«Σ’ αυτούς τους άδικους καιρούς
ψεύτικα λόγια μην ακούς
κανείς δε νοιάζεται για μας
σ’ αυτή τη γη της ερημιάς»
Κι αρχίζουμε με το πρωί της 17ης Απριλίου 2012. Έναν ακριβώς χρόνο μετά τον θάνατο του Νίκου Παπάζογλου. Η ελληνική μουσική έγινε ακόμη φτωχότερη αφού έφυγε από τη ζωή ο Δημήτρης Μητροπάνος. Η είδηση του ξαφνικού θανάτου του σπουδαίου λαϊκού τραγουδιστή σκόρπισε την θλίψη σε ολόκληρη την Ελλάδα. Τα τραγούδια του, όμως, δεν θα αφήσουν να ξεχαστεί η υπέροχη φωνή του.
«H Αγία Mονή είναι μια συνοικία έξω από τα Τρίκαλα. Από ‘κει καταγόταν η μητέρα μου. Εκεί γεννήθηκα κι εγώ, στις 2 Απριλίου του 1948… κι εκεί μεγάλωσα. O πατέρας μου ήταν από ένα χωριό της Καρδίτσας στο οποίο εγώ πήγα για πρώτη φορά όταν ήμουν 10 χρονών. Τον πατέρα μου τον γνώρισα όταν ήμουν 29 ετών. Μέχρι τα 16 γραφόμουν «ορφανός». Νομίζαμε ότι ο πατέρας μου σκοτώθηκε στο αντάρτικο. Ώσπου τότε ήρθε ένα γράμμα που έλεγε ότι ζει και είναι στη Ρουμανία. Πέρασαν άλλα 13 χρόνια ωσότου να γυρίσει…».
Από μικρός δούλευε τα καλοκαίρια για να βοηθήσει τα οικονομικά της οικογένειάς του. Πρώτα ως σερβιτόρος στην ταβέρνα του θείου του και ύστερα στις κορδέλες κοπής ξύλων. Μετά την τρίτη γυμνασίου, το 1964, μετέβη στην Αθήνα να ζήσει με τον θείο του στην οδό Aχαρνών. Προτού τελειώσει το γυμνάσιο άρχισε να εργάζεται ως τραγουδιστής.
«Έχω κολλήσει πια το μικρόβιο και με το που έρχομαι γράφομαι στους Λαμπράκηδες κι εδώ. Kαι με ακολουθούν και τα χαρτιά μου στην αστυνομία… Παρ’ όλα αυτά, εδώ είμαι καλύτερος μαθητής. Tου 17 – 18. Mου αρέσει η χημεία, αλλά πριν τελειώσω το γυμνάσιο άρχισα να δουλεύω. Τραγουδιστής».
Έπειτα από παρότρυνση του Γρηγόρη Μπιθικώτση, τον οποίο γνώρισε σε μία συγκέντρωση της εταιρίας του θείου του, στην οποία τραγούδησε, επισκέφτηκε την «Κολούμπια». Εκεί ο Τάκης Λαμπρόπουλος του γνώρισε τον Γιώργο Ζαμπέτα. Δίπλα του θα δουλέψει στα «Ξημερώματα». Τον Ζαμπέτα τον μνημονεύει ως μεγάλο του δάσκαλο και δεύτερο πατέρα.
«Ο Ζαμπέτας είναι ο μόνος άνθρωπος στο τραγούδι ο οποίος με βοήθησε χωρίς να περιμένει κάτι. Με όλους τους υπόλοιπους συνεργάτες μου κάτι πήρα και κάτι έδωσα». Το 1966 ο Δημήτρης Μητροπάνος συναντάται, τυχαία, για πρώτη φόρα με τον Μίκη Θεοδωράκη. Ερμηνεύει, στη θέση άλλου καλλιτέχνη που τότε ασθενούσε, μέρη από τη «Ρωμιοσύνη» και το «Άξιον Εστί» σε μια σειρά συναυλιών στην Ελλάδα και την Κύπρο.
