Πλήθος ερευνητών έχει επιχειρήσει να απαντήσει στο ερώτημα εάν οι γλωσσικές διαταραχές στη νηπιακή ηλικία αποτελούν προβλεπτικό παράγοντα για την εμφάνιση δυσκολιών στην κοινωνικοποίηση των παιδιών κατά την εφηβική ηλικία, εξαιτίας ελλιπών κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων.
Γλωσσικές διαταραχές και συνοδά προβλήματα
Οι μελέτες αποδεικνύουν πως οι γλωσσικές διαταραχές που εμφανίζονται στην πρώιμη σχολική ηλικία επιδρούν στις μετέπειτα κοινωνικές σχέσεις και αλληλεπιδράσεις των εφήβων, καθώς οι γλωσσικές διαταραχές συνοδεύονται από επικοινωνιακές δυσκολίες, γεγονός που δύναται να αποτελέσει εμπόδιο στη δημιουργία και διατήρηση κοινωνικών σχέσεων. Να σημειωθεί πως τα παιδιά με γλωσσικές διαταραχές διαφέρουν από τους τυπικά αναπτυσσόμενους συνομηλίκους τους ως προς τη γνωστική τους ανάπτυξη, τον τρόπο επεξεργασίας των πληροφοριών, τη λειτουργία της βραχύχρονης μνήμης και την ακουστική επεξεργασία των πληροφοριών. Ως αποτέλεσμα της ελλιπούς κοινωνικοποίησης και της απουσίας φιλικών σχέσεων, τα άτομα με γλωσσικές διαταραχές συχνά εμφανίζουν άγχος, κοινωνική απόσυρση και αναπτύσσουν αρνητική αυτοεικόνα. Κεντρικής σημασίας για την κοινωνικοποίηση των παιδιών είναι οι δυσκολίες που εμφανίζουν στον πραγματολογικό τομέα, γεγονός που δυσχεραίνει την κοινωνική συνδιαλλαγή. Πιο συγκεκριμένα, τα άτομα με γλωσσικές διαταραχές εκδηλώνουν δυσκολίες στην διατήρηση του θέματος συζήτησης, στην ομαλή μετάβαση από το ένα θέμα συζήτησης στο άλλο και στη σωστή εναλλαγή συνομιλιακών ρόλων. Επιπλέον, τα εν λόγω άτομα εμπλέκονται λιγότερο σε επικοινωνιακές καταστάσεις σε σχέση με τους τυπικά αναπτυσσόμενους συνομηλίκους τους, με αποτέλεσμα να εμφανίζουν και φτωχότερες επικοινωνιακές ικανότητες αλλά και δυσκολία στη συνεργασία με άλλους. Ωστόσο, τα παιδιά με γλωσσικές διαταραχές έχουν την επιθυμία να συνδιαλλαγούν με τους γύρω τους αλλά είτε φοβούνται να το πράξουν, είτε περιθωριοποιούνται όταν το κάνουν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να εμφανίζουν κοινωνική φοβία κατά την εφηβεία, δηλαδή φόβο όταν καλούνται να μιλήσουν μπροστά σε κοινό ή σε μικρές ομάδες, η οποία μπορεί να συνοδεύεται από συμπτώματα κατάθλιψης.
Τι αποκαλύπτουν οι έρευνες;
Έρευνα που διενεργήθηκε σε ένα δείγμα 104 μαθητών με αυτισμό και ειδική γλωσσική διαταραχή προσχολικής και σχολικής ηλικίας, όπου τα παιδιά φοιτούσαν σε γενικά σχολεία της Αγγλίας, απέδειξε πως οι γλωσσικές διαταραχές στα παιδιά αυτά, συσχετίζονταν με την εμφάνιση συναισθηματικών και συμπεριφορικών προβλημάτων, τα οποία δυσχέραιναν κατ’ επέκταση την κοινωνική τους αλληλεπίδραση.
