Απιστία στις Ερωτικές Σχέσεις: Ψυχολογικές Αιτίες, Συνέπειες και Θεραπευτική Αντιμετώπιση

Η απιστία στις σχέσεις αποτελεί ένα από τα πιο πολυσυζητημένα φαινόμενα της σύγχρονης ψυχολογίας, επηρεάζοντας τόσο την ψυχική υγεία όσο και τη σταθερότητα του δεσμού.

Η απιστία ορίζεται γενικά ως οποιαδήποτε μυστική συναισθηματική, σεξουαλική ή ρομαντική συμπεριφορά που παραβιάζει την αποκλειστικότητα μιας μονογαμικής σχέσης Blow, A. J., & Hartnett, K. (2005). Με άλλα λόγια, περιλαμβάνει πράξεις προδοσίας εμπιστοσύνης – από σεξουαλική επαφή με τρίτο άτομο έως βαθιά συναισθηματική δέσμευση εκτός σχέσης – που γίνονται χωρίς τη συγκατάθεση του συντρόφου. Υπάρχουν διάφοροι τύποι, όπως σεξουαλική και συναισθηματική απιστία, ή και συνδυασμός τους, ακόμη και η λεγόμενη “διαδικτυακή απιστία” μέσω online φλερτ Smith, A. (2022). Σημαντικό είναι ότι δεν υπάρχει απόλυτη συμφωνία στον ορισμό: κάθε ζευγάρι μπορεί να θέτει τα δικά του όρια για το τι θεωρείται απιστία. Μάλιστα, έρευνες έχουν δείξει πως η έλλειψη σαφούς ορισμού προκαλεί σύγχυση ακόμη και στην επιστημονική μελέτη του φαινομένου, υπογραμμίζοντας πόσο αναγκαία είναι η ξεκάθαρη επικοινωνία ανάμεσα στους συντρόφους για τα όρια και τις προσδοκίες αποκλειστικότητας – διότι αυτό που ένας θεωρεί “απιστία” μπορεί ο άλλος να μην το θεωρεί εξίσου σοβαρό.

Παρά τις διαφορές στις αντιλήψεις, η απιστία δεν είναι σπάνια. Δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι περίπου 15% των γυναικών και 25% των ανδρών αναφέρουν πως είχαν σεξουαλικές επαφές εκτός της μόνιμης σχέσης τους κάποια στιγμή AAMFT (American Association for Marriage and Family Therapy). Αν συμπεριλάβουμε και τις μη σεξουαλικές οικειότητες (π.χ. έντονο φλερτ ή συναισθηματική εγγύτητα με τρίτους), τα ποσοστά αυτά αυξάνονται ακόμη περισσότερο. Συνολικά, υπολογίζεται ότι η απιστία συμβαίνει περίπου σε ένα τέταρτο των μακροχρόνιων σχέσεων ή γάμων Blow, A. J., & Hartnett, K. (2005).. Παρά τα περιστατικά υψηλού προφίλ που τραβούν τα φώτα της δημοσιότητας, τα γενικά ποσοστά απιστίας φαίνεται να παραμένουν σχετικά σταθερά με την πάροδο των ετών Atkins, D. C. (2023, February 10). Σημειώνεται επίσης ότι, αν και ιστορικά οι άνδρες ανέφεραν μεγαλύτερα ποσοστά απιστίας, η διαφορά μεταξύ φύλων μειώνεται στις νεότερες γενιές – σήμερα και οι γυναίκες πλησιάζουν τα αντίστοιχα ποσοστά των ανδρών. Αυτό υπογραμμίζει πως η απιστία είναι ένα ευρύ φαινόμενο που αφορά και τα δύο φύλα.

Διάβασε επιπλέον :Fincham, Φ. Δ., &; Μάιος, R. W. (2017). Απιστία στις ρομαντικές σχέσεις.

Γιατί Απατούν οι Άνθρωποι; Ψυχολογικές Αιτίες της Απιστίας στις Σχέσεις 

Γιατί απατούν οι άνθρωποι; Τα αίτια της απιστίας είναι σύνθετα και ποικίλα. Συχνά θεωρούμε ότι η απιστία συμβαίνει μόνο σε προβληματικές σχέσεις, όμως έρευνες δείχνουν πως μπορεί να συμβεί ακόμη και σε φαινομενικά ευτυχισμένα ζευγάρια υπό συγκεκριμένες συνθήκες(American Association for Marriage and Family Therapy). Βεβαίως, ένα μεγάλο μέρος των περιπτώσεων πράγματι συνδέεται με δυσλειτουργίες στη σχέση: χρόνια δυσαρέσκεια, συναισθηματική απόσταση ή συνεχείς εντάσεις. Όμως υπάρχουν και ατομικοί λόγοι – προσωπικά κενά ή χαρακτηριστικά – που ωθούν κάποιον στην εξωσυζυγική σχέση.

