Κάθε 14 μέρες μια γλώσσα πεθαίνει. Μόνο τα τελευταία 20 χρόνια υπολογίζεται πως οι νεκρές γλώσσες αυξήθηκαν κατά 60.
Νεκρές γλώσσες
Νεκρή ή εξαφανισμένη ονομάζεται μια γλώσσα που δεν έχει πλέον φυσικούς ομιλητές. Ο γλωσσικός θάνατος συμβαίνει όταν μια γλώσσα αντικαθίσταται από μια άλλη. Αυτό συνέβη με την κοπτική γλώσσα η οποία αντικαταστάθηκε από την Αραβική ή με τα γλωσσικά ιδιώματα των ιθαγενών της Αμερικής που αντικαταστάθηκαν με ευρωπαϊκές, όπως η αγγλική, η γαλλική, η ισπανική ή η πορτογαλική.
Αρκετές νεκρές γλώσσες συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται για θρησκευτικούς ή επιστημονικούς σκοπούς. Τέτοιες είναι η λατινική, η Ελληνιστική Κοινή (η γλώσσα των Ευαγγελίων και των ελληνορθόδοξων θρησκευτικών τελετών) και η Σανσκριτική.
Πεθαίνουν οι γλώσσες σήμερα;
Σήμερα σε όλο τον κόσμο ομιλούνται περί τα 7000 γλωσσικά ιδιώματα και διάλεκτοι. Σύμφωνα με ανάλυση των στοιχείων του Endangered Languages Project περίπου 2500 γλώσσες κινδυνεύουν αυτή τη στιγμή να εξαφανιστούν. Οι περισσότερες εντοπίζονται στην Ωκεανία (733). Ακολουθεί η Ασία (693), η Αφρική με 428, η Νότιος Αμερική με 226, η Βόρεια Αμερική με 222 και τέλος η Ρωσία και η Ευρώπη με 148 γλώσσες στο χείλος της εξαφάνισης.
Ο κυριότερος λόγος γλωσσικού θανάτου είναι η παγκοσμιοποίηση και η οικονομική ανάπτυξη, καθώς οι κάτοικοι μιας περιοχής υιοθετούν την κυρίαρχη γλώσσα ή μία από τις λεγόμενες ισχυρές γλώσσες. Σε πολλές περιπτώσεις ο γλωσσικός θάνατος είναι συνυφασμένος με τον ανθρώπινο. Κι αυτό γιατί συχνά βρίσκεται εν ζωή μόλις ένας φυσικός ομιλητής.
Γλώσσες που χάθηκαν τη δεκαετία 2002-2022
Στις 16 Φεβρουαρίου 2022 πέθανε η Christina Calderón σε ηλικία 93 ετών. Ήταν η τελευταία ομιλήτρια της γλώσσας Yaghan. Ομιλούνταν στη Γη του Πυρός, στη Χιλή. Επρόκειτο για μια γλώσσα απομονωμένη, καθώς εκτός από τη Χιλή τη συναντούσε κανείς μόνο σε ορισμένες περιοχές της Χιλής.
Το 2016 πέθανε η Doris McLemore, δασκάλα στο επάγγελμα. Μαζί της χάθηκε και η γλώσσα Wichita, γλώσσα των αυτοχθόνων φυλών που ζούσαν στην Οκλαχόμα, το Τέξας και το Κάνσας. Νιώθοντας το βάρος της πολιτιστικής κληρονομιάς που κουβαλούσε η Doris McLemore συνεργάστηκε με το γλωσσολόγο David Rood του Πανεπιστημίου του Κολοράντο, ώστε να δημιουργήσουν ένα λεξικό και CDs με τη γλώσσα Wichita.
Άλλη μια γλώσσα των αυτοχθόνων της Αμερικής σίγησε με το θάνατο του τελευταίου φυσικού ομιλητή της. Ο Edward Thompson μιλούσε με ευφράδεια τη γλώσσα των αυτοχθόνων φυλών της περιοχής του Ντέλαγουερ, την Unami.
Το 2005 πεθαίνει η Bertha Bell τελευταία φυσική ομιλήτρια της γλώσσας Berbice Creole. Τη συναντούσε κανείς στην επαρχία Berbice, στη Γουιάνα. Πρόκειται για μια από τις δύο κρεολικές γλώσσες με ισχυρές επιρροές από τα ολλανδικά, λόγω της ολλανδικής κατοχής της περιοχής. Όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, η Bertha Bell δεν ήταν η τελευταία που μιλούσε αυτό το ιδίωμα. Η γλώσσα Berbice Creole αφαιρέθηκε από τον κατάλογο των νεκρών γλωσσών, όταν βρέθηκε πως η Princess Sauers, γεννημένη στις όχθες του ποταμού Berbice, είχε επίσης μητρική τη γλώσσα αυτή. Ο θάνατός της το 2015 σήμανε και το οριστικό τέλος του κρεολικού αυτού ιδιώματος.
Στον ευρωπαϊκό χώρο τώρα η λιβονική γλώσσα θεωρούνταν νεκρή, αφού το 2013 πέθανε η Grizelda Kristina. Ήταν ο τελευταίος άνθρωπος με μητρική γλώσσα τη λιβονική. Ομιλούνταν στη Χερσόνησο Kurzeme, στη Λετονία, ενώ ανήκει στην οικογένεια των βαλτο-φινικών γλωσσών. Σήμερα γίνεται μια προσπάθεια αναβίωσής της, αφού 40 άνθρωποι μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν με ευχέρεια, ενώ άλλοι 200 δηλώνουν ότι έχουν μερική γνώση της.
Μαζί με κάθε γλώσσα που χάνεται, χάνεται κι ένα κομμάτι πολιτισμού. Γιατί γλώσσα δεν είναι μόνο λέξεις και γράμματα. Κουβαλάει και την κοσμοθεωρία του λαού που την μιλάει.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Όταν πεθαίνουν οι γλώσσες του κόσμου, ανακτήθηκε από: https://www.efsyn.gr/tehnes/art-nea/94687_otan-pethainoyn-oi-glosses-toy-kosmoy
Γλώσσες υπό εξαφάνιση -χάνοντας ένα μέρος του πολιτισμικού DNA, ανακτήθηκε από: https://www.moneyreview.gr/life-and-arts/67774/glosses-ypo-exafanisi-chanontas-ena-meros-toy-politismikoy-dna/
Lecture/ The last, last Berbice Dutch speaker, ανακτήθηκε από: https://guyaneselanguagesunit.com/lecture-the-last-last-berbice-dutch-speaker/
Doris McLemore, ανακτήθηκε από: https://en.wikipedia.org/wiki/Doris_McLemore
Livonian language, ανακτήθηκε από: https://en.wikipedia.org/wiki/Livonian_language
Unami language, ανακτήθηκε από: https://en.wikipedia.org/wiki/Unami_language
πληροφορίες από το instagram account history_arguements
