«Life would be infinitely happier if we could only be born at the age of 80 and gradually approach 18» (Mark Twain, 1939).
Η εξασφάλιση της μακροζωίας, η επίτευξη της παντοτινής νιότης και η κατάκτηση της αθανασίας, αποτελούσαν (σχεδόν) πάντοτε απώτερους στόχους της ανθρωπότητας.
Ιστορικές προσωπικότητες, όπως εκείνες που θα αναφερθούν παρακάτω, συνιστούν περίτρανα παραδείγματα ότι παρά την κατοχή (υπερ)δύναμης, πλούτου και εξουσίας, ο φόβος των γηρατειών, και κατ’ επέκταση του θανάτου, είναι αμετάβλητος και κοινός για όλους.
Ήδη, από τον 4ο αι. π. Χ, υποστηρίζεται ότι ο ισχυρότατος Μακεδόνας στρατηλάτης, Μέγας Αλέξανδρος (356-323 π. Χ), αναζητούσε ένα απροσδιόριστης φύσεως ποτάμι, το «ποτάμι του παραδείσου», που υποθετικά θεράπευε τις φθορές του χρόνου χαραγμένες στο ανθρώπινο σώμα και αντέστρεφε τη διαδικασία της γήρανσης. Αντίστοιχα, ο πρώτος αυτοκράτορας της Κίνας, Qin Shi Huang (259-210 π. Χ), ξεκίνησε λίγο πριν το θάνατό του, σε ηλικία 49 ετών το 210 π. Χ, ένα απεγνωσμένο κυνήγι απόκτησης ενός μυθικού φίλτρου, του ελιξιρίου της ζωής. Με ανάλογο τρόπο, ο πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος The Picture of Dorian Gray, δύο πράγματα πάσχιζε να διατηρήσει: τη νεότητα και την ομορφιά του. Από φόβο, μάλιστα, μην τα χάσει κατέληξε στο να πουλήσει την ψυχή του με αντάλλαγμα την αιώνια νιότη. Τέλος, ο Ισπανός εξερευνητής και πρώτος κυβερνήτης του Puerto Rico, Juan Ponce de León (1474-1521), επιζητούσε λυσσαλέα την ανάκτηση της νεότητας και της σεξουαλικότητάς του, κάτι που θα επιτυγχανόταν μόνο αν εντόπιζε επιτυχώς τη χαμένη Πηγή της Νεότητας, η οποία εικάζεται ότι βρισκόταν κοντά στη σημερινή Φλόριντα.
Λόγω της επέκτασης της φήμης της ενδεχόμενης ύπαρξης μιας τέτοιας πηγής, ο μύθος αυτός εδραιώθηκε ιδιαίτερα κατά τις αρχές του 16ου αιώνα, την εποχή της Εξερεύνησης, εξάπτοντας τη φαντασία του πλήθους και καταλήγοντας, έτσι, να γίνει ένας απ’ τους μακροβιότερους μύθους στην ανθρώπινη ιστορία. Ένας εκ των πολλών καλλιτεχνών που επιδίωξε να αποδώσει σε έργο τέχνης τις ασαφείς και αόριστες φήμες που κυριαρχούσαν, ήταν ο Lucas Muller, γνωστός ως Lucas Cranach the Elder (1472-1553).
Στην καλλίμορφη ελαιογραφία του, λοιπόν, αποτυπώνεται η μετάβαση από τη σωματική και ηθική κατάπτωση των γηρατειών, στην ζωντάνια και την ευφορία της νιότης. Η μετουσίωση αυτή, ακολουθεί τη συνήθη κατεύθυνση της ανάγνωσης, από τα αριστερά προς τα δεξιά. Στα αριστερά, παρατηρούμε πλήθος ηλικιωμένων γυναικών να καταφθάνουν στο πολυπόθητο σιντριβάνι είτε με κάρα, είτε με άμαξες, είτε ακόμα και υποβασταζόμενες στις πλάτες των υπηρετών τους. Έπειτα από ενδελεχή εξέταση των ιατρών, εισέρχονται στα θεραπευτικά νερά, κι από την άγονη, στείρα γη κολυμπούν αργά-αργά στη γόνιμη, καρποφόρα φύση της αντίπερα όχθης: τη Νιότη. Όσο προχωρούν τόσο μεταμορφώνονται από εξαντλημένες, αργόσυρτες φιγούρες σε ενθουσιώδη, νεαρά κορίτσια έτοιμα να αγκαλιάσουν και να εκτιμήσουν εις διπλούν τις χαρές της ζωής που τους προσδοκούν στην απέναντι πλευρά. Τα σώματά τους γίνονται παραλήπτες μίας αλχημείας παρόμοιας με εκείνη της Βάπτισης, που προσφέρει «αναγέννηση», κάθαρση της ψυχής από τις αμαρτίες και λύτρωση του κορμιού από τα βάσανα. Κι έτσι, εκεί στο κέντρο του σιντριβανιού, κάτω από τα κοσμητικά αγάλματα της Αφροδίτης και του Έρωτα, οι γηραιές γυναίκες «ξανά γεννιούνται», ίσως όχι λόγω των ιαματικών νερών, αλλά κυρίως λόγω της δύναμης της αγάπης και του έρωτα, συναισθημάτων που δύνανται να επιφέρουν ολοκληρωτική σωματική αλλά κυρίως πνευματική αναπτέρωση.
