Αν κάποιος θελήσει να αποσαφηνίσει «γιατί γίνεται ένας πόλεμος;», σίγουρα θα βρεθεί προ αμφισβήτησης από πληθώρα ανθρώπων. Ο λόγος έγκειται στο γεγονός πως για τον κάθε άνθρωπο, ο πόλεμος χρίζει διαφορετικής σημασίας.
Το μόνο σαφές στοιχείο είναι πως ο πόλεμος είναι υπαίτιος για την θλίψη και τον θρήνο σε αναρίθμητες οικογένειες. Αν και δεν είναι λίγες οι φορές που τα θύματα αυτά αποτελούν για ορισμένους «θυσία για κάτι καλύτερο». (στο βίντεο που ακολουθεί).
1. Δια την των χρημάτων κτήσιν πάντες οι πόλεμοι γίγνονται;
Ο Πλάτωνας θεωρούσε πως οι πόλεμοι γίνονται για την απόκτηση υλικών αγαθών. Απέναντι σε αυτήν την άποψη βρίσκονται όσοι θεωρούν πως οι ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ κρατών γίνονται με φυλετικά και εθνικά κριτήρια. Υπό αυτό το πρίσμα, νικητής ενός πολέμου είναι ένα ολόκληρο κράτος και ο λαός που το συναπαρτίζει. Επομένως, δεν υπάρχει κανένα συμφέρον στο παρασκήνιο της διεξαγωγής ενός πολέμου. Υπάρχουν μόνο εθνικές βλέψεις που δύνανται να πραγματοποιηθούν μέσω της προαναφερθείσας σύγκρουσης.
2. Υπάρχει πραγματικός νικητής στον πόλεμο;
Δεν γνωρίζω κανένα λαό που να πλούτισε ύστερα από νίκη σ’ έναν πόλεμο. (Βολταίρος)
Στη Μεγάλη Βρετανία τόσο μετά το 1918 όσο και το 1940 οι οικονομικές συνθήκες ήταν άθλιες, πολύ χειρότερες από ότι ήταν πριν τα ξεσπάσματα των πολέμων. Ανεργία και φτώχεια είχαν εκτοξευθεί στα ύψη. Στις ΗΠΑ η τριετία 1919-1921 θεωρείται από τις πιο ασταθείς στην ιστορία της, ενώ στη Γαλλία εξαιρουμένης της πολιτιστικής επανάστασης του Παρισιού τη δεκαετία του 1920, τα χαμόγελα ήταν πολύ λίγα απέναντι στις θλιμμένες οικογένειες των εκλιπόντων. Αξίζει να σημειωθεί πως τα υπέρογκα κόστη του πολέμου τις περισσότερες φορές τα πληρώνει ο λαός. Επομένως, όσοι γύρισαν στις χώρες τους ζωντανοί, είτε «ηττημένοι» είτε «νικητές» δε θα βρίσκονταν ξαφνικά σε κάποια «Γη της Επαγγελίας». Αντιθέτως, στα εδάφη των χωρών όπου είχε διεξαχθεί ο πόλεμος, ήταν πολύ δύσκολο κάποιος να αντιληφθεί ποια από αυτές ήταν «νικήτρια» και ποια «ηττημένη».
3.Και αν χάνουν όλοι τότε γιατί γίνεται πόλεμος;
Κι’όμως υπήρχαν νικητές μετά το πέρας του πολέμου. Οι νικητές ούτε πολέμησαν, ούτε πλήρωσαν τα χρέη σε φόρους τα κόστη της στρατιωτικής διένεξης. Παρακολούθησαν τον πόλεμο να διαδραματίζεται ως ένα γεγονός “μακριά από αυτούς”. Οι νικητές δεν ήταν άλλοι από ανθρώπους οι οποίοι είτε πλούτισαν μέσω του πολέμου, είτε εκπλήρωσαν τις πολιτικές τους φιλοδοξίες, επιβάλλοντας τες με τα όπλα.
4. Και ποιος πλουτίζει από έναν πόλεμο;
All wars are banker wars?