Βασικές αιτίες σε επίπεδο σχέσης που έχουν καταγραφεί σε μελέτες περιλαμβάνουν:

Έλλειψη οικειότητας και συναισθηματικής πληρότητας: Όταν ένας σύντροφος αισθάνεται ότι δεν λαμβάνει αγάπη, κατανόηση ή στοργή, μπορεί να αναζητήσει αυτά τα στοιχεία αλλού Atkins, D. C. (2025).

Ανεπαρκής προσοχή και επιβεβαίωση: Η ανάγκη για προσοχή ή θαυμασμό – αν δεν ικανοποιείται μέσα στη σχέση – μπορεί να οδηγήσει κάποιον στην αναζήτησή της σε τρίτους.

Συχνές συγκρούσεις ή κακή επικοινωνία: Οι αρνητικές αλληλεπιδράσεις (π.χ. πολλά επικριτικά/σκληρά λόγια, διαρκείς καβγάδες) διαβρώνουν τη σχέση. Η έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας και κατανόησης δημιουργεί απόσταση. Έτσι αυξάνεται η πιθανότητα να στραφεί κάποιος αλλού για συναισθηματική ανάπαυλα ή υποστήριξη.

Μεγάλες αλλαγές στη ζωή ή στην εμφάνιση: Αλλαγές όπως μια σοβαρή μεταβολή στην εμφάνιση του συντρόφου ή άλλες κρίσεις (π.χ. μετάβαση στη γονεϊκότητα, κρίση μέσης ηλικίας) μπορεί να κλονίσουν την έλξη ή την ασφάλεια που νιώθει κάποιος στη σχέση.

Χαμηλή δέσμευση στη σχέση: Άτομα που νιώθουν έτσι – ότι δεν είναι απόλυτα αφοσιωμένα ή ότι η σχέση μπορεί ανά πάσα στιγμή να λήξει – είναι πιο επιρρεπή στο να την παραβούν. Ένας χαλαρός βαθμός δέσμευσης λειτουργεί ως πρόσφορο έδαφος για απιστία.

Πέρα από τα παραπάνω, οι ψυχολόγοι περιγράφουν την απιστία συχνά ως σύμπτωμα υποκείμενων προβλημάτων στη σχέση. Το λεγόμενο “μοντέλο ελλείμματος” υποστηρίζει ότι όταν μια σχέση χαρακτηρίζεται από χαμηλή ικανοποίηση, συνεχή συγκρούση και κακή επικοινωνία, η απιστία εμφανίζεται ως συνέπεια αυτών των βαθύτερων δυσκολιών. Δηλαδή, η εξωσυζυγική σχέση είναι συχνά ένδειξη ότι κάτι βασικό “πάσχει” μεταξύ του ζευγαριού (ανεκπλήρωτες ανάγκες, ανεπίλυτες συγκρούσεις, συναισθηματική απόσταση).

Ατομικά χαρακτηριστικά και κίνητρα: Σημαντικό ρόλο παίζουν και οι ιδιαιτερότητες του ατόμου που απατά. Μια ευρέως αναφερόμενη μελέτη (Selterman και συν.) εντόπισε οκτώ κύριες κατηγορίες κινήτρων πίσω από την απιστία.

Θυμός ή εκδίκηση: Κάποιοι απατούν από θυμό προς τον σύντροφο (π.χ. αισθάνονται προδομένοι ή πληγωμένοι οι ίδιοι και θέλουν να ανταποδώσουν).

Έντονη σεξουαλική επιθυμία / ανάγκη για ποικιλία: Η σεξουαλική δυσαρέσκεια ή η επιθυμία για νέες εμπειρίες μπορεί να ωθήσει στην αναζήτηση άλλου ερωτικού συντρόφου. Όταν κάποιος θέλει περισσότερο σεξ ή διαφορετικού τύπου σεξουαλική ζωή από αυτή που έχει, ίσως μπει στον πειρασμό να τη βρει εκτός σχέσης.

Έλλειψη αγάπης και φροντίδας (συναισθηματικό κενό): Όταν το άτομο νιώθει παραμελημένο ή ότι δεν το αγαπούν πραγματικά, μπορεί να αναζητήσει συναισθηματική επαφή και αγάπη μέσω μιας παράλληλης σχέσης.

Χαμηλή αυτοεκτίμηση / ανάγκη αυτονομίας: Άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση ή ανάγκη να επιβεβαιώσουν την ανεξαρτησία τους ίσως καταφεύγουν σε απιστία ως τρόπο να νιώσουν ποθητά ή ελεύθερα. Μερικές φορές η πράξη της απιστίας δίνει μια πρόσκαιρη ενίσχυση του “εγώ”.