«Κάπου στα 12 – 13 με καλούν για πρώτη φορά και εμένα στην ασφάλεια. Μου εξηγούν τι ήταν ο πατέρας μου – ακόμα γράφομαι «ορφανός» – ο θείος μου, η οικογένειά μου και μου συστήνουν να… μάθω καμιά τέχνη. Γιατί με τέτοιο ιστορικό δεν έχω κανένα λόγο να πάω στο σχολείο. Δεν θα με αφήσουν να σπουδάσω. Aπό έκει είναι που μπλέκομαι και γω στο γρανάζι το πολιτικό κι αρχίζω να το ψάχνω. Και ξέρεις… Δε χρειάζεται να κάνεις και πολλά… Όταν έχεις τη στάμπα ότι και να γίνει σ’ εσένα έρχονται… Είχαν αρχίσει τότε οι Λαμπράκηδες. Ξέραμε ότι κάθε κίνηση παρακολουθείται.Ειδικά κάποια άτομα ήμαστε στη μπούκα…»
«Πάω λοιπόν στην Kολούμπια όπως μου είπε ο Mπιθικώτσης. Kαι ο Tάκης ο Λαμπρόπουλος μου γνωρίζει τον Zαμπέτα. Στο στιλ ”πάρε αυτόν να εκπαιδευτεί”. Έτσι βρίσκομαι να δουλεύω με τον Zαμπέτα στα «Ξημερώματα». Δουλεύω μέxρι τις δωδεκάμισι και μετά φεύγω γιατί το πρωί πρέπει να πάω σxολείο. Από τους Λαμπράκηδες έxω γνωρίσει και τον Θεοδωράκη… Mετά τον βλέπω και στην Kολούμπια.
Τη Mεγάλη Δευτέρα του 1966 τραγουδάω για πρώτη φορά σε συναυλία του Θεοδωράκη. Στο Παλλάς.. Aπ’ αυτές τις συναυλίες γίνομαι κάπως γνωστός σ’ έναν κόσμο που τότε ερχόταν πολύ στην Πλάκα. Φοιτητές και τέτοια… Έτσι βρίσκομαι να δουλεύω στις Eσπερίδες και μετά στο Λυxνάρι και στα Tαβάνια… Kάνω και κάποιες συναυλίες με τον Λεοντή όπου τραγουδάω την «Kαταxνιά» και μετά γίνεται η xούντα. (…)
Το πρώτο τραγούδι που ηχογραφώ στην ΕΛΛΑΣΔΙΣΚ (την μετέπειτα ΠΟΛΥΓΚΡΑΜ) είναι του Βασίλη Κουμπή η «Χαμένη πασχαλιά». Δεν πρόλαβε να βγει καλά-καλά, γίνεται η 21η Απριλίου, ήταν και Πάσχα, το απαγόρευσαν αμέσως. Έτσι ο πρώτος μου ουσιαστικά δίσκος γίνεται με τον Ζαμπέτα. Στον Ζαμπέτα χρωστάω πολλά. Ίσως είναι ο μόνος που χρωστάω τόσα πολλά. Μου φέρθηκε παραπάνω από καλά κι ήταν για μένα οι πρώτες μου εμπειρίες».
Στην πορεία που χάραξε στο δρόμο του λαϊκού έντεχνου, το 1972 υπήρξε ένας σημαντικός σταθμός: ο συνθέτης Δήμος Μούτσης και ο ποιητής-στιχουργός Μάνος Ελευθερίου κυκλοφορούν τον «Άγιο Φεβρουάριο», με ερμηνευτές τον Μητροπάνο και την Πετρή Σαλπέα, σηματοδοτώντας ένα σταθμό στην ελληνική μουσική. Τον Ιούλιο του 1999, ο Δημήτρης Μητροπάνος και ο Μούτσης θα ξαναβρεθούν επί σκηνής στο Ηρώδειο με την Δήμητρα Γαλάνη και την σοπράνο Τζούλια Σουγλάκου για δυο μουσικές βραδιές στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών. Οι συναυλίες αυτές ηχογραφούνται ζωντανά και κυκλοφορούν σε διπλό CD δύο μήνες αργότερα. Ακολουθούν «Ο Δρόμος για τα Κύθηρα» του Γιώργου Κατσαρού και «Τα συναξάρια» του Γιώργου Χατζηνάσιου, έργα υψηλής ποιότητας αλλά και μεγάλης απήχησης στην ελληνική κοινωνία.
