Πριν λίγες εβδομάδες πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια και η πρώτη λειτουργία του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου στο σημείο μηδέν (ground zero) στο Νότιο Μανχάταν. Ο αρχικός ναός του Αγίου Νικολάου καταστράφηκε την 11η Σεπτεμβρίου 2001 κατά την τρομοκρατική επίθεση στους Δίδυμους Πύργους. Τον σχεδιασμό του νέου ναού ανέλαβε ο γνωστός αρχιτέκτονας Santiago Calatrava και η κατασκευή πραγματοποιήθηκε το διάστημα 2012-2022.
Μια μεγάλη πλατεία στη δυτική όψη οδηγεί τους επισκέπτες στην είσοδο του ναού, ο οποίος βρίσκεται σε ύψος 7.62 μέτρων από το ύψος του δρόμου. Το αρχιτεκτονικό αυτό ορόσημο βρίσκεται ουσιαστικά στο κέντρο της πόλης και είναι μια από τις πολυφωτογραφημένες κατασκευές που ολοκληρώθηκαν το 2022 και προβλεπόμενο κόστος περίπου 58 εκατομμύρια δολάρια (το τελικό ποσό ανέρχεται σε περίπου 95 εκατ. δολάρια).
Ο σχεδιασμός φέρει επιρροές από τη βυζαντινή εκκλησιαστική αρχιτεκτονική, με αναφορές στην Αγία Σοφία και στη Μονή της Χώρας. Για την κατασκευή χρησιμοποιήθηκε πεντελικό μάρμαρο. Ο τρούλος διαθέτει 40 παράθυρα και 40 πλευρές, ορατές τόσο από το εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό. Στο κέντρο του τρούλου βρίσκεται η εικόνα του Χριστού και περιμετρικά εικονίζονται 20 προφήτες που εναλλάσσονται μεταξύ των νευρώσεων του τρούλου.
Ο Ναός του Αγίου Νικολάου σχεδιαστικά αποτελείται από μια σειρά λειτουργικών χώρων: Εξωνάρθηκας, Νάρθηκας, Σηκός, Τέμπλο και Ιερό. Στην κύρια όψη του Ναού, όπου βρίσκεται η είσοδος, μια αψίδα σχηματίζει μια στοά βάθους 2.5 μέτρων περίπου μπροστά από την κύρια πύλη εισόδου στον Εξωνάρθηκα. Λόγω της κλίμακας του Ναού του Αγίου Νικολάου, ο Νάρθηκας αποτελεί έναν ενιαίο συνεχή χώρο. Η είσοδος στον Σηκό γίνεται μέσω των «Βασιλικών Θυρών», δηλαδή ένα ζευγάρι θυρών όπου απεικονίζεται ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου.
Ο Εξωνάρθηκας προετοιμάζει τον επισκέπτη για την είσοδο στον χώρο λατρείας, ενώ παρέχει κι έναν πανηγυρικό, μη θρησκευτικό χώρο για το κοινό. Ιστορικά, ήταν ένας χώρος που χρησιμοποιείτο από κατηχούμενους ή μη βαπτισμένους στους οποίους δεν επιτρεπόταν η είσοδος στον Ναό. Στον Άγιο Νικόλαο, λόγω κλίμακας ο Εξωνάρθηκας συγχωνεύεται με τον Νάρθηκα σχηματίζοντας έναν ενιαίο συνεχόμενο χώρο.
Πλευρικά του Νάρθηκα βρίσκονται οι κυκλικές αίθουσες που στεγάζουν μη θρησκευτικούς χώρους και εκεί οι ενορίτες ή οι επισκέπτες μπορούν να διαλογίζονται ή να προσεύχονται.
Η αγιογράφηση του ναού είναι επιμελημένη από τον Επίσκοπο Αμισού Ιωακείμ και υλοποιήθηκε από ιερομόναχο από τη Μονή Ξενοφώντος του Αγίου Όρους. Οι περισσότερες από τις αγιογραφίες έγιναν στο Άγιο Όρος και εν συνεχεία μεταφέρθηκαν και τοποθετήθηκαν στον Ναό του Αγίου Νικολάου στη Νέα Υόρκη.
Δυτικά του τρούλου βρίσκονται η αίθουσα του Πένθους και η Κοινοτική αίθουσα. Η μεν πρώτη βρίσκεται πάνω από το Νάρθηκα με θέα στο Πάρκο Ελευθερίας και στο Μνημείο του World Trade Center. Η δεύτερη βρίσκεται επί της δυτικής όψης του Ναού του Αγίου Νικολάου και είναι ένας χώρος για συναντήσεις και λοιπές δραστηριότητες της τοπικής κοινωνίας. Έτσι, ο Ναός του Αγίου Νικολάου αποκτά μια ανοιχτή σχέση με τον ευρύτερο χώρο του World Trade Center και την κοινότητα του Μανχάταν.
Ο Calatrava συνεργάστηκε με την εταιρεία DLR Group για τη σχεδίαση του φωτισμού για τον ναό του Αγίου Νικολάου, ώστε την ημέρα ο ναός να φαίνεται ως μια συμπαγής πέτρα ενώ το βράδυ να λάμπει «από το φως 10.000 κεριών». Παράλληλα, ο συμπληρωματικός φωτισμός εξισορροπείται με το συνεχώς μεταβαλλόμενο φυσικό φως στο εσωτερικό του Αγίου Νικολάου.
Ο ναός του Αγίου Νικολάου είναι η τελευταία συμβολή του Calatrava στην αναδόμηση του νέου Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου και αναμένεται να αποτελέσει φάρο ελπίδας και αναγέννησης.
Πηγές άρθρου:
Calatrava Santiago, 2022. St. Nicholas Greek Orthodox Church. Ανακτήθηκε από https://calatrava.com/projects/st-nicholas-greek-orthodox-church-new-york.html (τελευταία πρόσβαση 28/12/2022).
McLaughlin Katherine, 2022. St. Nicholas Greek Orthodox Church and National Shrine Finally Opens, and the Design Doesn’t Disappoint. Ανακτήθηκε από https://www.architecturaldigest.com/story/st-nicholas-greek-orthodox-church-and-national-shrine-finally-opens (τελευταία πρόσβαση 28/12/2022).
Ravenscroft Tom, 2022. Santiago Calatrava unveils illuminated World Trade Center church. Ανακτήθηκε από https://www.dezeen.com/2022/12/08/santiago-calatrava-church-st-nicholas-greek-orthodox-world-trade-center/ (τελευταία πρόσβαση 28/12/2022).
Πουρνάρα Μαργαρίτα, 2022. Μανχάταν – Ground Zero: Πρώτος εσπερινός για τον ναό του Αγίου Νικολάου. Ανακτήθηκε από https://www.kathimerini.gr/culture/athinaika-plus/562175329/manchatan-ground-zero-protos-esperinos-gia-ton-nao-toy-agioy-nikolaoy/ (τελευταία πρόσβαση 28/12/2022).