Στρεσογόνοι παράγοντες και περιστάσεις: Υπό έντονο στρες ή ειδικές περιστάσεις (π.χ. πολύ αλκοόλ, επαγγελματικά ταξίδια, ευκαιρίες που “τυχαίνουν”) μπορεί να θολώσει η κρίση και να συμβεί μια “παρασπονδία” χωρίς πρόθεση για κάτι μόνιμο.

Αίσθηση παραμέλησης ή κακομεταχείρισης: Όταν κάποιος αισθάνεται συναισθηματικά πληγωμένος από τη συμπεριφορά του συντρόφου του (π.χ. ότι ο άλλος είναι αδιάφορος ή καταπιεστικός), μπορεί να δει την απιστία ως διέξοδο ή παρηγοριά.

Αναζήτηση περισσότερων ερωτικών συντρόφων: Ορισμένα άτομα έχουν έντονη ανάγκη πολυποικιλότητας στις σχέσεις τους – θέλουν να βιώσουν έλξη και έρωτα με πολλούς, κάτι που τα ωθεί διαρκώς σε νέες κατακτήσεις. Εδώ υπεισέρχεται και η σεξουαλική ή συναισθηματική “εθιστικότητα” για κάποιους, δηλαδή η παρόρμηση για το πάθος της νέας σχέσης ή την κατάκτηση (αυτό σχετίζεται με έννοιες όπως ο “εθισμός στον έρωτα/σεξ”).

Εκτός από τα κίνητρα, έρευνες δείχνουν και συγκεκριμένους προσωπικούς παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα απιστίας. Άτομα με ορισμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας είναι πιο επιρρεπή: για παράδειγμα, υψηλά επίπεδα νευρωτισμού, χαμηλή ευσυνειδησία ή υψηλή αναζήτηση νέων εμπειριών έχουν συσχετιστεί με τάση για εξωσυζυγικές σχέσεις. Επίσης, ένα ιστορικό παρελθοντικών απιστιών (δηλ. αν κάποιος έχει ξανααπατήσει ή μεγάλωσε σε οικογένεια όπου υπήρχε απιστία) αυξάνει τον κίνδυνο επανάληψης της συμπεριφοράς. Ακόμη, μια ανασφαλής προσκόλληση από ψυχολογική σκοπιά (π.χ. άτομα που δυσκολεύονται να εμπιστευτούν ή να νιώσουν ασφάλεια στη σχέση) σχετίζεται με μεγαλύτερη πιθανότητα να απατήσουν. Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε και την κοινωνική επιρροή: ένα περιβάλλον ή μια παρέα που αντιμετωπίζει την απιστία με ανοχή ή την “δικαιολογεί” μπορεί να διευκολύνει τέτοιες συμπεριφορές.

Συνοψίζοντας, η απιστία είναι πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Συχνά προκύπτει από έναν συνδυασμό σχέσης που δυσλειτουργεί (έλλειψη ικανοποίησης, επικοινωνίας, εγγύτητας) και ατομικών ευαλωτοτήτων ή αναγκών (ανασφάλειες, θυμός, ανάγκη για νέα εμπειρία). Αυτό εξηγεί γιατί δεν υπάρχει μία μοναδική αιτία που να ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις. Κάθε περίπτωση απιστίας έχει τη δική της “ιστορία” από πίσω – γι’ αυτό στην ψυχοθεραπεία δίνεται έμφαση στο να κατανοήσει το ζευγάρι (ή ο θεραπευόμενος) τι οδήγησε εκεί, ώστε να αντιμετωπιστούν οι ρίζες του προβλήματος.

📌 Δείτε επίσης: [Ζήλια στις σχέσεις: Πώς να τη διαχειριστείτε σωστά]

Ψυχολογικές Συνέπειες της Απιστίας στη Σχέση

Η απιστία και η ψυχολογία της σχέσης είναι άρρηκτα δεμένες, καθώς το γεγονός της προδοσίας πυροδοτεί έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις και στους δύο συντρόφους. Οι ψυχολογικές συνέπειες είναι συχνά σοβαρές και τραυματικές για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Οι θεραπευτές συχνά χαρακτηρίζουν την απιστία ως “τραύμα προσκόλλησης” – δηλαδή ως ένα γεγονός τόσο βαθιά πληγωτικό για τον δεσμό του ζευγαριού, που μπορεί να συγκριθεί με ψυχικό τραύμα Adams, J. (2016) .