Η συμμετοχή του σε δίσκους των Λάκη Παπαδόπουλου (με το τραγούδι “Για να σ’ εκδικηθώ”) και Νίκου Πορτοκάλογλου (“Κλείνω κι έρχομαι”) αναδεικνύουν εκείνη την εποχή την ευρεία γκάμα της ερμηνείας του και προαναγγέλλουν μια στροφή στον τρόπο ερμηνείας του, που θα οδηγήσει σε μια σειρά από δίσκους που άλλαξαν σε μεγάλο βαθμό την έννοια του καλού σύγχρονου λαϊκού τραγουδιού. Η πολύ σημαντική συνεργασία με τον Θάνο Μικρούτσικο στον δίσκο «Στου Αιώνα την Παράγκα», σε στίχους Άλκη Αλκαίου, Κώστα Λαχά, Λίνας Νικολακοπούλου και Γιώργου Κακουλίδη, αποτελεί στροφή του ερμηνευτή σε ακόμα πιο “έντεχνες” διαδρομές, διατηρώντας και πάλι την ταυτότητα του λαϊκού.
Τελευταίες δισκογραφικές δουλειές του Δημήτρη Μητροπάνου, ήταν η ζωντανή ηχογράφηση της συναυλίας του στο Ηρώδειο (Σεπτέμβριος 2009), αποτελούμενη από 2 CD με τον τίτλο “Τα τραγούδια της ζωής μου”, και ο δίσκος “Εδώ Είμαστε” με τραγούδια του Σταμάτη Κραουνάκη σε στίχους του ίδιου, της Λίνας Νικολακοπούλου, του Μάνου Ελευθερίου, του Λάκη Λαζόπουλου και ένα ποίημα του Κωστή Παλαμά.
«Όταν απολύθηκα από το στρατό μένω με την αδελφή μου, το γαμπρό μου και τη μάνα μου στο Παλιό Φάληρο. Είναι κοντά η δουλειά μου, όλα τα μαγαζιά της παραλίας, έχει πάρει και ο θείος μου ένα σπίτι στη Νέα Σμύρνη… Πάλι μαζί σχετικά. Το ’79 παντρεύομαι. Πριν παντρευτώ είχαμε μια σχέση ένα-ενάμιση χρόνο.
Το ’80 πήρα ένα σπίτι στα Μελίσσια – η περιβόητη βίλα που χτίζω λέει τώρα για να στεγάσω τον έρωτά μου… έτσι διάβασα. Έμεινα εκεί σαν παντρεμένος, αλλά και μετά, όταν χώρισα, το ’86 – ’87. Είναι η πρώτη φορά τότε που μένω μόνος. Οι δικοί μου μένουν ακόμα στο Παλιό Φάληρο. Νιώθω απαίσια… Δεν έχω μάθει να ζω μόνος. Ξυπνούσα και δεν ήθελα να πω καλημέρα σε κανέναν…
Πες ότι δε δούλευα, πήγαινα στο σπίτι και κατά τις 12 μ’ έπιανε η τρέλα κι έπαιρνα τους δρόμους. Δεν ήθελα να κάθομαι στο σπίτι χωρίς να έχω κάποιον να συζητάω… Από την άλλη, είμαι κοτζάμ άντρας, 40 χρονών πια. Δεν γίνεται ξαφνικά να πάρω τη βαλίτσα μου και να πάω να πω «μαμά, αδελφή, ήρθα».
Να ‘ρθει να μείνει μαζί μου η μάνα μου δε γινόταν, γιατί πώς να μένει μόνη της τα βράδια όταν εγώ δούλευα… Κρατάω μια στάση παθητική τελείως. Γύρω στα δυόμισι χρόνια. Κι όταν δεν έχεις μια ισορροπία, δεν είναι φυσικό να μη λειτουργείς και τόσο καλά γενικότερα;”
Στις 17 Απριλίου του 2012 ο Δημήτρης Μητροπάνος, μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Υγεία με οξύ διαρροϊκό σύνδρομο και εμετούς. Εκεί εμφάνισε πνευμονικό οίδημα και μεταφέρθηκε στην Μονάδα Εντατικής Θεραπείας όπου και άφησε την τελευταία του πνοή στις 11:00 το πρωί. Η κηδεία του τελέστηκε στις 19 Απριλίου 2012 στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών, ενώ η σορός του βρισκόταν από νωρίς το πρωί στο παρεκκλήσι του νεκροταφείου (Άγιος Λάζαρος), όπου παρευρέθηκαν για έναν τελευταίο αποχαιρετισμό φίλοι, συγγενείς αλλά και χιλιάδες απλού κόσμου. Πέθανε σε ηλικία 64 ετών. Ήταν παντρεμένος με τη Βένια Μητροπάνου, με την οποία απέκτησε δυο κόρες.
