Σε λίγες μέρες ο πλανήτης ετοιμάζεται να γιορτάσει τα Χριστούγεννα. Γιατί, όμως, επιλέχθηκε να γιορτάζονται 25 Δεκεμβρίου;
Πρώτοι χριστιανικοί αιώνες
Η εορτή των Χριστουγέννων εορτάζεται σχεδόν σε όλο τον κόσμο στις 25 Δεκεμβρίου. Αντίθετα, μάλιστα, από το Πάσχα είναι σταθερή και όχι κινητή γιορτή.
Ωστόσο, ο εορτασμός της γέννησης του Θεανθρώπου δεν περιλαμβανόταν στο εορτολόγιο των πρώτων Χριστιανών. Ο εορτασμός των γενεθλίων είναι, άλλωστε, ένα έθιμο αρκετά καινούριο, επομένως οι άνθρωποι δεν έδιναν παλαιότερα σημασία στην ημέρα που κάποιος ερχόταν στον κόσμο.
Η πρώτη προσπάθεια υπολογισμού των γενεθλίων του Ιησού έγινε το 200 μ.Χ. περίπου. Η ημερομηνία που επιλέχθηκε ήταν η 6η Ιανουαρίου, ως αποτέλεσμα δύο απόψεων. Αρχικά, ορισμένοι υπολόγισαν ότι η Σταύρωση έλαβε χώρα στις 6 Απριλίου. Έπειτα υπήρχε η αντίληψη πως ο θάνατος ενός προφήτη γίνεται την ίδια ημερομηνία με τη σύλληψή του. Η γέννηση του Ιησού μετακινήθηκε στον Δεκέμβριο περίπου τον 4ο αιώνα π.Χ.
Στα Ευαγγέλια δεν υπάρχει καμία αναφορά στην ημερομηνία γέννησης του Ιησού. Έτσι, υπάρχουν διάφορες απόψεις γιατί και πώς καθιερώθηκε η 25η Δεκεμβρίου ως η γενέθλιος ημερομηνία του Ιησού.
Ο Ιησούς και ο Ήλιος
Ευρέως διαδεδομένη είναι η άποψη πως πίσω από την 25η Δεκεμβρίου κρύβεται μια ειδωλολατρική παράδοση. Στο Ιουλιανό ημερολόγιο, η χειμερινή ισημερία εορτάζονταν στις 25 Δεκεμβρίου. Θεωρούνταν η μέρα γέννησης του Ήλιου, μιας και εκείνη τη μέρα αρχίζει να μεγαλώνει η μέρα και το σκοτάδι του ηλίου να νικά τα σκοτάδια του χειμώνα.
Λατρευτικές τελετές προς τιμήν της γέννησης του Ήλιου φαίνεται να γίνονταν στη Συρία και την Αίγυπτο. Αξιοσημείωτη είναι στην Αίγυπτο η αναπαράσταση του νεογέννητου ήλιου με τη μορφή ενός βρέφους. Ενός βρέφους που ήρθε στον κόσμο από μια Παρθένο. Στους σημιτικούς λαούς η Παρθένος που φέρνει στον κόσμο τον ήλιο ταυτίζεται με τη μορφή της Αστάρτης. Ενδιαφέρον είναι επίσης ότι οι Αιγύπτιοι γιόρταζαν την χειμερινή ισημερία στις 6 Ιανουαρίου.
Η λατρεία του Ήλιου υιοθετήθηκε και από τους Ρωμαίους. Ο αυτοκράτορας Αυρήλιος -που έμεινε στην ιστορία ως Ηλιογάβαλος- έχτισε στη Ρώμη έναν μεγαλοπρεπή ναό προς τιμήν του θεού Ήλιου, το Ηλιογαβαλείο. Η λατρεία του “Ανίκητου Ήλιου” (Sol Invictus) κορυφωνόταν με μια ημέρα αφιερωμένη σε αυτόν. Ήταν στις 25 Δεκεμβρίου που οι Ρωμαίοι καλωσόριζαν το χειμερινό ηλιοστάσιο, που το φως του ηλίου άρχιζε να ζεσταίνει τη γη περισσότερες ώρες.
