Ο “Μεγάλος Πόλεμος” (Α’ Παγκόσμιος) έχει μόλις ολοκληρωθεί. Στα ημερολόγια των Ευρωπαίων-Αμερικανών αναγράφεται το έτος 1919. Ένα έτος που λίγο έλειψε να εγκαθιδρύσει κομμουνιστικά καθεστώτα στις δύο χώρες που υπερηφανεύονται ότι “πολέμησαν εις βάθος τον κομμουνισμό”: Γερμανία και ΗΠΑ.
Ας ξετυλίξουμε όμως το κουβάρι της ιστορίας σχετικά με τις συνθήκες που επικρατούσαν εκείνη τη μεταβατική περίοδο σε Ευρώπη γενικότερα, Γερμανία και ΗΠΑ.
Μ. Βρετανία: Στρατιώτες-νικητές/λαός-άνεργος
Στη Μ. Βρετανία η ανεργία διογκώνεται με ανεπανάληπτους ρυθμούς, η φτώχεια αυξάνεται και η λαϊκή δυσφορία εντείνεται με το πέρασμα της κάθε ημέρας. Παρ’όλα αυτά, οι πολιτικοί προσπαθούν να κατευνάσουν τα πνεύματα με κύριο επιχείρημα τους, τη νίκη της Μ. Βρετανίας στον Πόλεμο.
Γαλλία: Φτώχεια και πολιτισμική ανάπτυξη συμπορεύονται
Ενώ οι συνθήκες μετά τον πόλεμο είναι παρόμοιες με εκείνες των συμμάχων τους (Μ. Βρετανία), παρουσιάζεται αξιοσημείωτη πολιτισμική ανάπτυξη του Παρισιού από το 1920 και έπειτα. Το “εθνικό αίσθημα” έχει ανορθωθεί ενώ το μίσος για τη Γερμανία ολοένα και μεγαλώνει.
Ρωσική Αυτοκρατορία: Μαινόμενος εμφύλιος με κομμουνιστική έκβαση
Σύμφωνα με πολλούς ιστορικούς, ο Ρωσικός εμφύλιος θεωρείται η μεγαλύτερη εθνική καταστροφή της παγκόσμιας ιστορίας μέχρι το 1920. Τα θύματα ανήλθαν από επτά εκατομμύρια σε δώδεκα. Σε κάθε περίπτωση, ήταν η αρχή ενός τεράστιου κοινωνικού πειράματος του οποίου τα αποτελέσματα είναι γνωστά.
ΗΠΑ και Δημοκρατία της Βαϊμάρης(Γερμανία): Οι δύο “εχθροί” του κομμουνισμού σε.. κομμουνιστικά μονοπάτια
Δε δύναται να υπάρξει αμφιβολία για το γεγονός πως κατά τον εικοστό αιώνα οι δύο αυτές χώρες βρίσκονταν σε ανταγωνισμό. Ένα μέρος του προαναφερθέντος ανταγωνισμού σχετιζόταν ασφαλώς με την πιο σκληρή προπαγάνδα απέναντι στον κομμουνισμό. Πρόκειται για μια “ευγενή άμιλλα” ανάμεσα σε δύο χώρες που πολέμησαν το εν λόγω καθεστώς με νύχια και με δόντια.
Ήταν όμως πάντοτε τόσο αντί-κομμουνιστικές αυτές οι χώρες;
ΗΠΑ: “Ψυχρός Πόλεμος” και πόλωση στο εσωτερικό της χώρας
Το 1919 μνημονεύεται στις ΗΠΑ ως το έτος που υπογράφηκε ο νόμος σχετικά με την ποτοαπαγόρευση. Όμως, έναν χρόνο πριν, είχε υπογραφεί μια από τις πιο αμφιλεγόμενες νομοθετικές διατάξεις στην ιστορία των ΗΠΑ. Πιο συγκεκριμένα, το Immigration Act of 1918, που παρείχε στην κυβέρνηση την εξουσία να απελάσει αναρχικούς, κομμουνιστές, οργανωτές εργασίας και παρόμοιους ακτιβιστές. Η συνθήκη ασφαλώς απέβλεπε στην αποφυγή συγκυριών παρόμοιων με εκείνων που προκάλεσαν την επανάσταση των Μπολσεβίκων στη Ρωσική Αυτοκρατορία. Βέβαια, στην πραγματικότητα δεν απέδωσε καρπούς. Τέτοιες συγκυρίες διαδραματίστηκαν μόλις έναν χρόνο αργότερα.
