Η Ουρανία κράτησε το λόγο της και τηλεφώνησε˙ όχι για να ορίσουμε, αλλά για να αναβάλλουμε την επόμενη συνεδρία.
Παρότι επικαλέστηκε κάποιες υποχρεώσεις που δεν της επέτρεπαν να ταξιδέψει στη Θεσσαλονίκη, η αλήθεια είναι πως από εκείνη τη στιγμή με βασάνιζε μια σκέψη: Μήπως ενοχλήθηκε από τα λόγια που της είπα την τελευταία φορά που συναντηθήκαμε στην παραλία;
Αν πράγματι αποφάσισε να διακόψουμε τις συνεδρίες, τη στιγμή που όλα έδειχναν πως είχε αρχίσει να δημιουργείται μεταξύ μας ένα κλίμα εμπιστοσύνης και αλληλοκατανόησης,
τότε μάλλον θα πρέπει να άγγιξα κάποιο ιδιαίτερα ευαίσθητο σημείο.
Απ’ την άλλη, νιώθω μια δυσφορία όταν σκέφτομαι πως διέπραξα ένα μεγάλο λάθος με το να γίνω λίγο πιο επιθετικός αφήνοντας να εννοηθεί πως δεν υπήρξε για τον γιο της όσο καλή μάνα θα ήθελε.
Τελικά, αποφάσισα πως ήταν η κατάλληλη στιγμή να ενημερώσω τον Ζαχαριάδη για την υπόθεση της Ουρανίας και για την πορεία της θεραπείας της.
Το είχε ζητήσει ο ίδιος όταν μου παραχώρησε τη συγκεκριμένη υπόθεση και ήδη ένιωθα κάπως αμήχανα επειδή δεν το είχα πράξει ακόμη.
Όταν τηλεφώνησα στον καθηγητή, δεν έκρυψε τον ενθουσιασμό του. Μου ζήτησε μάλιστα να πραγματοποιήσουμε μια πεζοπορική διαδρομή, μέχρι το καταφύγιο του Χορτιάτη.
«Το βάδισμα ενδυναμώνει τη σκέψη!» μου είπε, σαν να γνώριζε το πόσο χρειαζόμουν εκείνη τη στιγμή καθαρές σκέψεις που θα μου έφερναν για άλλη μια φορά τις απαντήσεις που χρειαζόμουν.
«Λοιπόν Ορέστη … Μπορώ να μάθω το λόγο της αναπάντεχης πρόσκλησής σου;»
«Η Ουρανία κύριε καθηγητά˙ αφού μου ζητήσατε να σας ενημερώνω τακτικά για την υπόθεση της;!»
Σταμάτησε ξαφνικά το βάδισμα στο ανηφορικό κακοτράχαλο μονοπάτι και με κοίταξε γεμάτος απορία.
Για πρώτη φορά από την ώρα που ξεκινήσαμε να περπατάμε, κατάφερα να σηκώσω το βλέμμα μου πάνω από τις πέτρες που ξεπρόβαλαν μέσα από τα νεροφαγώματα του εδάφους.
Τότε συνειδητοποίησα πως απ’ τα οχτακόσια μέτρα υψόμετρο όπου βρισκόμασταν, μπορούσαμε να δούμε από τη μια μεριά τη θάλασσα του Θερμαϊκού κόλπου, κι από την άλλη τη λίμνη του Αγίου Βασιλείου.
Είχα πολύ καιρό να περπατήσω στο βουνό. Τα πρώτα κύματα ευφορίας είχαν αρχίσει ήδη να με κατακλύζουν.
«Στην Ουρανία είπες; Συνεχίζει ακόμη να σε επισκέπτεται;»
«Συνεχίζει, ναι˙ όμως δεν καταλαβαίνω το λόγο για τον οποίο απορείτε κύριε καθηγητά…»
«Απλά μου κάνει εντύπωση που δεν μιλήσαμε καθόλου για την περίπτωσή της σ’ αυτούς τους τρεις μήνες που πέρασαν.