Συναισθηματικό τραύμα για τον απατημένο σύντροφο:Οι συνέπειες είναι συντριπτικές. Εμφανίζεται ένα κύμα έντονων αρνητικών συναισθημάτων: οργή, βαθύς πόνος, ταπείνωση, ζήλια, σοκ. Πολλοί περιγράφουν ότι νιώθουν σαν να γκρεμίστηκε ο κόσμος τους. Η εμπιστοσύνη – θεμέλιο κάθε στενής σχέσης – δέχεται τεράστιο πλήγμα. Ο απατημένος συχνά βιώνει μια αίσθηση προδοσίας τόσο ισχυρή, που οι ειδικοί τη συγκρίνουν με συμπτώματα μετατραυματικού στρες (PTSD). Συνηθισμένες αντιδράσεις είναι η εμμονική σκέψη γύρω από τις λεπτομέρειες της απιστίας (π.χ. πότε, πού, πόσο, με ποιον), η συνεχιζόμενη υπεγρήγορση (διαρκής επαγρύπνηση για σημάδια περαιτέρω ψεύδους ή κινδύνου) και εισβλητικές εικόνες/αναπαραστάσεις της προδοσίας που βασανίζουν τον νου. Οι πιο ακραίες αντιδράσεις εμφανίζονται συχνά σε όσους τίποτα δεν υποψιάζονταν – όταν ο άλλος ήταν εντελώς ανυποψίαστος και είχε απόλυτη εμπιστοσύνη, το σοκ είναι μεγαλύτερο.

Ψυχολογικά, ο τραυματισμένος από την απιστία σύντροφος μπορεί να εμφανίσει κατάθλιψη, έντονο άγχος, κρίσεις πανικού ή και συμπτώματα που θυμίζουν διαταραχή μετατραυματικού στρες: εφιάλτες, αποφυγή καταστάσεων που θυμίζουν το γεγονός, flashbacks, συναισθηματικό μούδιασμα, δυσκολία συγκέντρωσης κ.ά. Έρευνες αναφέρουν ότι η απιστία συνδέεται με αυξημένα επίπεδα καταθλιπτικών και αγχωδών συμπτωμάτων, ακόμη και PTSD, στο θύμα. Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως για πολλούς απατημένους, η αποκάλυψη λειτουργεί ως ψυχολογικό τραύμα: παραβιάζει βαθιές πεποιθήσεις (ότι ο κόσμος μας είναι ασφαλής, ότι οι σχέσεις μας μάς προστατεύουν) και αφήνει το άτομο με έναν διαρκή φόβο και ανασφάλεια για το μέλλον.

Για τον άπιστο σύντροφο (αυτόν που πρόδωσε): Μπορεί εκ πρώτης όψεως να θεωρήσουμε ότι μόνο το “θύμα” υποφέρει, όμως και το άτομο που διέπραξε την απιστία συχνά περνά έντονη ψυχική δοκιμασία μετά την αποκάλυψη. Νιώθει ενοχή, ντροπή, φόβο για τις συνέπειες και τύψεις για τον πόνο που προκάλεσε. Πολλοί αισθάνονται οξύ άγχος και ακόμα και καταθλιπτική διάθεση, ειδικά αν η σχέση κινδυνεύει να διαλυθεί – έχουν αναφερθεί ακόμη και σκέψεις αυτοκτονίας σε ορισμένους που βλέπουν τη ζωή τους να καταρρέει μετά την αποκάλυψη. Επιπλέον, ο άπιστος μπορεί να βιώνει διπλό πένθος: αφενός θρηνεί την απώλεια της εμπιστοσύνης και της σταθερότητας στον γάμο/δεσμό του, αφετέρου πιθανώς θρηνεί και το τέλος της παράνομης σχέσης (αν υπήρχε συναισθηματική επένδυση και σε αυτήν). Αυτό το κοκτέιλ ενοχών και απωλειών μπορεί να τον βυθίσει σε εσωτερική σύγχυση.

Σε διαπροσωπικό επίπεδο, οι συνέπειες για τη σχέση περιλαμβάνουν συνήθως έντονη κρίση και συχνά διάλυση του δεσμού. Η απιστία είναι από τις πιο συχνές αιτίες που οδηγούν ζευγάρια στη συμβουλευτική ή/και στο διαζύγιοroamerstherapy.com. Μελέτες ανά τον κόσμο κατατάσσουν τη συζυγική απιστία ως μία από τις κυριότερες αιτίες χωρισμού σε πλήθος πολιτισμών. Στις ΗΠΑ, εκτιμάται ότι η απιστία αποτελεί παράγοντα σε περίπου 57% των διαζυγίων. Ακόμα κι όταν ένα ζευγάρι δεν χωρίσει άμεσα, η σχέση μετά την αποκάλυψη της απιστίας δεν είναι ποτέ η ίδια χωρίς ουσιαστική δουλειά: η επικοινωνία διαταράσσεται, η σεξουαλική ζωή μπορεί να πληγεί (ο απατημένος συχνά αισθάνεται απόρριψη ή αηδία), και χρειάζεται τεράστια προσπάθεια για να ανακτηθεί ένα επίπεδο εμπιστοσύνης.

