Γιατί οι Έλληνες σπάνε πιάτα; Στις περισσότερες χώρες το άκουσμα ενός σπασίματος δηλώνει κάποιο ατύχημα, οχι όμως και στην Ελλάδα.
Το σπάσιμο των πιάτων είναι συνηθισμένο έθιμο που συμβαίνει σε διάφορα γλέντια. Σε γάμους, βαφτίσεις και γενικότερα βεγγέρες. Οι παρευρισκόμενοι πετούν πιάτα, ως ένδειξη ενθουσιασμού, στον ρυθμό της μουσικής και πάνω στο γλέντι. Συνήθως, όταν πετάγονται τα πιάτα, ακούγεται και το επιφώνημα “όπα”.
Δεν μας είναι γνωστό από πότε χρονολογείται αυτό το ιδιότυπο ελληνικό έθιμο. Πάντως άρχισε να γίνεται γνωστό, αλλά και να κανονικοποιείται την δεκαετία του 1960 με την γνωστή ταινία “Ποτέ την Κυριακή“. Στην ταινία υπάρχει μια σκηνή, όπου οι ηθοποίοι σπάνε ποτήρια, όταν χορεύουν. Πάντως το έθιμο προϋπήρχε από πολύ νωρίτερα. Το σπάσιμο τον πιάτων σύμφωνα με την αρχαία παράδοση έδιωχνε τα κακά πνεύματα και προστάτευε τους ανθρώπους από τα δεινά. Ακόμη στις κηδείες οι Έλληνες συνήθιζαν να σπάνε ένα πιάτο δίπλα από τον τάφο του αγαπημένου τους που “χάθηκε”. Έτσι συμβόλιζαν το τέλος μιας επόχης, την απώλεια ενός προσώπου, ενώ ταυτόχρονα το σπάσιμο του πιάτου θεωρούνταν μια θρηνητική πράξη.
Βέβαια το έθιμο λάμβανε χώρα και στις χαρές. Παλαιότερα υπήρχε η πεποίθηση, ότι οι γιορτές προσέλκυαν τα κακά πνεύματα και το μάτι. Ειδικά στους γάμους, υπήρχε έντονα ο φόβος, ότι το ζευγάρι δέχεται κακή ενέργεια. Για αυτό τον λόγο οι καλεσμένοι και οι συγγενείς, έσπαγαν πιάτα και έτσι τρόμαζαν τα πνεύματα.
Το σπάσιμο των πιάτων, θα μπορούσε επίσης να θεωρηθεί και ένδειξη πλούτου. Δηλαδή αντί να επαναχρησιμοποιηθούν τα πιάτα, αφού πλυθούν πρώτα, αυτά αχρηστεύονται με την καταστροφή τους. Γενικά δήλωνε την αφθονία. Το γεγονός ότι σπάγανε τα πιάτα, έδειχνε ότι και υπάρχει αρκετό φαγητό, αλλά και αρκετά χρήματα, ώστε να αντικατασταθούν άμεσα τα σπασμένα σκεύη.
Όπως αναφέρθηκε, συχνά πριν σπάσει κάποιος ένα πιάτο, ακούγεται το επιφώνημα “όπα”. Το “όπα” σημαίνει ουσιαστικά “προσοχή”, για να μην χτυπήσει κανένας από τα θραύσματα του γυαλιού που σπάει. Το σπάσιμο των πιάτων, μαζί με τη μουσική και τον χορό, είναι χαρακτηριστικό σύμβολο των ελληνικών γιορτών.
Το 1969 με την δικτατορία, ο Γιώργος Παπαδόπουλος απαγόρεψε το σπάσιμο των πιάτων, διοτί ήταν επικίνδυνο, καθώς θα μπορούσε να τραυματιστεί κάποιος. Τα πιάτα λοιπόν αντικαταστάθηκαν από λουλούδια. Μετα το 1974 όμως, την περίοδο της αντιπολίτευσης το έθιμο επέστρεψε και το σπάσιμο των πιάτων στα νυχτερινά μαγαζιά συνέχισε να είναι δημοφιλές. Ιδιαίτερα μετά την ταινία “Ποτέ Την Κυριακή” το έθιμο επεκτάθηκε.
Τη δεκαετία του 60 πολλές κατασκευαστικές εταιρείες πιάτων εγκαινιάστηκαν στον ελλαδικό χώρο, ειδικά στην Θεσσαλονίκη. Αργότερα με την είσοδο της Ελλάδας στην Ευραπαϊκή Ένωση , η διασκέδαση των νεώτερων γενιών δυτικοποιήθηκε. Υπήρχε η προτίμηση για άλλου είδους μουσικής και τα μπουζούκια άρχισαν να παρακμάζουν. Αυτό επηρέασε και τα εργοστάσια πιάτων. Πολλά από αυτα έβαλαν λουκέτο και σήμερα επιβιώνει μόνο το εργοστάσιο των αδερφών Τσιουρλή, στον Εύοσμο Θεσσαλονίκης.
Πλέον ενθαρρύνεται κυρίως να πετάνε λουλούδια και όχι πιάτα στα νυχτερινά μαγαζιά και γενικότερα στις εορταστικές μαζώξεις, ώστε να μην υπάρχουν ατυχήματα. Παρ’όλα αυτά ακόμη οι Έλληνες συνεχίζουν μέσα στο κέφι τους να πετάνε πιάτα. Στα μπουζούκια ειδικότερα, οι παρευρισκόμενοι πετούν πιάτα στα πόδια του καλλιτέχνη, για να δείξουν το θαυμασμό τους για το ταλέντο του ή του σπάνε στοίβες από αυτά για τον ίδιο λόγο.
Το σπάσιμο των πιάτων λοιπόν ξεκίνησε κυριώς για την προστασία από τα πνεύματα και είχε μοιρολατρικό χαρακτήρα. Σήμερα όμως είναι σήμα κατατεθέν της ελληνικής κουλτούρας και εκφράζει την ξέφρενη διασκέδαση. Το συγκεκριμένο έθιμο προσελκύει πολλούς τουρίστες στην Ελλάδα, οι οποίοι θέλουν να γευτούν την εμπείρια του ελληνικού γλεντιού. Στην αρχή τους φαίνεται περίεργο, που κατα τη διάρκεια μιας γιορτής βλέπουν τους ντόπιους να πετούν στην πίστα πιάτα. Έπειτα όμως, όταν το δοκιμάσουν δεν μπορούν και οι ίδιοι να αντισταθούν και αντηχεί τελικά από παντού ο χαρακτηριστικός ήχος “όπα”.
Πηγές:
Harris-Papaioannou, S. (2024). Why Greeks smash plates: The history behind the custom.Ανακτήθηκε από https://greekreporter.com/2024/04/20/smashing-plates-break-greek-custom/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTEAAR0OGGbiZWXZI_WwIMs6r4S6coD5k1Lr1pd_iW455iP26HQk-zM7ss-Tv74_aem_ZmFrZWR1bW15MTZieXRlcw
Γιατί οι Έλληνες σπάνε πιάτα και πετούν γαρύφαλλα;(2024). Ανακτήθηκε από https://www.sigmalive.com/lifestyle/culture/1181328/afp-giati-oi-ellines-spane-piata-kai-petoun-garyfalla