Φεβρουάριος-Απρίλης 1919
Φεβρουάριος-Απρίλης 1919Την ώρα που οι ΗΠΑ πολεμούσαν στη Ρωσία στο πλευρό των αντιπάλων των Μπολσεβίκων (“Λευκός Στρατός”) και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ουίλσον κατέβαλε μέγιστες προσπάθειες για τη δημιουργία της “Κοινωνίας των Εθνών”, στο εσωτερικό της χώρας κυριαρχούσε το χάος.
Τον Φεβρουάριο ξέσπασε απεργία που απαρίθμησε 65.000 συμμετέχοντες στο Σιάτλ. Για την αντιμετώπιση της, παρενέβησαν ένοπλα σώματα ενώ μετά τον τερματισμό της απεργίας, ο δήμαρχος έλαβε το δεκαπλάσιο μισθό από ότι δικαιούνται καθώς “υπηρέτησε το εθνικό συμφέρον με την πάταξη του κομμουνισμού”.
Δύο μήνες αργότερα, ύστερα από πρωτοβουλία του Ιταλού αναρχικού Λουίτζι Γκαλεάνι εστάλησαν γράμματα που εμπεριείχαν μικρές βόμβες σε 36 διακεκριμένους πολιτικούς. Οι συγκεκριμένοι πολιτικοί επελέγησαν καθώς θεωρήθηκαν υπέρμαχοι της αντικομμουνιστικής ρητορείας. Οι περισσότερες βέβαια δεν έφτασαν στους αποδέκτες τους αλλά ήταν μια σημαντική ένδειξη πως “η κατάσταση μύριζε μπαρούτι”, τόσο μεταφορικά όσο και κυριολεκτικά.
Μάης 1919
Μπορεί οι Γάλλοι να υπερηφανεύονται ότι 49 χρόνια μετά, το Μάη του 1968 θα “άλλαζαν τον κόσμο” με την απεργία των δέκα εκατομμυρίων εργατών, όμως ο Μάιος του 1919 στις ΗΠΑ χαρακτηρίζεται ως εξαιρετικά σημαντικός. Την πρωτομαγιά λοιπόν του έτους, σημειώθηκαν εξεγέρσεις, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν με αφορμή τη φυλάκιση του Γιουτζήν Ντέμπς, ιδρυτή του Αμερικανικού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Την ώρα λοιπόν που σε Κλίβελαντ και Οχάϊο υπήρχαν επί ώρες συμπλοκές της αστυνομίας και πολιτών, στη Νέα Υόρκη ο απόηχος των διαδηλώσεων προκάλεσε με τη σειρά του αποκρουστικές συμπεριφορές εκ μέρους στρατιωτικών των ΗΠΑ. Πιο συγκεκριμένα, με πρόσχημα την επικείμενη μαινόμενη κατάσταση στη χώρα, οι στρατιωτικοί βρήκαν την ευκαιρία να βάλουν φωτιά μπροστά από τη Ρωσική Πρεσβεία αλλά και να υποχρεώσουν αλλοδαπούς να τραγουδήσουν τον αμερικανικό ύμνο. Όπως γίνεται κατανοητό, όποιος δεν βρισκόταν σε θέση να πραγματοποιήσει την επιθυμία τους, προπηλακιζόταν. Βέβαια, είχαν ήδη προπηλακιστεί.
Οι συγκεκριμένες εξεγέρσεις προκάλεσαν ένα κύμα ανάδυσης εθνικιστών, οι οποίοι ταυτίζονταν με τους τίτλους εφημερίδων της εποχής “This is America, not Russia”.
Ο εντοπισμός εθνικών διαφορών σε ένα εγχείρημα “εθνικού συμφέροντος”
Και μόλις ο εθνικισμός πραγματοποιήσει την εμφάνιση του στις ΗΠΑ, είναι γνωστό ποια φυλετική ομάδα θεωρείται υπεύθυνη για όλα. Στο Σικάγο λοιπόν, ένας λευκός άνδρας πετούσε επανειλημμένα πέτρες στη θάλασσα, στην οποία κολυμπούσαν έγχρωμοι. Από τις ρίψεις προκλήθηκε ένας θάνατος.