Πέρα από το ζευγάρι, επηρεάζονται και άλλοι γύρω τους. Αν υπάρχουν παιδιά, το οικογενειακό περιβάλλον ταράζεται – οι συγκρούσεις ή ένας πιθανός χωρισμός λόγω απιστίας επιφέρουν στρες και στα παιδιά. Επίσης, η απιστία συνδέεται σε ορισμένες περιπτώσεις με κλιμάκωση των συγκρούσεων: έχουν παρατηρηθεί περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας ως αντίδραση στην αποκάλυψη, καθώς και αυξημένος κίνδυνος σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων αν υπήρξε σεξουαλική σχέση χωρίς προφυλάξεις εκτός της κύριας σχέσης. Κάποιοι που βιώνουν τον πόνο της προδοσίας μπορεί να στραφούν σε αρνητικούς μηχανισμούς αντιμετώπισης (κατάχρηση αλκοόλ/ουσιών, παρορμητικές ενέργειες κ.λπ.) σε μια προσπάθεια να μετριάσουν τον πόνο. Τόσο οι προδομένοι όσο και όσοι απατούν παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο για αυτοκτονικές σκέψεις ή συμπεριφορές όταν το συναισθηματικό φορτίο γίνεται ανυπόφορο.

Εν ολίγοις, η απιστία μπορεί να θεωρηθεί ένα ψυχολογικό τραύμα που υπονομεύει βαθιά την ψυχική υγεία και των δύο συντρόφων αλλά και τη σταθερότητα της σχέσης. Δεν είναι ένα “απλό λάθος” – για πολλούς, συνιστά ρήξη του βασικού αισθήματος ασφάλειας που έχουμε όταν εμπιστευόμαστε απόλυτα έναν σύντροφο. Γι’ αυτό και η αντιμετώπιση των συνεπειών της απιστίας απαιτεί χρόνο, κατανόηση και συχνά επαγγελματική βοήθεια, όπως θα δούμε παρακάτω.

Δες επιπλέον :  Μ. Rosie Shrout (2018) Τα επακόλουθα της απιστίας : Εκτιμήσεις και συμπεριφορές που θέτουν σε κίνδυνο την υγειά μετά την απιστία του συντρόφου.  

Θεραπεία και Αντιμετώπιση της Απιστίας

 

Η αντιμετώπιση της απιστίας παρά τη δριμύτητα του πόνου που προκαλεί, έχει ελπίδα για ίαση – είτε αυτό σημαίνει επανόρθωση της σχέσης είτε προσωπική ανάρρωση του καθενός μετά από έναν χωρισμό. Οι ψυχολόγοι και σύμβουλοι σχέσεων αντιμετωπίζουν συχνά την απιστία στο θεραπευτικό πλαίσιο, καθώς αποτελεί ένα από τα πιο κοινά προβλήματα που φέρνουν τα ζευγάρια στην θεραπεία ζεύγους. Η θεραπευτική προσέγγιση στοχεύει τόσο στο να διαχειριστούν οι σύντροφοι το συναισθηματικό τραύμα όσο και στο να κατανοήσουν τα αίτια της απιστίας, ώστε να αποφασίσουν το μέλλον της σχέσης με όσο το δυνατόν υγιέστερο τρόπο.

Οι ειδικοί τονίζουν ότι ο θεραπευτής πρέπει να προσεγγίσει το ζήτημα με υψηλή ευαισθησία, ενσυναίσθηση και ειλικρίνεια. Συνιστάται να επιδεικνύεται ιδιαίτερη φροντίδα και διαφάνεια στις συνεδρίες, ώστε να διευκολυνθεί το κλείσιμο των πληγών για όσους επηρεάζονται από την απιστία. Πράγματι, η σχέση θεραπευτή-θεραπευόμενων χρειάζεται να παρέχει ένα ασφαλές πλαίσιο όπου θα ειπωθούν δύσκολες αλήθειες χωρίς επιπρόσθετη βλάβη.

Στη θεραπεία ζεύγους μετά από μια απιστία, συνήθως ακολουθούνται τρία βασικά στάδια αποκατάστασης:aamft.org