Ο μόνος τρόπος να απαντηθεί η ερώτηση σχετικά με το ποιος πλουτίζει από έναν πόλεμο είναι μια προσεκτική ματιά στις επιχειρήσεις οι οποίες κατά τη διάρκεια του πολέμου όχι μόνο δεν καταστρέφονται αλλά ενδυναμώνονται.
Ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ ήταν ο επικεφαλής ολόκληρου του εγχειρήματος της απόβασης και της μετέπειτα μάχης στη Νορμανδία το 1944, η οποία θεωρείται ως η αρχή του τέλους του Β’ Παγκοσμίου. Άρα και της Ναζιστικής Γερμανίας.
Δεκαεπτά χρόνια αργότερα, στον αποχεραιτιστήριο λόγο του ως Πρόεδρος των ΗΠΑ, τόνιζε πως «δεν πρέπει να επιτρέψουμε στο στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα να αποκτήσει αθέμιτη επιρροή στην κυβέρνηση. Δεν πρέπει ποτέ να επιτρέψουμε στο βάρος αυτού του συνδυασμού να απειλήσει τις ελευθερίες μας ή τις δημοκρατικές διαδικασίες». Για πολλούς θεωρείται ως ο τελευταίος αξιομνημόνευτος Ρεπουμπλικανός Πρόεδρος. 
Μεγαλύτερη αξία όμως από την πολιτική υστεροφημία του Ντουάιτ Αϊζενχάουερ έχει η ιδιαίτερα ριζοσπαστική δήλωση του.
Τι ακριβώς σημαίνει στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα;
Με λίγα λόγια ο πρόεδρος των ΗΠΑ γνώριζε πως στη χώρα του, ήδη από τα πρώτα χρόνια της προεδρίας του, δαπανούνταν εξωφρενικά ποσά για στρατιωτικό εξοπλισμό. Στη συνέχεια τα ποσά αυτά αυξήθηκαν και συνεχίζουν να αυξάνονται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ασφαλώς, ακόμα και η πιο δυνατή οικονομία του κόσμου δεν κατέχει τη δυνατότητα να πληρώνει τοις μετρητοίς τέτοια ποσά. Επομένως, θα αποπειραθεί να βρει τρόπους ώστε να εξασφαλίσει τα κεφάλαια που χρειάζεται.
Και πόσα ξόδεψαν δηλαδή;
Όπως γίνεται ορατό λοιπόν στον πίνακα, οι ΗΠΑ άδειασαν τα ταμεία τους για χάρη του πολέμου. Βέβαια, θεωρήθηκε απίθανο να εκταμιεύσει ένα τόσο μεγάλο ποσό δίχως να δανειστεί χρήματα. Όσο δυνατή και αν ήταν η οικονομία των ΗΠΑ (η οποία δεν είχε «αναρρώσει πλήρως» από το Κραχ του 1929), τα πολεμικά κόστη δε θα ήταν η μοναδική οικονομική κρατική υποχρέωση. Επομένως, θα έπρεπε να καταβληθούν τόσο υπέρογκα ποσά και να υπάρχει επίσης επαρκές απόθεμα για εκατομμύρια πολίτες που βρίσκονταν στις ΗΠΑ. Εφόσον λοιπόν κάτι τέτοιο δεν είχε ουδεμία πιθανότητα να συμβεί, οι Ηνωμένες Πολιτείες κατέφυγαν στο δανεισμό από τράπεζες. Τις ΗΠΑ όμως ακολούθησαν ασφαλώς και όλες οι υπόλοιπες χώρες (ενώ η Γερμανία είχε ήδη ξοδέψει τεράστια ποσά), καθώς όσο μεγαλύτερη είναι η οικονομική δυνατότητα μιας χώρας, κατέχει περισσότερες πιθανότητες να νικήσει τον πόλεμο.
Γίνεται κατανοητό επομένως το επιχείρημα όσων θεωρούν πως «all wars are banker wars». Η σχέση της άποψης αυτής ασφαλώς σχετίζεται άμεσα με τον αποχαιρετιστήριο λόγο του Προέδρου Αϊζενχάουερ. Η βιομηχανία όπλων είναι μια από τις πιο κερδοφόρες κατηγορίες βιομηχανιών σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου.
