Η ύπαρξη κινήτρων αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων μας. Ωστόσο, συχνά τα κίνητρα απουσιάζουν από μία μερίδα μαθητών, γεγονός που τους οδηγεί στην εγκατάλειψη της προσπάθειας κατά την εκτέλεση ενός έργου, με αρνητικές συνέπειες στην ψυχολογία αλλά και την αυτοπεποίθησή τους. Ο λόγος για τον οποίο οδηγούνται στην παραίτηση είναι συνήθως το έντονο άγχος και ο εκνευρισμός που τους προκαλείται όταν συναντούν μία δυσκολία ή ένα εμπόδιο, με αποτέλεσμα να απογοητεύονται και να εγκαταλείπουν τελικά την προσπάθεια. Γίνεται επομένως αντιληπτό ότι η απουσία κινήτρων συνδέεται άμεσα με τη σχολική αποτυχία, ενώ συγχρόνως μπορεί να επιφέρει αρνητικές συνέπειες ακόμα και στην ενήλικη ζωή των μαθητών.
Πώς ακριβώς όμως τα κίνητρα επηρεάζουν την επίτευξη των μαθησιακών στόχων;
Καταρχάς, για να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό θα πρέπει να τονίσουμε ότι τα κίνητρα διακρίνονται σε εσωτερικά και εξωτερικά.
Τα εσωτερικά συνδέονται με την έμφυτη τάση των μαθητών για μάθηση, διερεύνηση και ανακάλυψη. Τα παιδιά με ισχυρά εσωτερικά κίνητρα απολαμβάνουν την διαδικασία της μάθησης, καθώς τους προσφέρει ευχαρίστηση και ικανοποίηση. Για να ενισχυθούν τα εσωτερικά κίνητρα των μαθητών μπορούμε να τροποποιούμε τις δραστηριότητες τις οποίες τους αναθέτουμε, ώστε να συνάδουν με τα προσωπικά τους ενδιαφέροντα και να εξάπτουν την περιέργειά τους, με σκοπό να μειώσουμε την πιθανότητα απόσυρσης λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος. Συγχρόνως, θα πρέπει να επιλέγουμε προσεκτικά το είδος των δραστηριοτήτων, ώστε αυτές να ταιριάζουν στο μαθησιακό προφίλ των παιδιών και να αναδεικνύουν τις δεξιότητες τους. Τα εσωτερικά κίνητρα είναι σπουδαίας σημασίας, καθώς δίνουν τη δυνατότητα στο άτομο να ελέγχει τη μάθησή του.
Από την άλλη, τα εξωτερικά κίνητρα παρέχονται συνήθως από τον εκπαιδευτικό ή τον γονέα με τη μορφή θετικής ενίσχυσης με στόχο την επανάληψη μίας επιδιωκόμενης συμπεριφοράς. Συγκεκριμένα, παρέχονται με τη μορφή της επιβράβευσης, του επαίνου, της αμοιβής ή της ενθάρρυνσης. Ωστόσο, η επαναλαμβανόμενη χρήση των ίδιων εξωτερικών κινήτρων μπορεί να κουράσει μακροπρόθεσμα τον μαθητή και να μην τον κινητοποιεί αρκετά. Έτσι, μπορεί ο ίδιος ο μαθητής να επιλέγει το είδος της επιβράβευσης που επιθυμεί, ώστε να μεγιστοποιούμε την πιθανότητα ενασχόλησής του με την εκάστοτε δραστηριότητα.