1. Στάδιο 1 – Διαχείριση κρίσης και αποκατάσταση ασφάλειας: Το πρώτο βήμα είναι να αντιμετωπιστεί το άμεσο συναισθηματικό χάος. Ο θεραπευτής βοηθά στο να εκφραστούν με ασφάλεια ο θυμός, ο πόνος και οι ενοχές μέσα στο δωμάτιο θεραπείας, με στόχο να σταθεροποιηθεί η συναισθηματική αντίδραση και να μην βγουν εκτός ελέγχου τα πράγματα. Κεντρικό σε αυτή τη φάση είναι να δημιουργηθεί ένα αίσθημα ασφάλειας: για τον πληγωμένο σύντροφο, αυτό σημαίνει να νιώσει ότι ο άλλος αναλαμβάνει πλήρως την ευθύνη και πως η εξωσυζυγική σχέση έχει τερματιστεί οριστικά. Προϋπόθεση για οποιαδήποτε επούλωση είναι να κοπεί κάθε επαφή με το τρίτο πρόσωπο – δεν μπορεί να αρχίσει η ανάρρωση αν συνεχίζεται η προδοσία στο παρασκήνιο. Ο θεραπευτής καθοδηγεί τον άπιστο σύντροφο να δείξει έμπρακτα ότι κλείνει το παράθυρο στην άλλη σχέση (π.χ. καμία ιδιωτική επικοινωνία, ενημέρωση του/της συζύγου για τυχόν αναγκαίες συναντήσεις αν δουλεύουν μαζί κ.λπ.). Παράλληλα, στο στάδιο αυτό συχνά χρειάζεται να ληφθούν αποφάσεις-ανάσα: θα συνεχίσουν άμεσα μαζί ή θα πάρουν χρόνο χωριστά; Μερικά ζευγάρια επιλέγουν έναν προσωρινό χωρισμό ώστε να ηρεμήσουν τα πνεύματα. Ο θεραπευτής βοηθά να αποσαφηνιστεί αν και οι δύο έχουν έστω μια ελάχιστη διάθεση συμφιλίωσης ή αν κάποιος είναι αβέβαιος/απρόθυμος. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αν ένας από τους δύο είναι πολύ ταραγμένος (π.χ. ο απατημένος σε κατάσταση σοκ ή ο άπιστος σε βαθιά ενοχή), μπορεί να προταθούν και ατομικές συνεδρίες προσωρινά μέχρι να μπορούν να δουλέψουν μαζί παραγωγικά.

2. Στάδιο 2 – Διερεύνηση αιτιών και ανάληψη ευθύνης: Αφού κοπάσει κάπως η καταιγίδα των αρχικών αντιδράσεων, η θεραπεία προχωρά στη φάση όπου επιχειρείται να νοηματοδοτηθεί το “γιατί” της απιστίας. Ο θεραπευτής, έχοντας δημιουργήσει ένα πιο σταθερό συναισθηματικό έδαφος, βοηθά το ζευγάρι να εξετάσει τις ευαλωτότητες που οδήγησαν στην απιστία. Εδώ τίθενται ερωτήματα όπως: Τι έλειπε από τη σχέση; Ποιες ανάγκες δεν επικοινωνήθηκαν; Ποιες προσωπικές δυσκολίες έπαιξαν ρόλο; Η διαδικασία αυτή απαιτεί ειλικρίνεια αλλά και διάθεση κατανόησης κι από τις δύο πλευρές. Ο άπιστος καλείται να πει την ιστορία της απιστίας – πώς ξεκίνησε, τι ένιωσε, γιατί το έκανε – με τρόπο όμως που να μην ρίχνει απλά φταίξιμο στον άλλον, αλλά να αναγνωρίζει τη δική του ευθύνη. Από την άλλη, ο απατημένος έχει την ευκαιρία να κάνει ερωτήσεις και να εκφράσει τα συναισθήματά του. Αυτή η “αφήγηση” του τι συνέβη πρέπει να γίνει προσεκτικά και σταδιακά. Στην αρχή δίνονται απαντήσεις σε βασικά γεγονότα (το ποιος, τι, πότε, πού) ώστε να διαλυθεί η αβεβαιότητα. Οι πολύ λεπτομερείς ή ωμές πληροφορίες (ιδίως για σεξουαλικές λεπτομέρειες ή βαθιά κίνητρα) συχνά αναβάλλονται μέχρι το ζευγάρι να είναι πιο έτοιμο να τις επεξεργαστεί, γιατί αν δοθούν πρόωρα μπορεί να προκαλέσουν νέο τραυματικό σοκ. Στόχος σε αυτό το στάδιο δεν είναι η ανάκριση ή η τιμωρία, αλλά η κατανόηση: το ζευγάρι, με τη βοήθεια του θεραπευτή, προσπαθεί να αναγνωρίσει τα προβλήματα που υποβόσκαν. Συχνά, προκύπτει ότι και οι δύο συνέβαλαν σε μια δυναμική απομάκρυνσης (π.χ. χρόνια έλλειψη επικοινωνίας, αμοιβαίες παρανοήσεις). Αυτό δεν δικαιολογεί την απιστία, αλλά βοηθά να τεθούν οι βάσεις για πραγματική αλλαγή αν το ζευγάρι θα παραμείνει μαζί. Η ανάληψη ευθύνης από τον άπιστο – δηλαδή να παραδεχτεί το λάθος πλήρως, χωρίς “αλλά” – είναι κρίσιμη. Εξίσου, όμως, είναι σημαντικό ο απατημένος να μπορέσει να ακούσει κάποια εξήγηση για το πώς συνέβη, ώστε να μην δημιουργεί σενάρια ή να μην αισθάνεται ότι τρελαίνεται προσπαθώντας να καταλάβει. Ο θεραπευτής λειτουργεί ως “διερμηνέας” σε αυτή τη δύσκολη συζήτηση, διασφαλίζοντας ότι εξελίσσεται με σεβασμό και παραγωγικό τρόπο.