Γι’ αυτό θεώρησα πως είχατε διακόψει κάθε είδους επαφή, συνεπώς και τη θεραπεία της…
…Τώρα που το σκέφτομαι, πράγματι˙ δεν μιλήσαμε καθόλου και για τίποτα εντός των τριών αυτών μηνών!
Μη μου πεις ότι σε απορρόφησε ολοκληρωτικά η υπόθεση αυτής της γυναίκας;»
Συνεχίσαμε την ανάβαση στο ίδιο μονοπάτι που τώρα γινόταν ομαλότερο, αλλά και περισσότερο σκιερό αφού σαν ένα δίχτυ προστασίας τα γιγάντια κλαδιά απ’ τις οξιές και τις καστανιές τα οποία σκέπαζαν πλέον τον ουρανό μας. Δημιουργούσαν παράλληλα το κατάλληλο περιβάλλον για τη βιωσιμότητα όλων των πλασμάτων που ζούσαν μέσα στο δάσος.
«Πράγματι˙ είναι όπως ακριβώς το λέτε κύριε καθηγητά. Με απορρόφησε ολοκληρωτικά! Με προβλημάτισε, με εντυπωσίασε, με απογοήτευσε…
»…Μέσα σε τρεις μήνες έγινε η αιτία να αναθεωρήσω αλλά και να επαναπροσδιορίσω κάποια θέματα˙ ακόμη και για τον εαυτό μου! Συνεπώς, η αλήθεια είναι πως όλο αυτό τον καιρό, δεν σκέφτηκα ούτε μια φορά να σας τηλεφωνήσω.»
Ο καθηγητής άρχισε ξαφνικά να γελάει δυνατά και το γέλιο του αντήχησε στην πλαγιά, τρομάζοντας δύο αγελάδες που έβοσκαν στο βουνό ελεύθερες.
«Είμαι σίγουρος πως προχωρήσατε περισσότερο με τη δική σου ψυχανάλυση, παρά με τη δική της!»
Παρατήρησε τελικά σαν να γνώριζε από πρώτο χέρι την τάση που εμφάνιζε συχνά η Ουρανία, να ψυχαναλύει δηλαδή τον ψυχαναλυτή της.
«Αλλά για πες μου… Τι ήταν αυτό που σε έκανε να με θυμηθείς τούτη τη στιγμή;»
«Η αμφιβολία κύριε καθηγητά!»
«Αμφιβολία; Για ποιο πράγμα;»
«Για το αν έπρεπε ή όχι να της πω εκείνα τα τελευταία λόγια.
Την έκαναν να σηκωθεί και να φύγει ξαφνικά, αναβάλλοντας μάλιστα την επόμενη συνεδρία.
Σκέφτομαι συνεχώς από τότε εκείνα τα λόγια κι αμφιβάλω για το αν πρόκειται να επιστρέψει κάποια στιγμή για να συνεχίσουμε.
»Κι αν δεν επιστρέψει; Σ’ αυτό το ενδεχόμενο είναι που κάνω τη χειρότερη σκέψη.
Μήπως τελικά δεν έχω την απαραίτητη ικανότητα που χρειάζεται προκειμένου να τη βοηθήσω;»
«Μα καλά˙ τι της είπες;»
«Αναρωτήθηκες ποτέ τι είδους μάνα ήθελες να είσαι για το παιδί σου;» τη ρώτησα.
«Κατάφερες τελικά να γίνεις η μάνα που επιθυμούσες; Διαφύλαξες αυτή τη σχέση από εκείνους που τη δηλητηρίαζαν;» Συνέχισα πιέζοντάς την με τις ερωτήσεις μου για πρώτη φορά από τότε που ξεκινήσαμε.»
«Κι αν κατάλαβα καλά, δεν έλαβες καμία απάντηση.»
«Ακριβώς. Όμως πως υποθέσατε ότι έχουμε προχωρήσει περισσότερο στη δική μου ψυχανάλυση παρά στη δική της;»
Ο Ζαχαριάδης σταμάτησε μπροστά από μια περίεργη πέτρινη κατασκευή η οποία εξείχε περίπου σαράντα εκατοστά από το έδαφος. Σε ένα σημείο που έμοιαζε ξαφνικά σαν να νυχτώνει, αφού η πυκνή φυλλωσιά των δέντρων δεν επέτρεπε σε καμία απ’ τις ηλιαχτίδες να αγγίξει το έδαφος.
