Ο αλφαβητισμός των ειδήσεων θα μπορούσε να είναι ένα χρήσιμο μάθημα για παιδιά από την προσχολική ακόμη ηλικία, σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από καταιγισμό πληροφοριών.
Νέες εποχές, νέα προγράμματα εκπαίδευσης
Ζούμε σε μια ψηφιακή εποχή. Η προσφορά πληροφορίας είναι χειμαρρώδης και ταχύτατη. Δίπλα στα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης -Τύπος και τηλεόραση- προστέθηκε το Διαδίκτυο. Χάρη στο τελευταίο η πληροφορία δύναται να μεταδίδεται ταχύτατα, ενώ εξίσου ταχύτατη είναι η αναπαραγωγή της.
Τα χαρακτηριστικά αυτά πολλαπλασιάζουν τον κίνδυνο “ψευδών ειδήσεων”, όπως αποδίδεται συχνά στα ελληνικά ο όρος “fake news”. Ο αλφαβητισμός των ειδήσεων γίνεται έτσι επιτακτική ανάγκη. Με τον όρο αυτό εννοούμε τη μελέτη και ανάλυση της αξιοπιστίας των πληροφοριών που καταφθάνουν στις οθόνες μας σωρηδόν.
Την ανάγκη αυτή φιλοδοξεί να καλύψει το πανεπιστήμιο Stony Brook στη Νέα Υόρκη, δημιουργώντας ένα ανεξάρτητο πρόγραμμα σπουδών με τίτλο “News Literacy”, που αποδίδεται στα ελληνικά με τον όρο “αλφαβητισμός των ειδήσεων”. Το πρόγραμμα φιλοδοξεί να βοηθήσει τους νέους να διαχωρίζουν σωστά τις αξιόπιστες από τις κατασκευασμένες ειδήσεις και να αναπτύξουν μηχανισμούς αντίστασης στην παραπληροφόρηση.
Παιδιά και ειδήσεις
Ο αλφαβητισμός των ειδήσεων αφορά όμως μόνο τους φοιτητές; Πολλοί γονείς προσπαθούν να κρατήσουν τα παιδιά μακριά από τις ειδήσεις, για να τα διαφυλάξουν από σκηνές βίας και ακατάλληλο περιεχόμενο. Ωστόσο, τα παιδιά έρχονται σε επαφή με τα μέσα από πολύ μικρή ηλικία και είναι εξοικειωμένα με την τεχνολογία. Η επαφή τους με τον κόσμο των ειδήσεων, κατόπιν ίσως διαλογής ώστε να αποφευχθούν θέματα που μπορεί να προκαλέσουν φόβο, μπορεί να έχει πολλαπλά οφέλη.
Αρχικά, ο αλφαβητισμός των ειδήσεων προετοιμάζει τα παιδιά για τη συμμετοχή σε μια δημοκρατική κοινωνία. Συζητώντας με τους γονείς ή τον εκπαιδευτικό δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες για ερωτήσεις. Τα παιδιά ρωτούν ποιος προβάλλει αυτή την είδηση και ποιον αφορά. Εγείρονται έτσι ερωτήματα για την πηγή των ειδήσεων, αλλά και τις κοινωνικές ομάδες που εκπροσωπούνται.
Επιπλέον, μέσω της παρακολούθησης ειδήσεων αναπτύσσεται από μικρή ηλικία η κριτική ικανότητα. Τα παιδιά μαθαίνουν, δηλαδή, να ελέγχουν την αξιοπιστία και την εγκυρότητα της είδησης, ανάλογα με την πηγή από την οποία προέρχεται. Επιπλέον, οι ειδήσεις μπορούν να δώσουν ερεθίσματα που θα ενεργοποιήσουν την περιέργεια των παιδιών. Έτσι, μπορεί να αναζητήσουν περισσότερες πληροφορίες που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με μία είδηση που βρήκαν ενδιαφέρουσα.
Συχνά γονείς και εκπαιδευτικοί αποφεύγουν να μιλήσουν με τα παιδιά για θέματα δύσκολα ή δυσάρεστα. Αυτός είναι και ο κύριος λόγος που αποκλείονται τα παιδιά από την παρακολούθηση ειδήσεων. Ξεχνάμε, ωστόσο, πως τα παιδιά είναι μέλη της κοινωνίας στην οποία ζουν. Ο αλφαβητισμός των ειδήσεων προετοιμάζει τα παιδιά να καταλάβουν καλύτερα τον κόσμο καθώς μεγαλώνουν. Επιπλέον δίνεται η ευκαιρία να συμμετέχουν σε συζητήσεις με ενήλικες για θέματα της επικαιρότητας, αυξάνοντας από νεαρή ηλικία τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες.
