Στις 2 Νοεμβρίου 1917 ο Άρθουρ Μπάλφουρ, Υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας, προχώρησε στην υπογραφή μιας επιστολής προς τον Λόρδο Λάιονελ Ουόλτερ Ρόθτσιλντ, τον ύπατο εκπρόσωπο της βρετανικής εβραϊκής κοινότητας. Με τη συγκεκριμένη επιστολή το Ηνωμένο Βασίλειο δήλωνε πως τασσόταν υπέρ της ίδρυσης εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη. Η Διακήρυξη Μπάλφουρ από τότε έμεινε στην ιστορία.
Οι βρετανικές επιδιώξεις
Σκοπός της βρετανικής πλευράς ήταν η ενίσχυσή της και η εξασφάλιση της υποστήριξης του σιωνιστικού κινήματος, το οποίο εκείνη την περίοδο παρουσίασε ραγδαία ανάπτυξη στους κόλπους των εβραϊκών κοινοτήτων της Ευρώπης και της Αμερικής, και κυρίως τη στιγμή που ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος έφτανε στον τελευταίο χρόνο ύπαρξής του. Νωρίτερα όμως, και συγκεκριμένα από τα τέλη του 1915, η Γαλλία και η Βρετανία συζητούσαν τον διαμοιρασμό των αραβικών εδαφών της παραπαίουσας Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Το 1916 ο Βρετανός σερ Μαρκ Σάικς και ο Γάλλος Φρανσουά Ζορζ – Πικό παίρνουν την απόφαση ώστε η μοίρα της Παλαιστίνης να βρίσκεται υπό διεθνή διοίκηση. Ο στόχος αυτής ήταν της απόφασης ήταν μελλοντικά οι δύο χώρες να κατορθώσουν να προχωρήσουν σε διαμοιρασμό της. Η βρετανική πλευρά προσπαθώντας να εκμεταλλευτεί τις σιωνιστικές φιλοδοξίες ξεκινά διαπραγματεύσεις με το σιωνιστικό κίνημα, οι οποίες διευκολύνονται σε μεγάλο βαθμό τα τέλη του 1916 και από τον διορισμό του Άρθουρ Μπάλφουρ ως του Βρετανού Υπουργού Εξωτερικών.
Προβλήματα σχετικά με τη Διακήρυξη Μπάλφουρ
Η Διακήρυξη Μπάλφουρ ήταν απλή και ρητή, και συγκεκριμένα έγραφε τα εξής: «Η κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητας είναι ευνοϊκά διακείμενη στην ίδρυση στην Παλαιστίνη μιας εθνικής εστίας για τον εβραϊκό λαό και θα καταβάλει κάθε προσπάθεια προκειμένου να διευκολύνει την πραγματοποίηση αυτού του σκοπού, νοουμένου ότι τίποτα δεν θα γίνει που να μπορεί να πλήξει τα πολιτικά και θρησκευτικά δικαιώματα των μη εβραϊκών κοινοτήτων στην Παλαιστίνη, ή τα δικαιώματα και το πολιτικό καθεστώς που απολαμβάνουν οι Εβραίοι στις υπόλοιπες χώρες».
Τα προβλήματα, στα οποία οδηγεί η Διακήρυξη Μπάλφουρ μπορεί να μην είναι ορατά με την πρώτη ανάγνωση, είναι όμως υπαρκτά. Σε πρώτο επίπεδο, οι Βρετανοί συζητούσαν και μοίραζαν εδάφη, τα οποία δεν ανήκαν στην κατοχή τους. Επίσης, δύο χρόνια νωρίτερα είχαν προχωρήσει στην προσφορά των ίδιων εδαφών στην αραβική πλευρά, με σκοπό εκείνοι να ταχθούν με το μέρος τους στον αγώνα εναντίον των Τούρκων. Από την πλευρά τους οι Άραβες δεν είχαν ερωτηθεί ή και ενημερωθεί για τη συγκεκριμένη επιστολή. Το 1917 όμως οι Εβραίοι της Παλαιστίνης αποτελούσαν μόνο το 7% του πληθυσμού της.