«Ξέρεις τι είναι αυτό;» ρώτησε, αγγίζοντας με το πόδι του την πέτρινη κατασκευή.
Έδειξα πως δεν γνώριζα, ανασηκώνοντας ελαφρά τους ώμους.
«Είναι μια μπάρα! Το πιστεύεις ότι απ’ αυτή την περιοχή του Χορτιάτη τροφοδοτούνταν για αιώνες στη Θεσσαλονίκη με πάγο για τους καλοκαιρινούς μήνες;»
«Πάγο; Πως έφτιαχναν πάγο πριν από αιώνες;»
«Τον έφτιαχναν το χειμώνα με φυσικό τρόπο και τον διατηρούσαν(με τη βοήθεια των χαμηλών θερμοκρασιών του μικροκλίματος της περιοχής) μέσα σε ειδικές εσοχές που υπήρχαν στους βράχους.»
«Πράγματι, έχουν μεγάλο ενδιαφέρον όλα αυτά κύριε καθηγητά. Όμως δεν απαντήσατε στο ερώτημά μου.»
Με κοίταξε για λίγο σαν να μη θυμόταν τι ήταν αυτό που ήθελα να μάθω˙ στη συνέχεια χαμογέλασε, δείχνοντας πως ήταν ανώφελο το να προσπαθεί να αποφύγει την ερώτηση.
«Μην ξεχνάς πως η Ουρανία επισκέφθηκε πρώτα το δικό μου γραφείο.
Αφού τα προηγούμενα χρόνια απέρριψε καμιά δεκαριά ψυχολόγους, έφτασε σε μένα για να δώσει, όπως η ίδια μου εκμυστηρεύτηκε, μια τελευταία ευκαιρία στην επιστήμη.
Από την πρώτη κιόλας επίσκεψη, μου μεταβίβασε τους λόγους για τους οποίους οι προηγούμενοι ψυχολόγοι εγκατέλειπαν την προσπάθεια».
«Ποιοι ήταν αυτοί οι λόγοι κύριε καθηγητά;»
«Αμάν πια μ’ αυτό το κύριε καθηγητά! Αριστείδης είναι το όνομα μου!»
«Έχετε δίκιο˙ μα δεν ξέρω, αισθάνομαι περισσότερη οικειότητα με τον πληθυντικό όταν βρίσκομαι κοντά σας. Μην ξεχνάτε πως υπήρξατε για μια πενταετία καθηγητής μου.
Συνεχίζω εξάλλου να μαθαίνω πολλά από εσάς.
Είστε, πως να το πω; Ο μέντοράς μου».
Αν και η ξαφνική ερυθρότητα του προσώπου του φανέρωνε την αμηχανία που ένιωσε, ήμουν βέβαιος πως αισθάνθηκε βαθιά ικανοποίηση με τα λόγια που του είπα, επειδή εξέφραζαν την ολοκληρωτική αναγνώριση του ακαδημαϊκού έργου του από πλευράς μου.
«Λοιπόν… Τι ακριβώς ήθελες να μάθεις;»
«Τους λόγους για τους οποίους οι προηγούμενοι ψυχολόγοι εγκατέλειπαν τη θεραπεία της Ουρανίας».
«Μάλιστα. Βασικά, η αλήθεια είναι πως ένας ήταν ο κύριος λόγος.
Η Ουρανία ήρθε στο γραφείο μου για να δηλώσει πως δεν χρειαζόταν καμία θεραπεία!
Παρουσίασε το πρόβλημά της που είχε να κάνει με τη διακοπή κάθε επικοινωνίας ανάμεσα στην ίδια και στο γιο της και το ότι επιθυμούσε να βρει μια λύση στο συγκεκριμένο πρόβλημα.