   Advertising

   
   

3. Στάδιο 3 – Αποκατάσταση εμπιστοσύνης, συγχώρεση και επανασύνδεση: Εφόσον το ζευγάρι αποφασίσει να δουλέψει για να μείνει μαζί, ξεκινά η τελική και πιο μακρόχρονη φάση: η αναδόμηση της σχέσης πάνω σε νέες βάσεις. Κεντρικό ρόλο εδώ παίζει η διαδικασία της συγχώρεσης – όχι ως μια στιγμή, αλλά ως σταδιακή απελευθέρωση από τον ρόλο του θύτη/θύματος και η δημιουργία νέας προοπτικής. Έρευνες έχουν δείξει ότι η συγχώρεση ως ψυχολογική διεργασία μπορεί να είναι εξαιρετικά ωφέλιμη στην αποκατάσταση ζευγαριών μετά από σοβαρές παραβιάσεις εμπιστοσύνης. Η καλλιέργεια της συγχώρεσης συνδέεται με μείωση των αρνητικών συναισθημάτων και βελτίωση της ψυχικής υγείας – ουσιαστικά επιτρέπει στο ζευγάρι να μη μένει δέσμιο του παρελθόντος πόνου. Στο θεραπευτικό πλαίσιο, η συγχώρεση δεν σημαίνει “ξεχνάμε τι έγινε”, αλλά ότι οι δύο πλευρές επανεπιβεβαιώνουν ή επαναπροσδιορίζουν τη δέσμευσή τους. Ο θεραπευτής βοηθά να αναπτυχθεί ενσυναίσθηση μεταξύ τους: ο καθένας να καταλάβει τα αισθήματα του άλλου – ο άπιστος τον βαθύ πόνο που προκάλεσε, ο απατημένος την ανθρώπινη αδυναμία ή τα πιθανά κενά που ένιωσε ο άλλος. Η ανάπτυξη αμοιβαίας ενσυναίσθησης και ελπίδας έχει βρεθεί ότι σχετίζεται άμεσα με επιτυχημένη θεραπευτική έκβαση. Σε πρακτικό επίπεδο, αυτή η φάση περιλαμβάνει αναδόμηση της εμπιστοσύνης με πράξεις: διαφάνεια στην επικοινωνία (π.χ. ο άπιστος μοιράζεται πληροφορίες, είναι ανοικτός σε έλεγχο αν χρειάζεται για ένα διάστημα), συνέπεια και υπομονή. Ο πληγωμένος σύντροφος μαθαίνει τρόπους να διαχειρίζεται τα σκανδάλη (triggers) – εκείνα τα ερεθίσματα που του θυμίζουν την απιστία – χωρίς να κατακλύζεται κάθε φορά. Συχνά τίθενται νέοι “κανόνες” στη σχέση για να αισθάνονται και οι δύο ασφαλείς (π.χ. συμφωνίες για χρήση social media, για το πώς θα αντιμετωπιστούν τυχόν πειρασμοί στο μέλλον κ.λπ.). Εάν το ζευγάρι καταφέρει να συνεργαστεί σε αυτή τη διαδικασία, σταδιακά μπορεί να φτάσει σε ένα σημείο όπου η σχέση γίνεται ξανά λειτουργική και ικανοποιητική. Μάλιστα, δεν είναι λίγα τα ζευγάρια που αναφέρουν ότι μετά από την επιτυχή υπέρβαση μιας απιστίας ο γάμος/δεσμός τους έγινε ισχυρότερος από πριν – νιώθουν πως δημιούργησαν μια νέα, πιο ειλικρινή βάση, έμαθαν να επικοινωνούν ουσιαστικά και να προλαμβάνουν μελλοντικά προβλήματα. Ενδείξεις ότι η επούλωση προχωρά είναι όταν το ζευγάρι ξαναβάζει τη σχέση του ως προτεραιότητα, ανακτά την εμπιστοσύνη και νιώθει από κοινού υπεύθυνο για τη συνεχή φροντίδα της σχέσης.

