Το παρόν άρθρο
Το παρόν άρθρο εστιάζει στο εάν τα παιδικά τηλεοπτικά προγράμματα συμβάλλουν στη λεξιλογική ανάπτυξη. Μπορεί η τηλεόραση να λειτουργήσει ως μέσο διδασκαλίας νέων λέξεων σε παιδιά νηπιακής ηλικίας; Τηλεοπτικά προγράμματα, όπως είναι το Teletubbies της Μεγάλης Βρετανίας, που απευθύνονται σε παιδιά νηπιακής ή προλεκτικής βρεφικής ηλικίας μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να κατακτήσουν νέες λέξεις; Για τον σκοπό του παρόντος άρθρου, θα παρουσιαστούν ο ερευνητικός σχεδιασμός και τα ερευνητικά ευρήματα μίας εμπειρικής πειραματικής έρευνας.
Λεξιλογική ανάπτυξη
Στην ηλικία των 12 μηνών περίπου, τα παιδιά αρχίζουν να λένε τις πρώτες τους λέξεις. Στα δύο έτη της ζωής, τα παιδιά χρησιμοποιούν περίπου 50 ή περισσότερες λέξεις για να εκφραστούν. Από τα δύο χρόνια και μετά, η εκμάθηση νέων λέξεων συνεχίζεται με γρήγορους ρυθμούς καθώς παρατηρείται η ονομαζόμενη έκρηξη του λεξιλογίου (Goldfield & Reznick, 1996). Τα παιδιά μπορούν να μάθουν έως και πέντε νέες λέξεις την ημέρα κατά τη διάρκεια αυτής της αναπτυξιακής περιόδου (Bloom & Markson, 1998). Θεωρείται ότι πολλοί παράγοντες επηρεάζουν την ικανότητα των παιδιών να μαθαίνουν νέες λέξεις, μεταξύ των οποίων είναι η επικοινωνία του παιδιού με το άτομο που έχει τη φροντίδα του και η τηλεόραση (π.χ. Bedore & Leonard, 2000· Costa κ.ά., 2001).
Μία πειραματική έρευνα
Ερευνητικός σκοπός
Η Krcmar και οι συνεργάτες της (2007) διερεύνησαν εάν τα πολύ μικρά παιδιά που βρίσκονται στα αρχικά στάδια της γλωσσικής κατάκτησης μπορούν να μάθουν γρήγορα λέξεις, μέσω της παρακολούθησης παιδικών τηλεοπτικών προγραμμάτων. Στην έρευνα έλαβαν μέρος 45 νήπια (ηλικίας 15-24 μηνών) και οι ερευνητές εξέτασαν την ικανότητά τους να μαθαίνουν νέες λέξεις με τη χρήση 25 αντικείμενων που τα παιδιά μπορεί να είχαν δει προηγουμένως, αλλά ήταν απίθανο να γνωρίζουν πώς ονομάζονται. Οι νέες λέξεις που χρησιμοποιήθηκαν για να εξεταστεί η ικανότητα εκμάθησης νέων λέξεων στα νήπια ήταν οι ακόλουθες ψευδολέξεις: sas, doot, keeg, bem και mope. Στόχος των ερευνητών ήταν να εξετάσουν εάν τα νήπια μπορούν να μάθουν νέες λέξεις εάν αυτές οι λέξεις παρουσιάζονται σε ένα τηλεοπτικό παιδικό πρόγραμμα.
Σχεδιασμός της έρευνας
Για να εξετάσουν οι ερευνητές την ικανότητα των νηπίων να μαθαίνουν νέες λέξεις, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να λάβει χώρα η εκμάθηση νέων λέξεων, εφάρμοσαν την ακόλουθη πειραματική έρευνα. Τα παιδιά που πήραν μέρος στην έρευνα, είδαν τρία βίντεο στην τηλεόραση. Στο πρώτο, ένας ενήλικας στο βίντεο παρουσίαζε τη νέα λέξη, στο δεύτερο, η νέα λέξη παρουσιαζόταν σε ένα απόσπασμα ενός τηλεοπτικού παιδικού προγράμματος, στο τρίτο, ένας ενήλικας έδειχνε το αντικείμενο-στόχο, χωρίς να πει κάποια λέξη.