»Όπως όμως πίστευε η ίδια, ήταν ψυχολογικά υγιής και δεν θεωρούσε πως ήταν απαραίτητο να αλλάξει κάτι στη συμπεριφορά της».
«Μα τότε, τι είδους βοήθεια περίμενε από έναν ψυχολόγο;»
«Εκείνο που γύρευε στα γραφεία των συναδέλφων αλλά και στο δικό μου, ήταν η επιβεβαίωση του ότι η ίδια δεν χρειαζόταν τη βοήθεια ενός ψυχολόγου.
Σε αντίθεση με το σύζυγο και το παιδί της, για τους οποίους έκρινε πως η βοήθεια αυτή ήταν απαραίτητη».
«Ομολογώ πως με την ίδια συμπεριφορά ήρθα αντιμέτωπος κι εγώ στην αρχή.
Η αλήθεια είναι πως με επηρεάζει ακόμη!
Αν σκεφτείς πως η αρνητική εξέλιξη στην τελευταία μας συνεδρία προέκυψε ξαφνικά, τη στιγμή που τη ρώτησα αν η ίδια υπήρξε σωστή μητέρα κι αν προστάτευσε όπως όφειλε τη σχέση της με το παιδί της…
…Μα φυσικά! Αυτός ήταν ο λόγος! Εδώ ακριβώς είναι που έκανα λάθος!»
«Πίστεψέ με Ορέστη, δεν έκανες κανένα λάθος. Ούτε και οι ψυχολόγοι που επισκέφθηκε στο παρελθόν έκαναν κάποιο λάθος.
Γνωρίζεις πολύ καλά κι εσύ, όπως όλοι μας, πως είναι αδύνατον να βοηθήσεις κάποιον που δηλώνει κραυγαλέα ότι δεν χρειάζεται καμία ψυχολογική βοήθεια.
Στην ουσία επισκέπτεται τους ψυχολόγους αναζητώντας συμβουλές για το πως να χειριστεί η ίδια όλους τους άλλους, που κατά τη δική της κρίση, θεωρεί ότι χρειάζονται θεραπεία…»
«Αν, όπως λέτε, πιστεύατε πως δεν μπορούσα να τη βοηθήσω, τότε γιατί την κατευθύνατε στο γραφείο μου κύριε καθηγητά;»
«Επειδή βαθιά μέσα μου ήξερα πως δεν θα εγκατέλειπες.
Άλλωστε, είναι κι εκείνη η θεωρία σου για την ψυχική επαφή˙ Αλήθεια, δεν θα μου πεις πως λειτούργησε με την Ουρανία;»
Πριν αρχίσω να του εξηγώ για τις δυσκολίες που αντιμετώπισα αρχικά, τις απογοητεύσεις, τον ενθουσιασμό, τις μεταπτώσεις τις δικές της αλλά και τις δικές μου, εμφανίστηκε μπροστά μας το καταφύγιο του Χορτιάτη, που ανήκει στο σύλλογο Ελλήνων ορειβατών.
Το εσωτερικό του ισογείου στο διώροφο κτήριο, ήταν γεμάτο από λάτρεις του βουνού και της πεζοπορίας. Υπήρχε μια οχλοβοή από τις διάφορες συζητήσεις των ανθρώπων που συναντιόντουσαν εκεί και γίνονταν μια παρέα, εγκλωβισμένη ανάμεσα στους πέτρινους τοίχους του κτηρίου.
Το μόνο ήσυχο μέρος για να απολαύσουμε το τσάι μας και να συνεχίσουμε την κουβέντα που αφήσαμε στη μέση, ήταν σε ένα από τα παγκάκια που βρίσκονταν στη βεράντα του καταφυγίου.
«Τα περισσότερα από όσα λέγονται στο γραφείο ενός ψυχαναλυτή δεν είναι λόγια της ψυχής.
Αυτό θα πρέπει να το γνωρίζει καλά κάθε ψυχολόγος.
Η πρώτη προσέγγιση με την ψυχή του αναλυόμενου είναι στην ουσία, η αρχή της ψυχικής επαφής.