Πολύ γρήγορα έκαναν την εμφάνισή τους και οι πρώτες διαδηλώσεις κατά της Διακήρυξης, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν τον Φεβρουάριο του 1920 στην Ιερουσαλήμ, στη Γιάφα και στη Χάιφα. Εκτός αυτού όμως, ακόμη και αργότερα, το 1936 ξέσπασε η “Αραβική Εξέγερση”, η οποία στράφηκε κατά των Βρετανών και των Εβραίων κατοίκων της Παλαιστίνης. Η βρετανική ισχύς είχε ξεκινήσει σιγά σιγά να εξασθενεί, με αποτέλεσμα η αχανής βρετανική αυτοκρατορία να μην μπορεί να συνεχίσει να παραμένει άθικτη. Το 1946 οι Βρετανοί είχαν ήδη αποχωρήσει από την Ιορδανία και την επόμενη χρονιά έκαναν το ίδιο και από την Ινδία. Σε συνδυασμό αυτών των γεγονότων, η Βρετανία παρουσιαζόταν ανήμπορη να διαχειριστεί αποτελεσματικά και τις παραστρατιωτικές οργανώσεις, όπως η Χαγκανά, γι΄ αυτό και εν τέλει, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει και την Παλαιστίνη.
Η τύχη της Παλαιστίνης στον ΟΗΕ
Το Φεβρουάριο του 1947 η Βρετανία άφησε την τύχη της Παλαιστίνης στα χέρια του ΟΗΕ. Ο ΟΗΕ με τη σειρά του συγκρότησε μία ειδική επιτροπή, η οποία οδηγήθηκε σε δύο σχέδια σχετικά με το μέλλον της Παλαιστίνης. Το πρώτο σχέδιο αφορούσε τη διαίρεσή της και τη δημιουργία ενός εβραϊκού και ενός αραβικού κράτους. Το δεύτερο σχέδιο περιλάμβανε την ομοσπονδιακή ένωση των δύο κρατών και την άσκηση μιας κοινής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής. Η εβραϊκή πλευρά έκανε δεκτό το πρώτο σχέδιο, ενώ η αραβική απέρριψε και τα δύο. Τελικά, προχώρησε σε ψήφιση το πρώτο σχέδιο με την πόλη των Ιεροσολύμων να βρίσκεται υπό ειδικό διμερές καθεστώς ως corpus seperatum. Στις 14 Μαΐου 1948 ανακηρύσσεται η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, και μόλις μία ημέρα αργότερα, στις 15 Μαΐου ξεκινάει η επίθεση κατά του νεοσύστατου κράτους. Στρατιωτικές δυνάμεις της Αιγύπτου, της Ιορδανίας, του Λιβάνου, του Ιράκ και της Συρίας θέτουν σε εφαρμογή τον πρώτο αραβοϊσραηλινό πόλεμο.
Πηγές:
Πελεβάνη, Μ. (2022). Διακήρυξη Μπάλφουρ – Η αρχή του κύκλου αίματος στην Παλαιστίνη και η ίδρυση του Ισραήλ. Ανακτήθηκε από https://tvxs.gr/istoria/san-simera-istoria/diakiryksi-mpalfoyr-i-arxi-toy-kakoy/ (τελευταία πρόσβαση: 04/04/24).
2023. Διακήρυξη Μπάλφουρ και η <<εβραϊκή πατρίδα>>. Ανακτήθηκε από https://www.fosonline.gr/stiles/san-simera/article/273043/h-diakiryxi-mpalfoyr-kai-i-evraiki-patrida (τελευταία πρόσβαση: 04/04/24).
Βενέτης, Γ. (2023). Η Διακήρυξη Μπάλφουρ άνοιξε τον ασκό του Αιόλου στην Παλαιστίνη. Ανακτήθηκε από https://www.militaire.gr/i-diakiryxi-mpalfoyr-anoixe-ton-asko-toy-aioloy-stin-palaistini/ (τελευταία πρόσβαση: 04/04/24).
Ιωαννίδου, Α. (2017). Εκατό χρόνια από τη Διακήρυξη Μπάλφουρ. Ανακτήθηκε από https://omniatv.com/853438210/ekato-chronia-ti-diakiryxi-mpalfoyr/ (τελευταία πρόσβαση: 04/04/24).