Ασφαλώς επηρεασμένος από το κοινωνικό κλίμα που πλαισιώνει τον 16ο αιώνα, ο Cranach απεικονίζει μόνο τις γυναίκες, και όχι τους άντρες της αριστερής πλευράς, που είναι επίσης γερασμένοι και καταπονημένοι, να εισέρχονται στην Πηγή της Νεότητας. Το κάλλος και η θελκτικότητα των συντρόφων τους, φαίνεται να αποτελεί επαρκής συνθήκη για την «αναγέννηση» των ίδιων, ενώ στον αντίποδα, μία σύντομη βουτιά στο σιντριβάνι της νιότης συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση για την αντίστοιχη αναζωογόνηση των γυναικών. Είναι, όμως, ο «αγώνας» για διατήρηση νιάτων αποκλειστικά ζήτημα της γυναικείας φύσης;
Μπορεί το έργο του να αντανακλά, όντως, την επιθυμία κυρίως των τότε γυναικών για αιώνια ομορφιά και χάρη, όμως μας κάνει παράλληλα να αναλογιστούμε: κατά πόσο απέχει η λαχτάρα της σύγχρονης γυναίκας για ελκυστικότητα από εκείνη του Cranach που βυθίζεται στην ιδεατή πηγή;
Λόγω της αισθητής παράτασης του προσδόκιμου ζωής των ανθρώπων, αρκετοί είναι εκείνοι οι οποίοι αντιλαμβάνονται και αντιμετωπίζουν το γήρας ως παθολογική κατάσταση. Ο μεγάλος μας ποιητής, Όμηρος, για παράδειγμα, χαρακτήρισε τα γεράματα ως «άθλια», ενώ ο εθνικός ποιητής και θεατρικός συγγραφέας της Αγγλίας, William Shakespeare, τα παρομοίασε με δυσάρεστο και παγερό «hideous winter».
Η αποστροφή αυτή τόσο των γυναικών όσο και των αντρών για τη φυσική ωρίμανση, επέτρεψε απρόσκοπτα την εμπορευματοποίηση της αθανασίας, παρά την αδυναμία της. Αντιγηραντικές κρέμες, αισθητικές επεμβάσεις, μεταμοσχεύσεις, μεταγγίσεις αίματος και πλάσματος από νεότερους/ες σε μεγαλύτερους/ες, αποτελούν μερικές μόνο σύγχρονες μεθόδους που φαινομενικά αντιστρέφουν το χρόνο και συμβάλλουν στην πρόληψη της γήρανσης, με επιδιωκόμενους καταναλωτές, ως επί το πλείστον, τις γυναίκες.
Η «αναγέννηση» και η ανάπλαση, όμως, που προσφέρουν οι παρεμβάσεις αυτές, είναι όχι μόνο επιφανειακές αλλά και εξίσου παροδικές. Και ακριβώς εκεί έγκειται η ουσία του μύθου. Η Νιότη δεν είναι απαραίτητα έκδηλη, εφήμερη και παρακμάζουσα όπως η φυσική εμφάνιση, αλλά μια ψυχική κατάσταση η οποία πορεύεται ακάθεκτη παρά τη φθορά και την αλλοίωση του μέσου, του σώματος. Δε βρίσκεται σε κάποια μαγικά νερά, στο τραπέζι του χειρούργου ή τις αναρίθμητες χημικές ουσίες που χρησιμοποιούμε, αλλά μέσα μας, στην ακατάπαυστη επιθυμία μας για γνώση, για εμπειρίες, για περιπέτειες, για γνωριμίες, για έρωτα και φιλίες…στην επιλογή μας να είμαστε για πάντα νέοι/ες.
Πηγές
- Το Φονικό Κουνέλι. «Η Πηγή της Νιότης». Ανακτήθηκε από: https://tofonikokouneli.com/2014/12/fountain-of-youth.html
- Drye, Willie. «Fountain of Youth». National Geographic. Ανακτήθηκε από: https://www.nationalgeographic.com/history/article/fountain-of-youth
- Holms, John P., Baji Karin. «Bite-Size Twain: Wit and Wisdom from the Literary Legend».
- KLAPISCH-ZUBER, Christiane. «The Fountain of Youth: bathing and youthfulness (fourteenth – sixteenth century). pp. 178-188.
- Mohammed, Farah. «Marketing Immortality». JSTOR. Ανακτήθηκε από: https://daily.jstor.org/marketing-immortality/
- My Daily Art Display. «The Fountain of Youth by Lucas Cranach the Elder». Ανακτήθηκε από: https://mydailyartdisplay.uk/2012/05/05/the-fountain-of-youth-by-lucas-cranach-the-elder/
- Phelps, William Lyon. «Autobiography, With Letters».