»Είναι αδιανόητο να εγκαταλείπεις κάποιον που χτυπάει την πόρτα του γραφείου σου εκλιπαρώντας για βοήθεια˙ επειδή αυτό ακριβώς κάνει εκείνος που επισκέπτεται έναν ψυχολόγο. Όσο κι αν αντιστέκεται με λόγια που του επιτάσσει η δική του λογική, όσο κι αν αρνείται την αναζήτηση της τραυματικής εμπειρίας που οδήγησε στο πρόβλημα˙ ακόμη κι αν δεν παραδέχεται πως υπάρχει πρόβλημα, η ίδια του η ψυχή ήταν εκείνη που τον οδήγησε στο γραφείο του θεραπευτή!
»Η ψυχή κουβαλάει την αλήθεια του. Μ’ αυτήν οφείλει να έρθει σε επαφή κάθε ψυχολόγος. Χωρίς τη δημιουργία αυτής της επαφής, δεν μπορεί να προσφέρει ουσιαστική βοήθεια σε κανέναν.
Κι όταν λέω “ουσιαστική βοήθεια”, αυτό που εννοώ είναι το να οδηγήσει τον άνθρωπο που βρίσκεται απέναντί του στην εμπειρία του να γνωρίσει ο ίδιος την ψυχή του.
Να τον βοηθήσει σε τέτοιο βαθμό, που να μην έχει στο εξής την ανάγκη κανενός ψυχολόγου. Τότε μόνο θα έχει ολοκληρώσει το έργο του ως οδηγός ψυχικής επαφής».
«Κατάφερες τελικά να έρθει σε επαφή με την ψυχή της;»
«Η αλήθεια είναι πως υπήρξα αρκετά τυχερός. Αφού μου δόθηκε η ευκαιρία να αφουγκραστώ την ψυχή της μέσα από τους στίχους της».
«Μέσα από που;»
«Προφανώς δεν γνωρίζετε πως η Ουρανία εκφράζεται μέσα από την ποίηση. Κι όμως˙ όταν αυτή η γυναίκα γράφει, οι φραγμοί της λογικής καταρρέουν! Είναι σαν να ανάβουν δεκάδες πυρσοί για να φωτίσουν τους διαδρόμους που οδηγούν στο σκοτεινό υπόγειο του υποσυνειδήτου!»
«Λοιπόν; Τι έμαθες για την Ουρανία, από την επαφή που απόκτησες με την ψυχή της;»
«Αυτό που μαθαίνω κάθε φορά που έχω την εμπειρία μιας τέτοιας επαφής.
Ακόμη κι αν φοβάσαι την ώρα που κινείσαι στο σκοτάδι, έστω κι αν τα γεγονότα μοιάζουν καταστροφικά, δείχνε εμπιστοσύνη.
Η ψυχή είναι ο οδηγός που δρομολογεί τις εξελίξεις στη ζωή.
Η ψυχή γνωρίζει το πως και το γιατί.
Κρατάει τα σχέδια χαράζει τη διαδρομή.
Η ψυχή γελάει όταν λυπάται η λογική.
Την ώρα που νομίζεις πως η ζωή σου σε παιδεύει…
Γέλα μην κλαις, γιατί η ψυχή σε εκπαιδεύει».
Ο Ζαχαριάδης χαμογέλασε δείχνοντας πως έβρισκε διασκεδαστικό τον τρόπο με τον οποίο απάντησα στην ερώτησή του.
«Αυτά σου λέει η ψυχή της όταν έρχεται στο γραφείο σου;»
«Όχι. Αυτά μου τα είπε μόλις τώρα. Η αλήθεια είναι πως αυτές τις αλήθειες, μα και άλλες παρόμοιες, ανακαλύπτω μέσα στους στίχους της, ακόμη και στην ανάλυση ενός ονείρου της.
»Είναι στιγμές που τα λόγια της γίνονται η αιτία να θυμηθώ κάποιες αλήθειες που είχα για καιρό ξεχάσει. Κι όταν την ευχαριστώ με τον τρόπο μου γι’ αυτή την υπενθύμιση, βλέπω την ικανοποίηση ζωγραφισμένη στο πρόσωπό της. Ακούτε κύριε καθηγητά; Την ικανοποίηση! Έστω μια μικρή δόση απ’ αυτή.