Ειδήσεις για παιδιά
Το ABC κατανοώντας από τη μία τη σημασία του αλφαβητισμού των ειδήσεων και την ακαταλληλότητα για παιδικό κοινό πολλών ειδήσεων δημιούργησε το News Time στο ABC Kids και το Behind the News στο ABC ME and iview.
Το News Time είναι ένα εβδομαδιαίο podcast με παρουσιάστρια τη Ruby Cornish, ενώ δε λείπουν και τα παιδιά συμπαρουσιαστές, ανάλογα με το θέμα της εκπομπής. Απευθύνεται κυρίως σε παιδιά κάτω των 8 ετών, επομένως γίνεται μια επιλογή από τα “ενήλικα” θέματα των ειδήσεων. Το διάστημα, ζώα, ανθρωπιά και ηρωισμός είναι θέματα που κυριαρχούν. Σκοπός, όμως, της ψηφιακής εκπομπής δεν είναι να αποκρύψει τον κόσμο από τα παιδιά. Έτσι, δύσκολα θέματα όπως η πρόσφατη πανδημική κρίση της COVID-19, η κλιματική αλλαγή ή οι φυσικές καταστροφές δε λείπουν. Αυτό όμως που αλλάζει -μια και το κοινό είναι παιδικό- είναι ο τρόπος που αυτές οι ειδήσεις παρουσιάζονται, ώστε να μην τραυματίσουν την ευαίσθητη παιδική ψυχή. Δε λείπουν, επίσης, τα παιχνίδια και τα κουίζ γνώσεων.
Η εκπομπή Behind the News απευθύνεται σε μεγαλύτερα παιδιά και περιλαμβάνει οπτικοακουστικό υλικό. Διαχρονικότητα, σημασία, ενδιαφέρον και εκπαιδευτική αξία είναι οι παράμετροι που καθορίζουν την επιλογή των θεμάτων, ενώ ιδιαίτερη σημασία δίνεται στη δημιουργική χρήση ήχου και εικόνων, προκειμένου να κρατηθεί αμείωτο το ενδιαφέρον του νεαρού κοινού.
Αλφαβητισμός των ειδήσεων στην εκπαίδευση
Συχνά, οι εκπαιδευτικοί φοβούνται και αποφεύγουν τις νέες τεχνολογίες και τα ΜΜΕ. Οι λόγοι ποικίλουν και μπορεί να περιλαμβάνουν τον ψηφιακό αναλφαβητισμό των ίδιων των εκπαιδευτικών ή την αντίληψη ότι τα ΜΜΕ πρέπει να μείνουν στο σπίτι και δεν έχουν θέση στο σχολείο.
Οι μαθητές, όμως, όλων πια των βαθμίδων είναι ψηφιακοί ιθαγενείς, έχοντας μεγαλώσει μαζί με τις νέες τεχνολογίες. Τα ΜΜΕ γενικά και οι ειδήσεις ειδικότερα είναι ένα χρήσιμο εργαλείο στον εκπαιδευτικό. Φέρνοντας τις ειδήσεις στο σχολείο μπορεί να γίνει η σύνδεση της πραγματικότητας με την σχολική ύλη, καθιστώντας την εκπαιδευτική δραστηριότητα πιο ενδιαφέρουσα. Επιπλέον, αξιοποιώντας τις τεχνολογικές δυνατότητες που προσφέρει το σχολείο, μπορούν οι μαθητές να φτιάξουν οι ίδιοι εκπομπές με ειδησεογραφικό περιεχόμενο.
Άλλωστε, αναπτύσσοντας κριτική ικανότητα προετοιμάζονται οι δημοκρατικοί πολίτες του αύριο.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Hobbs, R. (2010). News Literacy: What Works and What Doesn’t. Paper presentation at the Association for Education in Journalism and Mass Communication (AEJMC) conference, Denver, Colorado, August 7, 2010.
Hornik, R. (n.d.). Why News Literacy Matters -A New Literacy for Civil Sociaty in the 21st Century. Ανακτήθηκε από: digitalresource.center (τελευταία πρόσβαση: 11/12/22)
Turnbull, S. (2022). When kids can navigate the news, they better understand the world around them. Ανακτήθηκε από: abc.net.au (τελευταία πρόσβαση: 11/12/22)
Παπαϊωάννου, Γ. (2018). Η θεραπεία στη νόσο των “fake news” βρίσκεται στην εκπαίδευση. Lifo. Ανακτήθηκε από: lifo.gr (τελευταία πρόσβαση: 11/12/22)