Σύμφωνα με το θεολόγο Βόλφραμ Κίντσιχ από το πανεπιστήμιο της Βόννης τα Χριστούγεννα προέκυψαν από τη λατρεία του Ήλιου. Για τους Χριστιανούς ο Μεσσίας ήταν ο Ήλιος που έδιωχνε μακριά τα σκοτάδια της αμαρτίας. Σταδιακά οι εορτασμοί για τη γέννηση του Ήλιου και τη γέννηση του Χριστού ενώθηκαν και τοποθέτησαν στις 25 Δεκεμβρίου. Η υιοθέτηση αυτής της ημερομηνίας κατά τον Κίντσιχ αποτελεί συνειδητή επιλογή των Χριστιανών, προκειμένου να σβήσει αυτή η παλαιότερη ειδωλολατρική εορτή.
Διαφορετικές ημερομηνίες και διαφορετικές απόψεις
Παρά τη δημοφιλία της, η σύνδεση των Χριστουγέννων με τη λατρεία του Ήλιου έχει ορισμένα προβλήματα. Αρχικά σε κανένα από τα πρώιμα χριστιανικά έργα δε γίνεται σύνδεση του χειμερινού ηλιοστασίου και της γέννησης του Χριστού. Η σύνδεσή μεταξύ των δύο εορτών γίνεται πολύ αργότερα, μόλις το 12ο αιώνα.
Η καθιέρωση της γιορτής στη Ρώμη έγινε με την Α’ Οικουμενική Σύνοδο (335 μ.Χ.), ενώ η τελική αποδοχή της με τη Γ’ Οικουμενική Σύνοδο (Έφεσος, 431 μ.Χ.). Την εποχή εκείνη η λατρεία του Ήλιου -όπως και πολλές άλλες ειδωλολατρικές πρακτικές- είχε ατονήσει.
Έπειτα έγινε μια προσπάθεια χρονολόγησης της γέννησης του Χριστού με βάση την Αγία Γραφή. Σύμφωνα με τα Ευαγγέλια ο Ιωάννης Πρόδρομος συνελήφθη 6 μήνες πριν τον Ιησού. Ο πατέρας του Προδρόμου, Ζαχαρίας, όταν μπήκε στο ιερό για να θυσιάσει είδε τον άγγελο που του προανήγγειλε τη σύλληψη του γιου του. Ο αρχιερέας -σύμφωνα με τους μελετητές- μπήκε στα άγια των αγίων, χώρο ιερό που έμπαινε μόνο μια φορά το χρόνο, στις 23 Σεπτεμβρίου.
Με άξονα αυτή την ημερομηνία έγιναν οι υπολογισμοί. Τέλη Μαρτίου η σύλληψη του Κυρίου (Ευαγγελισμός της Θεοτόκου) και 9 μήνες μετά, τέλη Δεκεμβρίου η γέννησή Του.
Κατά τον 4ο αιώνα πάντως τα Χριστούγεννα εορτάζονταν σε δύο ημερομηνίες: στις 25 Δεκεμβρίου για τη Δυτική Εκκλησία και στις 6 Ιανουαρίου για την Ανατολική. Οι ορθόδοξοι της Αρμενίας συνεχίζουν να γιορτάζουν Χριστούγεννα στις 6 Ιανουαρίου.
Τελικά, στο μεγαλύτερο μέρος του χριστιανικού κόσμου επικράτησε η 25η Δεκεμβρίου, ενώ στις 6 Ιανουαρίου οι Ορθόδοξοι γιορτάζουν τα Θεοφάνεια.
Πηγές:
Straus V. (2015). Why is Christmas on Dec. 25? A brief history lesson that may surprise you. The Washington Post. Ανακτήθηκε από: www.washingtonpost.com (τελευταία πρόσβαση: 19/12/2022)
Γιατί γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα στις 25 Δεκεμβρίου. Ανακτήθηκε από: www.dw.com (τελευταία πρόσβαση: 20/12/2022)
Γιατί γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα στις 25 Δεκεμβρίου. Ανακτήθηκε από: www.dogma.gr (τελευταία πρόσβαση: 20/12/2022)