Καταλαβαίνετε τώρα γιατί συνεχίζουμε;
Αυτές τις μικρές δόσεις ικανοποίησης που της στέρησε η ίδια της η ζωή, έρχεται σε μένα για να βρει!»
«Κι αφού απέδιδε τόσο καλά αυτή η τακτική, γιατί αποφάσισες ξαφνικά να γίνεις επιθετικός; Γιατί από την ικανοποίηση, πέρασες στην άσκηση πίεσης που την οδήγησε στην απομάκρυνσή της;»
Η αλήθεια είναι πως δεν είχα να δώσω μια απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα.
Απορούσα κι εγώ μ’ αυτή μου την ενέργεια και θύμωνα μάλιστα με τον εαυτό μου, επειδή η πίεση αυτή που της άσκησα δεν ήταν μέρος κάποιας τακτικής, αλλά έμοιαζε περισσότερο με μια ενστικτώδη αντίδραση που αποδείχτηκε ολέθρια τελικά για την ως τώρα προσπάθεια που είχαμε καταβάλει οι δυο μας.
«Δεν ξέρω. Ειλικρινά, δεν γνωρίζω. Ανεξέλεγκτη συμπληρωματική αντι-μεταβίβαση μήπως;»
«Θα μπορούσε να είναι, πράγματι. Όμως, αυτό το «ανεξέλεγκτη» με οδηγεί σε άλλο συμπέρασμα.
Έχω την εντύπωση, Ορέστη, πως οι ερωτήσεις που έκανες στην Ουρανία δεν προορίζονταν για την ίδια…»
«Τότε; Για ποιον προορίζονταν;»
«Μήπως, για τη δική σου μητέρα; Σαν ένα συναίσθημα που έμενε για χρόνια παγωμένο σε μια σκοτεινή σχισμή ανάμεσα στα φύλλα της καρδιάς σου το οποίο ξεπάγωσε ξαφνικά, με το που βρέθηκε απέναντι απ’ το φως του ήλιου. Όμως δεν χρειάζεται να ανησυχείς. Αν καταφέρεις να ελέγξεις την αντι-μεταβίβαση, μπορεί η συγκεκριμένη προσέγγιση να λειτουργήσει με θετικό τρόπο στη εξέλιξη της θεραπείας της».
Έσπευσε τελικά να με ενθαρρύνει, μετά από το στρες και την αναστάτωση που μου δημιούργησε με την ερώτησή του.
«Πιστεύω πως πρέπει να της μεταφέρεις τις σκέψεις και τα συναισθήματα που αισθανόταν ο γιος της και προέρχονταν απ’ τη δική της συμπεριφορά.
Τοποθέτησέ την νοερά στο σώμα του γιου της, προκειμένου να αντικρίσει τον εαυτό της μέσα από τα δικά του μάτια…»
Ήταν ξεκάθαρο πως ο καθηγητής προσπαθούσε να με βοηθήσει με συμβουλές βγαλμένες μέσα από τα βιβλία, βασισμένες στις τελευταίες θεωρίες γύρω από την επεξεργασία και την αντιμετώπιση των αντι-μεταβιβαστικών τάσεων από τον ίδιο τον θεραπευτή.
«Σας ευχαριστώ για τις συμβουλές σας κύριε καθηγητά, όμως μου είναι πλέον ξεκάθαρο το προς τα που θα κινηθώ!
Δεν ξέρω πως προέκυψαν οι απαντήσεις που έψαχνα˙ το περπάτημα, ο καθαρός αέρας του βουνού; Ίσως η κουβέντα μας;
Είτε έκανα λάθος, είτε όχι, ένα είναι το συμπέρασμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία».
«Και ποιο είναι αυτό το συμπέρασμα;»
«Δεν μαζεύουμε τα ρούχα απ’ το σχοινί προτού στεγνώσουν!»