Όσο μεγαλύτερος είναι ο φόβος για πόλεμο, τόσο περισσότερα όπλα αγοράζονται. Όσο περισσότερα όπλα αγοράζονται, τόσο περισσότερα χρήματα δαπανώνται. Όσο περισσότερα χρήματα δαπανώνται, τόσο περισσότερο χρειάζεται μια χώρα δανεισμό. Όσο μεγαλύτερος είναι ο δανεισμός τόσο διογκώνονται τα κρατικά έξοδα. Όσο μεγαλύτερα τα κρατικά έξοδα τόσο υψηλότεροι οι φόροι στους πολίτες.
Εφόσον λοιπόν επιβάλλονται φόροι σε πολίτες, οι οποίοι δεν έχουν συμφωνήσει για τη συμμετοχή της χώρας στον πόλεμο, παρατηρείται ένα φαινόμενο.Το εν λόγω φαινόμενο ονομάζεται “απειλή στις δημοκρατικές διαδικασίες”. Αν λοιπόν οι βιομηχανίες όπλων κατέχουν τη δύναμη να σπέρνουν το φόβο μέσω του μάρκετινγκ τους, τότε τα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα αποθαρρυντικά.
Το μάρκετινγκ του Γκέλεν ως παράδειγμα του μάρκετινγκ “του φόβου”
Αξίζει να σημειωθεί πως ο Ράινχαρτ Γκέλεν, ο ναζί υποστράτηγος που έγινε κατάσκοπος των Αμερικανών, διέδιδε συνεχώς στους Αμερικάνους πως οι Σοβιετικοί έχουν ήδη εγκαταστήσει (το 1950) μια τεράστια βάση πυρηνικών. Λίγα χρόνια αργότερα, δύο κατασκοπευτικά αεροπλάνα δεν εντόπισαν καμία τέτοια βάση μόλις πέταξαν πάνω από την ΕΣΣΔ. Παρ’όλα αυτά, ο Γκέλεν συνέχιζε να κρούει των κώδωνα του κινδύνου στους Αμερικάνους. Εκείνοι, ώστε να μην βρεθούν προ αρνητικής εκπλήξεως, ενέτειναν τις συναλλαγές τους με τις βιομηχανίες όπλων.
Ο Γκέλεν όμως στην πραγματικότητα, γνώριζε πως τέτοια βάση δεν υπάρχει. Υποστήριζε όμως το αντίθετο. Με αυτό τον τρόπο οι Αμερικάνοι τον χρειάζονταν περισσότερο ώστε να τους δώσει πληροφορίες σχετικά με την εν λόγω βάση. Το παράδειγμα αυτό απεικονίζει την σχέση που δύναται να υπάρξει ανάμεσα σε κυβερνήσεις και βιομηχανίες όπλων-τράπεζες, πάντα με γνώμονα το χρηματικό κέρδος.
5. Άρα οι πόλεμοι γίνονται με γνώμονα το κέρδος;
Η απάντηση είναι ναι. Όχι όμως μόνο το χρηματικό κέρδος. Μια γνωστή ελληνική παροιμία λέει: “Τον πλούτον πολλοί εμίσησαν, την δόξαν ουδείς”. Ως “δόξα” νοείται η θετική δημόσια γνώμη για κάποιο πρόσωπο. Επομένως, μια ακόμη σημαντική παράμετρος που αξίζει να ληφθεί υπόψιν είναι η διαμόρφωση θετικής κοινής γνώμης ως αποτέλεσμα της έκβασης ενός πολέμου. Μερικές φορές μάλιστα, η έκβαση του πολέμου περνά σε δεύτερη μοίρα εάν επρόκειτο για “ηρωική προσπάθεια” ακόμα και εάν το αποτέλεσμα είναι η ήττα σε μια στρατιωτική διένεξη.
