Τα άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού παρουσιάζουν προβλήματα στην ανάπτυξη του προφορικού λόγου, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό των ατόμων αυτών δεν αποκτάει ποτέ λειτουργικό λόγο. Όπως γίνεται αντιληπτό, τα εναλλακτικά συστήματα επικοινωνίας είναι απολύτως αναγκαία για τα εν λόγω άτομα, ώστε να επικοινωνούν με τον περίγυρό τους και να αναπτύσσουν κοινωνικές δεξιότητες. To PECS και το Makaton λοιπόν συνιστούν δύο εναλλακτικά συστήματα επικοινωνίας τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διάφορα περιβάλλοντα όπως η οικογένεια, το σχολείο, η κοινότητα ή ο χώρος εργασίας και στηρίζονται στην οπτικοποίηση της γλώσσας.
Τί είναι το PECS;
Το PECS (Picture Exchange Communication System) το οποίο μεταφράζεται ως “Φωτογραφικό Σύστημα Εναλλακτικής Επικοινωνίας” δανείζεται στοιχεία από την Εφαρμοσμένη Ανάλυση της Συμπεριφοράς (ABA) και βασίζεται στη χρήση καρτών με στόχο τη λειτουργική επικοινωνία του ατόμου με αυτισμό ή άλλες αναπτυξιακές διαταραχές με τον περίγυρό του. Αναπτύχθηκε το 1985 από τους Andy Bondy και Lori Frost ως ένα πακέτο παρέμβασης ενισχυτικής/εναλλακτικής επικοινωνίας και είναι κατάλληλο για άτομα ηλικίας 14 μηνών έως 85 ετών από τα οποία απουσιάζει εξ ολοκλήρου ο λόγος. Αναπτύχθηκε με στόχο να δώσει την ευκαιρία στα άτομα αυτά να εκφράζουν τις επιθυμίες και τις ανάγκες τους, αλλά και να είναι σε θέση να σχολιάζουν και να εκφράζουν όσα αντιλαμβάνονται με τις αισθήσεις τους.
Για την διεκπεραίωση του PECS κατά το αρχικό στάδιο χρησιμοποιούνται μεμονωμένες κάρτες, ενώ στη συνέχεια χρησιμοποιείται ως “βιβλίο επικοινωνίας” ένα ντοσιέ με κρίκους και λωρίδες velcro για την τοποθέτηση των καρτών. Στις κάθετες λωρίδες του velcro τοποθετούνται οι εικόνες που αντιπροσωπεύουν το λεξιλόγιο του παιδιού, ενώ στην οριζόντια λωρίδα ο μαθητής σχηματίζει την πρόταση με τη χρήση των εικόνων.
Τα στάδια του PECS:
1ο Στάδιο:
Οι μαθητές μαθαίνουν να δίνουν μια εικόνα στον εκπαιδευτή και εκείνος να δίνει το αντίστοιχο αντικείμενο
2ο Στάδιο:
Χρησιμοποιώντας και πάλι μεμονωμένες εικόνες, οι μαθητές μαθαίνουν να γενικεύουν τη νέα τους δεξιότητα χρησιμοποιώντας την σε διαφορετικά μέρη, με διαφορετικούς ανθρώπους και σε διάφορες αποστάσεις. Διδάσκονται επίσης να είναι πιο επίμονοι στην επικοινωνία τους
3ο Στάδιο:
Οι μαθητές μαθαίνουν να επιλέγουν ανάμεσα σε δύο ή περισσότερες εικόνες για να ζητήσουν κάθε φορά κάποιο επιθυμητό αντικείμενο. Οι εικόνες τοποθετούνται μέσα στο βιβλίο επικοινωνίας, όπου φυλάγονται και αφαιρούνται εύκολα για να χρησιμοποιηθούν από τους μαθητές όταν χρειάζεται
4ο Στάδιο:
Οι μαθητές μαθαίνουν να δομούν απλές προτάσεις χρησιμοποιώντας μια εικόνα «θέλω» μαζί με την εικόνα του αντικειμένου που ζητούν
