε μια κάποια λύτρωση, είτε προς το φως είτε το τελειωτικό σκοτάδι…
H χυμώδης Maria Schneider, στο ρόλο της νεαρής, δεν πείθει ως μοιραία και οι απόψεις για το υποκριτικό της στάτους στην ταινία διίσ
τανται, δίπλα μάλιστα στο συγκεκριμένο συμπρωταγωνιστή… Ήταν όμως διόλου τυχαία επιλογή του δημιουργού Bertolucci να φαντάζει το πράγμα λιγάκι αταίριαστο και, όπως λέγεται, έχει εσκεμμένα σκηνοθετήσει την ηθοποιό με τρόπο τέτοιο, ώστε να βγάζει μια αφελή φρεσκάδα. Και αυτό φαίνεται πως όντως λειτουργεί. Ο χαρακτήρας που υποδύεται είναι ενός καλομαθημένου νέου ανθρώπου, δηλαδή τόσο ευάλωτος όσο και δυνατός.
Φιλότιμη και επαρκής η ερμηνεία του Jean Pierre Leaud στο ρόλο του νεαρού αστού σκηνοθέτη, αρραβωνιαστικού της κοπέλας, ο οποίος της εκφράζει την αγάπη του με πολύ πάθος και καθόλου βάθος. Ονειρεύεται να παραμείνει αυτιστικά πιστός στον κόσμο της τέχνης του, και σε ο,τι συνεπάγεται για τον ίδιο, και να εντάξει σ’αυτόν και τη σύντροφό του.
Ο μαέστρος Bernardo Bertolucci επιστρατεύει όλα τα μέσα που μπορούν να κάνουν μια ταινία γοητευτική. Από τη βελούδινη μουσική επένδυση, την εξαιρετική φωτογραφία, και την περίεργη αμηχανία που συχνά σου δημιουργεί, μέχρι την ερμηνεία του βασικού ρόλου από τον ηθοποιό των ηθοποιών… Στήνει για το θεατή μια πραγματικότητα ζοφερής μοναξιάς και με αισθησιασμό μιλάει για την απώλεια και τη δίψα, όπως λίγες ταινίες το έχουν καταφέρει. Απενοχοποιεί το έντονα σαρκικό ερωτικό στοιχείο στο σινεμά του ’70, ανοίγοντας ποιοτικά δρόμο για ένα νέο σινεμά, το οποίο λίγα χρόνια αργότερα καταλήγει δυστυχώς να εκπορνευτεί και να διασυρθεί, με αποκορύφωμα το σάπιο τερατούργημα Caligula του Tinto Brass το 1979.
Το Τελευταίο τανγκό στο Παρίσι δεν είναι μια ταινία γεμάτη από Έρωτα, πόσο μάλλον από Αγάπη. Είναι μια ταινία για την αβυσσαλέα ανάγκη για αυτά. Κι έτσι ξεχειλίζουν. Λάμπουν δια της έλλειψής τους και όχι μιας ουσιαστικής απουσίας.
Αν είστε λοιπόν ανάμεσα σ’ αυτούς που δεν έτυχε να έχουν γευτεί την αλμυρογλυκόπικρη και «βουτυρένια» (βλ. περίφημη σκηνή βουτύρου) γεύση αυτού του τανγκό, ίσως είναι καλή ιδέα να συντονιστείτε με τα βήματά του. Ίσως και όχι… δηλαδή οπωσδήποτε.