Έχει παρατηρηθεί πολλές φορές , ο κυβερνήτης μιας χώρας να κρίνεται θετικά ή αρνητικά με βάση την έκβαση στρατιωτικών επιχειρήσεων κατά τη θητεία του. Η ηρωοποίηση ενός πολιτικού ηγέτη εξαιτίας στρατιωτικών νικών συμβαίνει αρκετά συχνά. Ακόμα συχνότερα, η φήμη του πολιτικού προσώπου που βρίσκεται στην εξουσία έπειτα από έναν νικηφόρο πόλεμο, επισκιάζει σχεδόν ολοκληρωτικά τα επιτεύγματα των ανθρώπων που βρέθηκαν στο πεδίο της μάχης.
Τα κέρδη της πραγματοποίησης μιας στρατιωτικής επιχείρησης είναι σαφώς διογκωμένα για όσους δεν βρίσκονται στα εδάφη που πραγματοποιείται η εν λόγω επιχείρηση. Εκτός λοιπόν από το βιομηχανικό-τραπεζικό σύμπλεγμα, νικητές ενός πολέμου δύνανται να είναι και πολιτικοί. Καθώς ο λαός τείνει να θεωρεί τις πολεμικές νίκες αδιαφιλονίκητο κριτήριο ενός “ικανού πολιτικού ηγέτη”, η διεξαγωγή ενός πολέμου ορίζει σε ιδιαίτερα σημαντικό βαθμό τη φήμη ενός πολιτικού τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά την έκβαση του πολέμου. Κατ’επέκταση, η φήμη του πολιτικού διασφαλίζει την παραμονή του στην εξουσία ενώ ενισχύεται η αρέσκεια προς το πρόσωπο του.
Έχει σημασία η φήμη από μόνη της;
Όσο σπουδαιότερος είναι ο πόλεμος στον οποίον μετέχει μια χώρα, τόσο πιο έντονα παρατηρείται η ενίσχυση της φήμης του πολιτικού. Τη φήμη βέβαια συνοδεύει και η ενίσχυση της εξουσίας. Η φήμη είναι στην πραγματικότητα, απαραίτητη δίοδος μέσω της οποίας θα επέλθει η ενίσχυση της εξουσίας. Η ενίσχυση της εξουσίας παρουσιάζεται διττή τις περισσότερες φορές. Ένας πολιτικός ο οποίος χαίρει της εμπιστοσύνης του λαού έχει την ευκαιρία να ισχυροποιεί τη θέση του στο εσωτερικό της χώρας που κυβερνά. Από την άλλη, όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, η “ενίσχυση της εξουσίας” μεταφράζεται σε “θέση ισχύος εις βάρος άλλων“. Υπό αυτό το πρίσμα, σε έναν παγκόσμιο πόλεμο, τον σπουδαιότερο πόλεμο δηλαδή που μπορεί να συμβεί, ο πολιτικός ο οποίος θα βρεθεί στη πλευρά “των νικητών” θα αυξήσει τόσο τη φήμη όσο και την εξουσία του παγκοσμίως ανάλογα φυσικά και τη χώρα της οποίας ηγείται.
Μπορούμε επομένως να ορίσουμε τον πόλεμο;
Μπορεί να ειπωθεί πως ο Αμερικάνος στρατηγός Τζώρτζ Πάττον («o σκοπός του πολέμου δεν είναι να πεθάνεις για την πατρίδα σου, αλλά να κάνεις το άλλο καθίκι να πεθάνει για τη δική του») έχει δίκιο;
Μπορεί να ειπωθεί πως ο Κινέζος στρατηγός Σουν Τζου που έζησε τον 5ο αιώνα π.Χ. («Όλος ο πόλεμος βασίζεται στην παραπλάνηση») έχει δίκιο;
Το μόνο που μπορεί να ειπωθεί είναι πως τα δύο αποφθέγματα απέχουν 2500 χρόνια μεταξύ τους. Παρ’όλα αυτά, θα μπορούσαν να ειπωθούν και αντιστρόφως όσον αφορά την χρονική τους περίοδο. Τέτοια είναι η διαχρονικότητα τους, όπως τέτοια είναι και η διαχρονικότητα της φρίκης του πολέμου.