Φυσικά, δεν καταλήγουν όλες οι ιστορίες απιστίας σε συμφιλίωση. Σε αρκετές περιπτώσεις, παρά τη βοήθεια, το ζευγάρι αποφασίζει ότι δεν μπορεί ή δεν θέλει να συνεχίσει μαζί. Ακόμη και τότε, η θεραπεία έχει αξία: ένα συναινετικό διαζύγιο ή χωρισμός με την καθοδήγηση θεραπευτή μπορεί να γίνει σε πιο πολιτισμένο κλίμα, με καλύτερη κατανόηση του τι πήγε στραβά και επομένως με λιγότερες ουλές για το μέλλον. Η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει τους πρώην συντρόφους να επεξεργαστούν το πένθος του χωρισμού και να μάθουν από αυτή την εμπειρία, αντί να μείνουν κολλημένοι στην πικρία.

 

Από ερευνητική άποψη, υπάρχουν ενθαρρυντικά ευρήματα ότι οι κατάλληλες θεραπευτικές παρεμβάσεις είναι αποτελεσματικές. Σε μελέτες περίπτωσης και δοκιμές, έχει βρεθεί ότι η θεραπεία ζεύγους μετά από απιστία μπορεί να μειώσει σημαντικά τα συμπτώματα μετατραυματικού στρες και κατάθλιψης στους προδομένους συντρόφους, καθώς και να βελτιώσει τη συνολική συζυγική ικανοποίηση. Παράλληλα, παρατηρείται αύξηση της συγχώρεσης και της αισθήσης συμφιλίωσης μεταξύ των συντρόφων που δουλεύουν θεραπευτικάresearchgate.net. Αυτό σημαίνει ότι, μολονότι η απιστία είναι βαθιά πληγή, η κατάλληλη θεραπευτική δουλειά μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά στην επούλωσή της.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως η διαδρομή ανάρρωσης δεν είναι γραμμική – έχει σκαμπανεβάσματα, στιγμές προόδου και οπισθοχωρήσεων. Χρειάζεται χρόνος. Οι ειδικοί συχνά λένε ότι η πλήρης αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μπορεί να πάρει μήνες ή και χρόνια δουλειάς. Κατά τη διάρκεια αυτής της πορείας, ο θεραπευόμενος (ή το ζευγάρι) ωφελείται επίσης από επιπρόσθετες στρατηγικές: π.χ. τεχνικές διαχείρισης άγχους (για τις στιγμές που αναβλύζει ο θυμός ή ο φόβος), ενίσχυση προσωπικών ορίων και αυτοφροντίδας, και ανάπτυξη νέων τρόπων επικοινωνίας.

Συμπερασματικά, η απιστία αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση τόσο σε προσωπικό όσο και σε διαπροσωπικό επίπεδο. Η ψυχολογική της διάσταση είναι πολύπλευρη: έχει ρίζες σε ανθρώπινες ανάγκες και αδυναμίες, και επιφέρει συνέπειες παρόμοιες με ψυχικό τραύμα. Ωστόσο, με ειλικρίνεια, συστηματική προσπάθεια και – συχνά – επαγγελματική καθοδήγηση, είναι δυνατόν να επουλωθούν οι πληγές. Πολλά ζευγάρια καταφέρνουν να ξαναβρούν την ισορροπία τους ή έστω να χωρίσουν με υγιέστερο τρόπο, έχοντας κατανοήσει βαθύτερα τον εαυτό τους. Η επιστημονική γνώση και οι θεραπευτικές τεχνικές προσφέρουν πλέον πληθώρα εργαλείων σε αυτή τη δύσκολη διαδρομή: από την ανάπτυξη της συγχώρεσης μέχρι την εκπαίδευση στην επικοινωνία, όλα συμβάλλουν στο να μετατραπεί η κρίση της απιστίας – όσο οξύμωρο κι αν ακούγεται – σε ευκαιρία προσωπικής και σχέσιακής ανάπτυξης για όσους την αντιμετωπίζουν.

Πηγές : 

Blow, A. J., & Hartnett, K. (2005). Infidelity in committed relationships II: A substantive review. Journal of Marital and Family Therapy, 31(2), 217–233. https://www.researchgate.net/publication/7769696_Infidelity_in_committed_relationships_II_A_substantive_review

American Association for Marriage and Family Therapy. (n.d.). Online infidelity. Ανάκτηση από https://www.aamft.org/Consumer_Updates/Online_Infidelity.aspx

Fincham, F. D., & May, R. W. (2017). Infidelity in romantic relationships. Current Opinion in Psychology, 13, 70–74.

Marshall, A., Chan, S. H., & others. (2023). Love and infidelity: Causes and consequences. International Journal of Environmental Research and Public Health, 20(5), 3904.

Whisman, M. A. (2016). Discovery of a partner affair and major depressive episode in a probability sample of married or cohabiting adults. Family Process, 55(4), 713–723. https://doi.org/10.1111/famp.12185

Atkins, D. C., Eldridge, K. A., Baucom, D. H., & Christensen, A. (2005). Infidelity and behavioral couple therapy outcomes. Journal of Family Psychology, 19(3), 470–473. https://doi.org/10.1037/0893-3200.19.3.470