Παρ’όλα αυτά, όχι μόνο ο άνδρας δε συνελήφθη αλλά στη θέση του συνελήφθη ένας έγχρωμος άνδρας ο οποίος δεν έφερε την παραμικρή συσχέτιση με το συμβάν. Ως αποτέλεσμα πραγματοποιήθηκαν εξεγέρσεις, κατά τις οποίες σκοτώθηκαν 38 άνθρωποι, εκ των οποίων 15 λευκοί. Ίσως αυτός ο αριθμός να μοιάζει μοιρασμένος, όμως στην πραγματικότητα η έκβαση των συγκρούσεων αυτών είχε πολύ διαφορετική έκβαση. Περίπου 1000 Αφροαμερικάνοι έμειναν άστεγοι καθώς οι λευκοί έκαψαν τις οικίες τους, ενώ περίπου 550 τραυματίστηκαν, εκ των οποίων ένα ποσοστό της τάξης του 70 % ήταν έγχρωμοι.
Προδότες και όχι επαναστάτες!
Παρόμοια περιστατικά μικρότερου ή μεγαλύτερου βεληνεκούς συνέβησαν στην Ουάσινγκτον, στο Σιατλ αλλά και σε όλη την επικράτεια της χώρας. Οι εξεγέρσεις δεν σταμάτησαν εκεί. Μόλις οι εργάτες χάλυβα και οι εργαζόμενοι στα ορυχεία πραγματοποίησαν στάση εργασίας, οι εφημερίδες (μετά από προτροπή των ιδιοκτήτων εργοστασίων και λοιπών κερδοσκόπων) δημοσίευσαν στοιχεία που αποδείκνυαν πως οι περισσότεροι εργάτες από εκείνους δεν ήταν “γνήσιοι” Αμερικάνοι. Ενώ η κοινή γνώμη είχε σταθεί μέχρι στιγμής στο πλάι των εργατών, πραγματοποιήθηκε “στροφή” και όσοι απεργούσαν θεωρήθηκαν “προδότες”. Όσοι συμμετείχαν στις απεργίες, οι “μη Αμερικανοί προδότες” απολύθηκαν και αντικαταστάθηκαν από 30-40.000 Αφροαμερικανούς και Μεξικανούς, ώστε φυσικά να αποκαταστήσουν την αμερικανική ταυτότητα του εργατικού δυναμικού.
Ιούνιος 1919
“Θα καταστρέψουμε για να απαλλαγούμε από τον κόσμο των τυραννικών σας θεσμών”
Οι εξεγέρσεις κορυφώθηκαν στις 2 Ιουνίου. Οκτώ βόμβες εξερράγησαν συγχρόνως σε οκτώ πολιτείες των ΗΠΑ στις οποίες αναγραφόταν χαρακτηριστικά:“Θα καταστρέψουμε για να απαλλαγούμε από τον κόσμο των τυραννικών σας θεσμών” (We will destroy to rid the world of your tyrannical institutions). Είχαν τοποθετηθεί σε οικίες πολιτικών ή συμβολικά σημεία. Για δεύτερη φορά οι εξεγερθέντες είχαν ως στόχο τον Alexander Palmer, πολιτικό, ο οποίος είδε το σπίτι του να φλέγεται. Η συγκεκριμένη εξέλιξη καθόρισε κατά πολύ το τι “μέλλει γενέσθαι” για τους φίλους του κομμουνισμού στις ΗΠΑ.
Από εκείνη την περίοδο και έπειτα άρχισαν να πραγματοποιούνται επιδρομές σε οικίες, σε δημόσιους χώρους ώστε να βρεθούν κομμουνιστές “επικίνδυνοι για τη χώρα”. Οι συγκεκριμένες επιδρομές ονομάζονται “Palmer Raids”. Ως αποτέλεσμα, περίπου 600 απελάθηκαν από τη χώρα με το πλοίο “Buford”. Περίπου το ένα τρίτο των απελαθέντων θεωρήθηκαν “ύποπτοι” καθώς ήταν εγγεγραμμένοι σε φιλορωσικές ενώσεις. Οι υπόλοιποι θεωρήθηκαν “προδότες” δίχως κάποια συγκεκριμένη ετυμηγορία. Όμως, για να “καθαρίσει” η χώρα από κάθε λογής κομμουνιστές, θεσπίστηκαν νόμοι σε αρκετές πολιτείες. Σύμφωνα με τους συγκεκριμένους νόμους, η απεργία θεωρήθηκε ποινικό αδίκημα.