5ο Στάδιο:
Οι μαθητές μαθαίνουν να χρησιμοποιούν το PECS για να απαντούν στην ερώτηση «Τι θέλεις;»
6ο Στάδιο:
Τώρα οι μαθητές διδάσκονται να κάνουν σχόλια όταν τους ρωτάνε «Τι βλέπεις;», «Τι ακούς;» και «Τι είναι αυτό;» και μαθαίνουν να δημιουργούν προτάσεις που ξεκινούν με τις λέξεις «Βλέπω», «Ακούω», «Νιώθω», «Είναι»
Τί είναι το Makaton;
Το Makaton δημιουργήθηκε το 1973 από την Αγγλίδα λογοπεδικό Margaret Walker και αρχικά εφαρμόστηκε σε κωφούς ενήλικες με μαθησιακές δυσκολίες. Μετά την εφαρμογή του σε σχολεία ειδικής αγωγής της Μεγάλης Βρετανίας εξαπλώθηκε γρήγορα σε πολλές χώρες μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Όπως το PECS έτσι και το Makaton μπορεί να εφαρμοστεί σε διάφορα πλαίσια και περιβάλλοντα επιτρέποντας στο άτομο να αλληλεπιδράσει με άλλους και να καλλιεργήσει τις κοινωνικές του δεξιότητες. Ωστόσο, σε αντίθεση με το PECS, το εν λόγω σύστημα επικοινωνίας εκτός από σύμβολα-εικονίδια χρησιμοποιεί και νοήματα τα οποία δανείζεται από τη νοηματική γλώσσα της κοινότητας των κωφών της κάθε χώρας. Τα σύμβολα και τα νοήματα παρέχουν μία οπτική αναπαράσταση της γλώσσας και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με προφορικό και γραπτό λόγο ή μεμονωμένα. Είναι λοιπόν ένα ευέλικτο και πολυαισθητηριακό σύστημα που προσαρμόζεται στις ανάγκες των ατόμων με προβλήματα λόγου.
Το Makaton περιλαμβάνει δύο τύπους λεξιλογίου, ένα λεξιλόγιο βασικών λέξεων και εννοιών το οποίο αποτελεί τη βάση του προγράμματος και ένα πιο σύνθετο λεξιλόγιο όπου απαντώνται σύμβολα και νοήματα τα οποία αφορούν και αντικατοπτρίζουν ποικίλες εμπειρίες, δραστηριότητες και εκφάνσεις της καθημερινής ζωής.
Τόσο το PECS όσο και το Makaton ως εναλλακτικά συστήματα επικοινωνίας έχουν μελετηθεί και εφαρμοστεί με μεγάλη επιτυχία επί σειρά ετών σε άτομα με αυτισμό ή άλλες νευροαναπτυξιακές διαταραχές και έχουν ως πρωταρχικό μέλημα την επικοινωνία των ατόμων και την ανάπτυξη των κοινωνικών τους δεξιοτήτων. Οι ερευνητές μάλιστα υποστηρίζουν πως τα άτομα που τα χρησιμοποιούν έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν τελικά προφορικό λόγο. Συνεπώς, φαίνεται να καταρρίπτεται ο μύθος σύμφωνα με τον οποίο οι χρήστες εναλλακτικών συστημάτων επικοινωνίας απομακρύνονται από τη χρήση της ομιλίας.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
Pecs Myths and Misconceptions. Ανακτήθηκε από https://pecsaustralia.com/newsfeed/pecs-myths-misconceptions/ (τελευταία πρόσβαση 2.12.2020)
To Σύστημα Επικοινωνίας Μέσω Ανταλλαγής Εικόνων (PECS). Ανακτήθηκε από http://www.pecs-greece.com/pecs.php (τελευταία πρόσβαση 2.12.2020)
What is Makaton? Ανακτήθηκε από https://www.makaton.org/TMC/About_Makaton/What_is_Makaton.aspx (τελευταία πρόσβαση 2.12.2020)