Κάθε συνθήκη βίντεο αποτελούνταν από μια φάση διδασκαλίας των νέων λέξεων και μία φάση αξιολόγησης της εκμάθησης των νέων λέξεων. Κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης (διδασκαλία), το αντικείμενο-στόχος παρουσιάστηκε στο παιδί και κατονομάστηκε από τον πειραματιστή πέντε φορές μέσα σε ένα διάστημα 3 λεπτών (δηλαδή, τα νήπια άκουσαν από τον πειραματιστή τη νέα λέξη 5 φορές). Ο πειραματιστής είπε σε αυτήν τη φάση: Εδώ είναι ένα sas. Δες το sas. Στη δεύτερη φάση (αξιολόγηση), το παιδί ρωτήθηκε να εντοπίσει το αντικείμενο-στόχο (π.χ. Δείξε μου το sas ή Δώσε το sas σε εμένα). Εάν τα παιδιά έδειχναν/έδιναν το αντικείμενο-στόχο στη φάση της δοκιμασίας, τότε θεωρούνταν ότι τα παιδιά είχαν μάθει τη νέα λέξη.
Οι ερευνητές αξιολόγησαν την ικανότητα των παιδιών να μαθαίνουν διάφορες νέες λέξεις σε 5 διαφορετικές συνθήκες:
- Συνθήκη χωρίς λέξη. Αυτή η συνθήκη σχεδιάστηκε για να προσδιορίσει αν τα παιδιά ήταν σε θέση να συσχετίσουν ένα αντικείμενο που φαίνεται στην τηλεόραση με ένα αντικείμενο στον πραγματικό κόσμο. Τα παιδιά είδαν ένα βίντεο διάρκειας 60 δευτερολέπτων με έναν ενήλικα να παίζει με ένα αντικείμενο-στόχο. Ο ενήλικας δε μίλησε καθόλου σε όλη τη διάρκεια του βίντεο. Σε αυτό το βίντεο, ένας ενήλικας καθόταν σε ένα τραπέζι και κρατούσε και μετακινούσε το αντικείμενο-στόχο κατά μήκος του τραπεζιού. Το αντικείμενο-στόχος ήταν πάντα ορατό σε όλο το βίντεο κλιπ. Μετά την αναπαραγωγή του βίντεο στην τηλεόραση, η οθόνη της τηλεόρασης έδειχνε σταθερά το αντικείμενο-στόχο. Εν συνεχεία, ο πειραματιστής είπε στο παιδί: «Κοίταξε τα πράγματα που έχω». Ο πειραματιστής έβγαλε από ένα κουτί πέντε αντικείμενα, ένα κάθε φορά, και τα τοποθέτησε σε ένα τραπέζι μπροστά στο παιδί. Ένα από τα πέντε αντικείμενα ήταν το αντικείμενο-στόχος που είδε το παιδί στο βίντεο. Στο παιδί δόθηκαν 30 δευτερόλεπτα για να δει ένα ένα τα αντικείμενα και να παίξει με αυτά. Έπειτα, ο πειραματιστής ζήτησε από το παιδί να πάρει το αντικείμενο που είδε στην τηλεόραση και να του το δώσει.
- Η νέα λέξη παρουσιάζεται και κατονομάζεται από έναν ενήλικα ομιλητή ζωντανά με το παιδί να παρακολουθεί. Σε αυτήν τη συνθήκη, ο πειραματιστής τράβηξε την προσοχή του παιδιού, φωνάζοντας το παιδί με το όνομά του ή λέγοντας: «Κοίτα, έχω μερικά παιχνίδια». Ο πειραματιστής έβγαλε πέντε αντικείμενα (π.χ. μαγνήτης ψυγείου, πετσέτα τσαγιού) από ένα κουτί, ένα-ένα, και τα τοποθέτησε επάνω στο τραπέζι μπροστά στο παιδί. Ο τρόπος που ο πειραματιστής έδειξε τα αντικείμενα στο παιδί ήταν πανομοιότυπος με αυτόν του βίντεο στην τηλεόραση, όπως περιγράφηκε παραπάνω. Ωστόσο, σε αυτήν τη συνθήκη, ο πειραματιστής είπε μια νέα λέξη όταν το παιδί έβλεπε το αντικείμενο-στόχο. Στο παιδί δόθηκαν 30 δευτερόλεπτα για να δει τα αντικείμενα και να παίξει με αυτά. Έπειτα, ο πειραματιστής ζήτησε από το παιδί να πάρει το αντικείμενο-στόχο και να του το δώσει (π.χ. Δώσε μου το doot).