Άλλη βιβλιογραφική ανασκόπηση επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον της σε εφήβους με ειδική γλωσσική διαταραχή, επιχείρησε να διερευνήσει την ανάπτυξη φιλικών σχέσεων, την ύπαρξη περιστατικών εκφοβισμού προς τα άτομα αυτά, καθώς και την εκδήλωση συναισθηματικών διαταραχών. Τα συμπεράσματα της έρευνας έδειξαν πως τα παιδιά με ειδική γλωσσική διαταραχή κατά την προσχολική ηλικία συνομιλούν και αλληλεπιδρούν σπάνια με τους συνομηλίκους τους, έχουν ελλιπείς επικοινωνιακές δεξιότητες, δίνουν ακατάλληλες προφορικές απαντήσεις, επιτυγχάνουν σπάνια αμοιβαίες αποφάσεις με τους συμμαθητές τους και σπάνια επηρεάζουν με τα λεγόμενά τους τους άλλους. Όσον αφορά τους εφήβους, υποστηρίζεται ότι οι έφηβοι με γλωσσικές διαταραχές συχνά επιδεικνύουν προθυμία να συνδιαλλαγούν με συνομηλίκους τους, αλλά δεν το πράττουν λόγω φόβου και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Συγχρόνως, η έρευνα υπογραμμίζει πως περισσότερο από το 80% των παιδιών που τραυλίζουν δέχεται εκφοβισμό στο σχολείο, κυρίως στο δημοτικό, ενώ μικρότερα ποσοστά εκφοβισμού απαντώνται σε μαθητές με λιγότερο έκδηλες γλωσσικές διαταραχές. Το ποσοστό αυτό φαίνεται να μειώνεται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ωστόσο ο εκφοβισμός επιφέρει ψυχοσωματικά και ψυχοκοινωνικά προβλήματα, τα οποία επηρεάζουν το άτομο στην πορεία της ζωής του. Ταυτόχρονα, η έρευνα υποστηρίζει πως οι μαθητές με ειδική γλωσσική διαταραχή έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης συναισθηματικών, συμπεριφορικών και ψυχιατρικών διαταραχών, όπως κατάθλιψη, αγχώδη διαταραχή, ΔΕΠ-Υ και διαταραχή προσωπικότητας.
Επίσης, διαχρονική μελέτη στην οποία συμμετείχαν 142 παιδιά από τον Καναδά με γλωσσικές διαταραχές, επιχείρησε να μελετήσει εάν οι γλωσσικές διαταραχές των παιδιών κατά την νηπιακή ηλικία εμμένουν κατά την εφηβική ηλικία και τι αντίκτυπο έχουν στις κοινωνικές συναναστροφές των παιδιών. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν πως οι γλωσσικές διαταραχές που εντοπίστηκαν στην προσχολική ηλικία συνέχισαν να υφίστανται κατά την εφηβική ηλικία και οδηγούσαν σε κοινωνική φοβία, άγχος και διαταραχή αντικοινωνικής συμπεριφοράς.
Από τα παραπάνω φαίνεται να υπάρχει αιτιώδης σχέση ανάμεσα στις γλωσσικές διαταραχές που εμφανίζονται κατά την προσχολική ηλικία των παιδιών και την ικανότητα κοινωνικοποίησής τους. Τα παιδιά με γλωσσικές διαταραχές δυσκολεύονται στην ανάπτυξη και διατήρηση διαπροσωπικών σχέσεων εξαιτίας της έλλειψης των απαιτούμενων επικοινωνιακών και κοινωνικών δεξιοτήτων, με αποτέλεσμα να βιώνουν απόρριψη από τους συνομηλίκους τους, να περιθωριοποιούνται, να χάνουν την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμησή τους και τελικά να αναπτύσσουν αρνητική αυτοεικόνα. Μάλιστα, οι μαθητές με γλωσσικές διαταραχές έχουν αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης συναισθηματικών, συμπεριφορικών, ψυχολογικών και ψυχιατρικών διαταραχών. Όπως γίνεται αντιληπτό, η πρώιμη παρέμβαση κρίνεται απαραίτητη για την αντιμετώπιση των γλωσσικών ελλειμμάτων και την αποφυγή επακόλουθων διαταραχών.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
Charman, T., Ricketts, J., Dockrell, J. E., Lindsay, G. & Palikara, O. (2015), Emotional and behavioural problems in children with language impairments and children with autism spectrum disorders. International journal of language & communication disorders, 50, 84-93. doi:10.1111/1460-6984.12116
Conti-Ramsden, G., Mok, P. L., Pickles, A., & Durkin, K. (2013). Adolescents with a history of specific language impairment (SLI): strengths and difficulties in social, emotional and behavioral functioning. Research in developmental disabilities, 34(11), 4161-9.
Durkin, K., & Conti-Ramsden, G. (2010). Young people with specific language impairment: A review of social and emotional functioning in adolescence. Child Language Teaching and Therapy, 26(2), 105–121. https://doi.org/10.1177/0265659010368750
Nippold, M. A. (2006). Language development in school-age children, adolescents, and adults. Encyclopedia of language and linguistics, 6, 368-372.
Voci, S. C., Beitchman, G. H., Brownlie, E.B., & Wilson, B. (2006). Social anxiety in late adolescence: The importance of early childhood language impairment. Journal of Anxiety Disorders, 20(7), 915-930.