Στην καλλιτεχνική γειτονιά, δίπλα στον Νίκο Ξυλούρη, τον ήρωα του Γρηγόρη Μπιθικώτση, βρίσκεται η τελευταία κατοικία του Δημήτρη Μητροπάνου. Πολλά συνέβησαν στην κηδεία του Δημήτρη Μητροπάνου, τόσα που χρειάζονται τόμοι για να τα γράψεις. Η κηδεία δεν έγινε δημοσία δαπάνη, αλλά με έξοδα της οικογένειάς του. Ο μεγάλος τραγουδιστής δεν θα ήθελε ποτέ να επιβαρύνει το κράτος, από θέση και άποψη.
«Το Δεκέμβρη του ’91 παντρεύομαι για δεύτερη φορά ύστερα από σxέση τριών ετών και γνωριμία τεσσάρων. Aν ήταν να διαλέξω μια μόνο περίοδο από τη zωή μου, θα ήταν αυτά τα xρόνια και ιδιαίτερα οι τελευταίοι μήνες που περιμένω το πρώτο μου παιδί» είχε πει…
Θα μπορούσαμε να ανφερθούμε στην δισκογραφία του, αλλά είναι υπερβολικά μεγάλη για να χωρέσει σε ένα απλό άρθρο. Το φαινόμενο Μητροπάνος είναι δύσκολο να αναλυθεί. Η ζωή του, η καρίερα του και η ψυχοσύνθεση του δεν μπορούν να αποδοθούν με λόγια. Το έργο του, όμως, και το ταλέντο του μπορούν.
«Ο Δημήτρης Μητροπάνος ήταν από τους τελευταίους ατόφιους λαϊκούς τραγουδιστές, που πέρα και πάνω απ’ όλα ερμήνευε με ψυχή και ήθος. Τα ’λεγε απ’ τα σπλάχνα του κι είχε εκείνο το σπάνιο πια αντριλίκι του Ελληνα. Το ωραίο! Με το φιλότιμο και την ευγένεια. Γι’ αυτό και έφτανε μέχρι την ψυχή των απλών ανθρώπων, γι’ αυτό και αγαπήθηκε απ’ όλους.» είπε η Ελένη Βιτάλη.
«Το μόνο που θα πάρω μαζί μου από όλες τις εικόνες που είδα από τον Δημήτρη, ήταν όταν πήγα στο Παρίσι να τον δω, στο νοσοκομείο όταν είχε κάνει τη μεταμόσχευση και ήταν σε πολύ δύσκολη κατάσταση. Σκύβω και μου ψιθυρίζει “πες της αυτής” (της νοσοκόμας) – δεν ήταν πολύ καθαρό ακόμα το μυαλό – “αν εγώ δεν τραγουδήσω στις 18 Αυγούστου θα πετάξω τα καλώδια και θα φύγω”.
Ήταν η ζωή του το τραγούδι. Παρόλο που λάτρευε τα παιδιά του, τη γυναίκα του, η ζωή του ήτα το τραγούδι και στην πιο δύσκολη στιγμή αυτό έλεγε, ότι “αν δε σηκωθώ να τραγουδήσω δε χρειάζεται, θα τραβήξω τα καλώδια”. Και μετά βέβαια όταν σηκώθηκε και πήγε και τραγούδησε και έγινε αυτό που έγινε. Ήταν μεγάλο πράγμα αυτό που συνέβη όταν ξανατραγούδησε ο Δημήτρης. Ήταν ας πούμε ένας πολύ ωραίος Έλληνας.
Ο Δημήτρης ήταν ένας πολύ ωραίος Έλληνας που σπάνια συναντάμε πια. Είναι υπό εξαφάνιση αυτός ο τύπος Έλληνα, αυτό που εννοούμε ο ορισμός του άντρα, του μπεσαλή, του καθαρού ανθρώπου και όταν έχει κάτι να πει το λέει, αλλά συνήθως λίγα έχει να πει γιατί συνήθως σκέφτεται και δε μιλάει επί παντός επιστητού» ανέφερε μεταξύ άλλων ο Σπύρος Παπαδόπουλος.