Πώς η ύπαρξη των κινήτρων επηρεάζει την εγκεφαλική λειτουργία;
Οι νευρώνες του εγκεφάλου επικοινωνούν μέσω της ντοπαμίνης, η οποία αυξάνεται σημαντικά όταν αναμένουμε να λάβουμε κάποια ανταμοιβή. Έτσι, οι αυξήσεις της ντοπαμίνης ενισχύουν τις συμπεριφορές που προκάλεσαν την ανταμοιβή και οδήγησαν το άτομο να αναζητήσει και να μάθει από νέες εμπειρίες, εν αναμονή ενός θετικού αποτελέσματος. Επίσης, η ντοπαμίνη ενισχύει τις μνήμες που σχετίζονται με την ανταμοιβή, με αποτέλεσμα να ενισχύονται οι νευρωνικές συνάψεις στο κέντρο μάθησης και μνήμης του εγκεφάλου, στον ιππόκαμπο. Ακόμη, η ύπαρξη της ντοπαμίνης στον προμετωπιαίο φλοιό, αλλά και σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τα συναισθήματα, όπως η αμυγδαλή, δημιουργεί επίσης συναισθηματικές σχέσεις με τις ανταμοιβές.
Να σημειωθεί πάντως πως δεν είναι η ίδια η ανταμοιβή, αλλά η προσδοκία μιας ανταμοιβής που επηρεάζει έντονα τις συναισθηματικές αντιδράσεις και τις αναμνήσεις ενός ατόμου.
Στρατηγικές για την ενίσχυση των κινήτρων των μαθητών:
- Παρέχουμε στους μαθητές ευκαιρίες για ανακάλυψη και εξερεύνηση μέσω δραστηριοτήτων που εξάπτουν την περιέργειά τους
- Προτιμούμε δραστηριότητες που είναι σημαντικές για το κάθε παιδί, δηλαδή ταυτίζονται με τα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις του
- Επιλέγουμε δραστηριότητες με παιγνιώδη χαρακτήρα, καθώς το παιχνίδι προωθεί την ανακαλυπτική-διερευνητική μάθηση, δίνει τη δυνατότητα στον μαθητή να λειτουργήσει αυθόρμητα και ενισχύει τη φαντασία του
- Δίνουμε έμφαση στις δραστηριότητες που ενισχύουν την κοινωνική αλληλεπίδραση των παιδιών
- Επιλέγουμε προσεκτικά το επίπεδο δυσκολίας μιας δραστηριότητας, ώστε να κινητοποιεί το παιδί αλλά να μην το αποθαρρύνει
- Δίνουμε έμφαση στην προσπάθεια, ανεξαρτήτως του αποτελέσματος, με σκοπό να ενισχύσουμε την προσπάθεια του παιδιού, να μειώσουμε το άγχος του σχετικά με μια ενδεχόμενη αποτυχία και να αυξήσουμε την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμησή του
Σε κάθε περίπτωση όμως, θα πρέπει να σεβόμαστε τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του κάθε μαθητή θέτοντας ρεαλιστικούς και επιτεύξιμους μαθησιακούς στόχους και ενθαρρύνοντας τον να πειραματιστεί, να ανακαλύψει τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά του χωρίς φόβο για το λάθος ή την αποτυχία.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
Logsdon, A. (2020). Help your learning-disabled child to become more motivated. Ανακτήθηκε από https://www.verywellfamily.com/helping-your-child-with-motivation-2162569 (τελευταία πρόσβαση 14/02/2021)
5 facts about motivation that are often misunderstood. Ανακτήθηκε από https://developingchild.harvard.edu/resources/5-facts-about-motivation-that-are-often-misunderstood/ (τελευταία πρόσβαση 14/02/2021)
How to motivate children: Science-Based approaches for parents, caregivers, and teachers. Ανακτήθηκε από https://developingchild.harvard.edu/resources/how-to-motivate-children-science-based-approaches-for-parents-caregivers-and-teachers/ (τελευταία πρόσβαση 14/02/2021)
Halber, D. (2018). Motivation: Why You Do the Things You Do. Ανακτήθηκε από https://www.brainfacts.org/thinking-sensing-and-behaving/learning-and-memory/2018/motivation-why-you-do-the-things-you-do-082818 (τελευταία πρόσβαση 14/02/2021)