Δημοκρατία Βαϊμάρης-Γερμανία: Η επιτομή της δημοκρατίας
Στα τέλη του 1918 η Γερμανία βρίσκεται σε κατάσταση που θα ευχαριστούσε κάθε ορκισμένο εχθρό της. Ο έλεγχος σε κάθε τομέα έχει χαθεί, ο Κάϊζερ-Αυτοκράτορας έχει απολέσει την εξουσία του και οι συγκυρίες είναι ευνοϊκές για ριζοσπαστικές αλλαγές. Τον Νοέμβρη του 1918, ο Καϊζερ ανατρέπεται και το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα θεωρείται πλέον η Δημοκρατία.
Ο λόγος που ξέσπασε η συγκεκριμένη επανάσταση ήταν η άρνηση των ναυτών να πολεμήσουν σε μια μάχη που ήταν σχεδόν σίγουρο πως θα επέφερε το θάνατο τους, απέναντι στη Μ. Βρετανία. Αν και ασκήθηκαν διώξεις εις βάρος εκείνων των ναυτών, τα ένοπλα σώματα που στάλθηκαν για την αντιμετώπιση του ζητήματος (σε αντίθεση με τις ΗΠΑ), συνενώθηκαν με τους εξεγερθέντες ναύτες. Σημαντικό ρόλο στην επανάσταση διαδραμάτισε η Ένωση Σπάρτακος. Το όνομα απορρέει από τον αρχαίο Θρακιώτη Σπάρτακο ο οποίος ηγήθηκε μιας από τις πιο τρανές εξεγέρσεις της αρχαίας ιστορίας. Η Ένωση ήταν ένα αριστερό Μαρξιστικό επαναστατικό κίνημα που δημιουργήθηκε στη Γερμανία κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η αλλαγή του πολιτικού σκηνικού ήταν προσδοκία σχεδόν σύσσωμης της γερμανικής κοινωνίας. Όμως, η εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας ήταν μάλλον μια λύση “μεσοβέζικη” η οποία δεν ικανοποιούσε τους περισσότερους. Ήταν περισσότερο μια άρνηση προς τη μοναρχία παρά μια λαϊκή στροφή προς το δημοκρατικό καθεστώς.
Σπαρτακιστές VS Φραίκορπς: Κομμουνιστές VS Ακροδεξιοί: Η συνέχεια γνωστή
Ο Ιανουάριος του 1919 ήταν η απόδειξη πως η μάχη για την εξουσία στην αποδυναμωμένη Γερμανία δεν είχε ολοκληρωθεί το Νοέμβρη. Αλλά είχε μόλις αρχίσει. Οι εφημερίδες της εποχής έγραφαν στις 4 Ιανουαρίου:
To σκηνικό θύμιζε πόλεμο, ο όρος Final Fight γινόταν ορατός συνεχώς. Εξεγέρσεις σημειώνονται σχεδόν ταυτόχρονα σε Βρέμη, Ρουρ, Ρηνανία, Σαξονία, Αμβούργο, Θουριγγία και στη Βαυαρία. Πυρήνας όμως της εξέγερσης των Σπαρτακιστών ήταν το Βερολίνο.
Το χρονικό της επανάστασης:
Στις 6 Ιανουαρίου, ξέσπασε γενική απεργία και οι επαναστάτες κατέλαβαν κυβερνητικά κτίρια, κτίρια που στέγαζαν δημόσιες υπηρεσίες ή εφημερίδες. Υπήρχαν ένοπλοι και άοπλοι διαδηλωτές, οι περισσότεροι παρέμεναν σε πλατείες και κρατούσαν ταμπέλες που έγραφαν: “Αδέλφια, μην πυροβολείτε”.
Η νεοσύστατη κυβέρνηση βρισκόταν μπροστά σε αδιέξοδο. Δεν γνώριζαν ποιος θα ήταν ο κατάλληλος τρόπος να αντιμετωπιστεί η επανάσταση. Ενώ λοιπόν στις 8 Ιανουαρίου η πόλη του Βερολίνου βρισκόταν υπό τον έλεγχο των επαναστατών, η κυβέρνηση αρχικά φάνηκε να επιθυμεί να διαπραγματευτεί με τους επαναστάτες.