- Η νέα λέξη παρουσιάζεται ζωντανά από έναν ενήλικα με το παιδί να μην παρακολουθεί. Αυτή η συνθήκη ήταν ίδια με την προηγούμενη συνθήκη, με τη μόνη αλλαγή ότι κατά τη διάρκεια που το παιδί έβλεπε τα αντικείμενα, ο πειραματιστής του απέσπασε την προσοχή με ένα ψεύτικο κουτάβι που γαύγιζε. Όταν η προσοχή του παιδιού στράφηκε στο κουτάβι, ο πειραματιστής κράτησε το αντικείμενο-στόχο και είπε τη νέα λέξη (π.χ. Έχω ένα bem). Το αντικείμενο-στόχος κατονομάστηκε πέντε φορές κατά τη διάρκεια της περιόδου των 3 λεπτών από τον πειραματιστή, ενώ το παιδί φρόντιζε το κουτάβι. Ακολούθησε η φάση της αξιολόγησης.
- Η νέα λέξη παρουσιάζεται από έναν ενήλικα ομιλητή στην τηλεόραση. Προβλήθηκε μέρος ενός βίντεο με έναν ενήλικα να παίζει με πέντε αντικείμενα (π.χ. ψεκαστήρας φυτών, φακός, κερί). Ο ενήλικας έβγαζε ένα ένα τα αντικείμενα από ένα συρτάρι, τα κρατούσε για 2 δευτερόλεπτα και μετά τα τοποθετούσε στο τραπέζι. Κατά τη διάρκεια του βίντεο, ο ενήλικας σήκωνε το αντικείμενο-στόχο και το κατονόμαζε, χρησιμοποιώντας μια νέα λέξη. Αυτό επαναλήφθηκε πέντε φορές στη διάρκεια του βίντεο. Μετά την αναπαραγωγή του βίντεο στην τηλεόραση, ο πειραματιστής είπε στο παιδί: «Κοίτα τα παιχνίδια που έχω». Ο πειραματιστής τοποθέτησε ένα ένα τα αντικείμενα στο τραπέζι μπροστά στο παιδί. Στο παιδί δόθηκαν 30 δευτερόλεπτα για να δει τα πέντε αντικείμενα και να παίξει με αυτά. Έπειτα, ο πειραματιστής απευθύνθηκε στο παιδί, ζητώντας του να του δώσει το αντικείμενο που είδε στο βίντεο, χρησιμοποιώντας τη λέξη (το όνομα που έδωσε στο αντικείμενο-στόχο) που είπε στο βίντεο (π.χ. Δώσε μου το mope).
- Η νέα λέξη παρουσιάζεται σε ένα επεξεργασμένο κλιπ ενός παιδικού τηλεοπτικού προγράμματος (Teletubbies). Στα παιδιά προβλήθηκε ένα βίντεο 3 λεπτών που αποτελούσε μέρος ενός τηλεοπτικού προγράμματος για νήπια (Teletubbies). Στο βίντεο εμφανίστηκε ένα περισκόπιο και ο πειραματιστής είπε: Α! αυτό είναι ένα keeg. Η νέα λέξη χρησιμοποιήθηκε πέντε φορές σε συνδυασμό με την εμφάνιση του περισκοπίου (αντικείμενο-στόχος). Στο τέλος του βίντεο, στην οθόνη φαινόταν το περισκόπιο. Έπειτα, ο πειραματιστής είπε στο παιδί: «Κοίτα τα παιχνίδια που έχω», και ξεκίνησε η φάση της αξιολόγησης, όπως ακριβώς παρουσιάστηκε παραπάνω.
Ερευνητικά ευρήματα
Τα ευρήματα έδειξαν ότι τα νήπια μάθαιναν καλύτερα τις νέες λέξεις στη συνθήκη όπου η νέα λέξη παρουσιαζόταν από έναν ενήλικα ομιλητή ζωντανά με το παιδί να παρακολουθεί. Τα νήπια μάθαιναν (στατιστικά) σημαντικά λιγότερο καλά τις νέες λέξεις όταν παρουσιαζόταν μέσω ενός επεξεργασμένου κλιπ παιδικής τηλεοπτικής εκπομπής. Επιπλέον, βρέθηκε ότι η ηλικία των παιδιών και η συνθήκη αλληλεπιδρούσαν μεταξύ τους αναφορικά με την επίδοση των παιδιών (δηλαδή, την εκμάθηση νέων λέξεων). Έτσι, τόσο τα μικρότερα παιδιά (ηλικίας 15-21 μηνών) όσο και τα μεγαλύτερα παιδιά (ηλικίας 22-24 μηνών) αναγνώρισαν τα αντικείμενα-στόχους όταν είχαν διδαχθεί τη νέα λέξη από έναν ενήλικα ομιλητή. Ωστόσο, τα παιδιά ηλικίας κάτω των 22 μηνών δεν αναγνώρισαν το αντικείμενο-στόχο όταν διδάχτηκαν τη νέα λέξη μέσω του παιδικού τηλεοπτικού προγράμματος.