Η “ρεβάνς” της “Δημοκρατικής κυβέρνησης”
Στη συνέχεια όμως, μόλις κατόρθωσε να θέσει σε ισχύ το σχέδιο της για την εξουδετέρωση των διαδηλωτών από τους Φράικορπς, διέκοψε κάθε δίαυλο επικοινωνίας. Μόλις έφτασαν οι στρατιωτικές ομάδες, εκκένωσαν όλα τα κτίρια από επαναστάτες, περισσότεροι από τους οποίους πυροβολήθηκαν εν ψυχρώ. Η βιαιότητα που επέδειξαν σε συνδυασμό με τον αριθμό των δολοφονιών που διέπραξαν (περισσότερες από 150 καταγεγραμμένες), τους καθιστούν να χαρακτηρίζονται ως “οι πρόδρομοι του Ναζισμού”. Ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως ήταν οι πρώτοι οι οποίοι χρησιμοποίησαν τη σβάστικα ως σημαία τους. Βέβαια, η σβάστικα έως τότε αποτελούσε απλώς ιερό σύμβολο θρησκειών όπως ο Βουδισμός και ο Ινδουισμός.
Αξίζει να σημειωθεί πως εξεγέρσεις πραγματοποιήθηκαν και τους επόμενους μήνες αλλά και πάλι εξουδετερώθηκαν από τους Φράικορπς. Μάλιστα, το 1920, στην περιοχή του Ρουρ (Βόρεια Γερμανία,σχεδόν στα σύνορα με Ολλανδία) ιδρύθηκε το πρώτο κομμουνιστικό καθεστώς της χώρας. Το οποίο όμως δεν κρίθηκε αρκετό ώστε να αποτελέσει τον προάγγελο για μια ενδεχόμενη επέκταση σε όλη τη Γερμανία.
Η επανάσταση προκάλεσε..επανάσταση
Όπως και στις ΗΠΑ, οι εξεγέρσεις έδωσαν τη δυνατότητα σε ορισμένες κοινωνικές ομάδες να πραγματοποιήσουν επίδειξη ισχύος απέναντι στους ασθενέστερους. Από τη μια οι Αμερικάνοι απέλασαν, δολοφόνησαν τους “αντιφρονούντες” και φέρθηκαν με απέχθεια στις μειονότητες. Από την άλλη, στη Γερμανία, οι Φράικορπς θεωρήθηκαν “εθνικοί ήρωες” και έλαβαν τα εύσημα από σύσσωμη τη γερμανική κοινότητα. Ανέλαβαν μάλιστα την αρμοδιότητα (και ταυτόχρονα την εξουσία) να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα ώστε να μην σημειωθούν μετέπειτα τέτοια περιστατικά .
Η πάταξη του κομμουνισμού άλλωστε τότε θεωρούταν ως μια άλλη επικράτηση του “καλού” απέναντι στο “κακό”, σε ένα παρεμφερές αντιθετικό ζεύγος. Βέβαια, ο στρατιωτικός εξοπλισμός που κατείχαν οι Φραίκορπς σε σύγκριση με τους Σπαρτακιστές ήταν εκ διαμέτρου ανώτερος.
Την ώρα λοιπόν που ο Λένιν χαρακτήριζε “αποτρόπαιο έγκλημα” όσα συνέβησαν στη Γερμανία, οι πεποιθήσεις των Φράικορπς θα δυνάμωναν ολοένα και περισσότερο, ειδικά μετά τις εξοντωτικές κυρώσεις που επέφερε στη Γερμανία η συνθήκη των Βερσαλιών . Με λίγα λόγια, έθεσαν τις βάσεις στο ναζιστικό οικοδόμημα πάνω στο οποίο χτίστηκε η Γερμανία του Αδόλφου Χίτλερ.
Σε αυτό το σημείο, ένα εύλογο ερώτημα είναι: Τι διαφορά έχουν αυτές οι εξεγέρσεις; Είναι η πρώτη φορά που παρεμβαίνει ο στρατός για να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της κυβέρνησης;
Η απάντηση είναι πως δεν είναι ούτε η πρώτη, αλλά ούτε η τελευταία φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο. Οι συγκεκριμένες όμως εξεγέρσεις είναι ενδεικτικές για το πόσο στρυφνή είναι η ιστορία λαών, οι οποίοι μαινόμενοι αντιτάχθηκαν σε μια ιδεολογία και θεώρησαν “εθνικούς ήρωες” ακροδεξιές παρατάξεις. Στην πραγματικότητα όμως, η ιστορία καταδεικνύει πως όλες οι ισορροπίες κρέμονται από μια κλωστή και ορίζονται μέσα από την ανωτερότητα στρατιωτικού οπλισμού.
