Το 1933, γίνεται καγκελάριος στην Γερμανία ο Χίτλερ, αυτή η παρανοϊκή προσωπικότητα που έμελλε να πείσει ένα ολόκληρο έθνος για την αξιοσύνη της, και η γερμανική κυβέρνηση παίρνει άμεσα “μέτρα” κατά των Εβραίων. Οι ίδιοι οι Εβραίοι άρχισαν να φεύγουν μαζικά από την χώρα για να αποφύγουν τα όσα είχαν αντιληφθεί ότι θα επακολουθούσαν. Μέχρι το 1938 η κρατική απόμπευση των Εβραίων εντείνεται συνεχώς, με παράδειγμα την απαγόρευση εισόδου στις δημόσιες υπηρεσίες, μουσεία και άλλα δημόσια μέρη.
Στα τέλη του Οκτώβρη του 1938 εκδιώκονται από την Γερμανία 17.000 Εβραίοι χωρίς καμιά προειδοποίηση. Λίγες μέρες μετά η ναζιστική τάξη βρήκε την αφορμή που έψαχνε για να ξεκινήσει αυτή την συστηματική εκδίωξη των Εβραίων, που κράτησε χρόνια. Ένας δεκαεπτάχρονος γερμανοεβραίος ονόματι Χέρσελ Γκρίνσπαν πληροφορήθηκε από τους γονείς του ότι είχαν υποστεί άσχημη αντιμετώπιση και ακραίες συνθήκες κατά την ξαφνική απέλασή τους από την Γερμανία, και αποφάσισε να απευθυνθεί σε έναν υπάλληλο της γερμανικής πρεσβεία του Παρισιού, τον Ερνστ φομ Ρατ. Αντιλαμβανόμενος την πλήρη έλλειψη διάθεσης για βοήθεια από μέρους του Φομ Ρατ, σχεδιάζει την δολοφονία του και στις 7 Νοεμβρίου τον πυροβολεί θανάσιμα. Με αυτή την αφορμή-δικαιολογία, μέχρι τις 9 Νοεμβρίου ξεσπάνε ταραχές και βιαιοπραγίες εναντίον των Εβραίων σε όλη την Γερμανία, υποκινούμενες βέβαια από το ναζιστικό κόμμα το οποίο μαζί με τα μέλη της νεολάιας του κόμματος και τα τάγματα εφόδου, είχαν σχεδιάσει επιμελώς και περίμεναν προετοιμασμένοι ώστε να εφαρμόσουν το συστηματικό σχέδιο που διεξάχθηκε την νύχτα της 9ης Νοεμβρίου.
Την νύχτα της 9ης προς την 10η Νοεμβρίου του 1938 πολλοί Εβραίοι σκοτώθηκαν από άγριους ξυλοδαρμούς, καταστράφηκαν σχεδόν όλες οι εβραικές συναγωγές της Γερμανίας, τα εβραϊκά κοιμητήρια και ένα σωρό εβραϊκά καταστήματα, την στιγμή που η αστυνομία έμεινε πρόδηλα αμέτοχη θεατής στα πρωτοφανή δρώμενα. Στάλθηκαν στο Νταχάου και άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης περισσότεροι από 30.000 Εβραίοι άντρες. Παρ’ όλη την φρικαλαιότητα των ημερών αυτών, μια θετική έκβαση του Kristallnacht ήταν η έκπτωση και διάλυση πολλών φιλοναζιστικών κομμάτων στην Ευρώπη. Αντίθετα στην Γερμανία, οι συνθήκες διαβίωσης των Εβραίων έγιναν ακόμα σκληρότερες, ξεκίνησε ένας απόλυτος και συστηματικός φυλετικός διαχωρισμός (ένα μόνο πολύ μικρό παράδειγμα: οι εβραϊκές επιχειρήσεις που καταστράφηκαν, θα μπορούσαν να επαναλειτουργήσουν παρά μόνο αν η διεύθυνσή τους περνούσε σε μη εβραϊκά χέρια). Η νύχτα εκείνη πήρε την ονομασία Νύχτα των Κρυστάλλων από τις απειράριθμες σπασμένες βιτρίνες των εβραϊκών καταστημάτων (ειρωνικό είναι το γεγονός ότι το …λυρικό αυτό όνομα το εμπνεύστηκαν οι ίδιοι οι Ναζί για την νύχτα εκείνη).
Η νύχτα των Κρυστάλλων έχει μείνει στην ιστορία ως το πρώτο ναζιστικό πογκρόμ και η αρχή της συστηματικής δίωξης και μαζική δολοφονίας των Εβραίων σε όλη την Ευρώπη.
Εξακολουθεί να αποτελεί φαινόμενο και απορία για κοινωνιολογική μελέτη πώς άνθρωποι που λίγες μέρες πριν ήταν φίλοι και γείτονες, δέχτηκαν ή πείστηκαν να φερθούν με τον πιο εξευτελιστικό τρόπο στους εκδιωγμένους και πλέον απόβλητους Εβραίους. Η μοναδική περίπτωση της ιστορικής ιδιαιτερότητας της Γερμανίας σαφώς αποτελεί αντικείμενο μελέτης και νομίζω πως με μια απλή αναδρομή στην ιστορία δύσκολα θα πάρουμε τις απαντήσεις που ψάχνουμε, αν και επιφυλάσσομαι να δούμε σε επόμενες φορές τους παράγοντες και τις συνθήκες που “κούμπωσαν” όλες μαζί τόσο αριστοτεχνικά προκειμένου να οδηγηθεί ένα ολόκληρο έθνος σε μια πρωτοφανή μαζική επίδειξη μισανθρωπίας.
78 χρόνια πίσω δεν είναι και τόσα πολλά, για την ακρίβεια είναι ελάχιστα, για να τα ξεχνάμε, να τα αγνοούμε τόσο έκδηλα και μάλιστα να τείνουμε επικίνδυνα σε μια επανάληψή τους (κάνοντας την λέξη πογκρόμ όνομα..μπάντας….). Ποτέ ξανά είναι η μόνη έκφραση που ταιριάζει σε τέτοιες στιγμές της ιστορίας…
Τα λόγια της Edith Maniker που επέζησε της φρικαλεότητας των στρατοπέδων συγκέντρωσης, αντηχούν ανατριχιαστικά: “Μην αφήσετε κανέναν να σας μάθει πώς να μισείτε και μην διδάξετε εσείς ποτέ σε κανέναν να μισεί”.
Ονειρευόμασταν στις άγριες νύχτες
όνειρα βίαια και πυκνά,
ονειρευόμασταν με την ψυχή και το σώμα
αν θα γυρίσουμε, να φάμε, να εξιστορήσουμε.
Ώσπου αντηχούσε κοφτά, σιγανά
το παράγγελμα που συνόδευε την αυγή
«Wstawać»
και ράγιζε την καρδιά μας
Τώρα που ξαναβρήκαμε τα σπίτια μας,
τώρα που χορτάσαμε την κοιλιά μας,
και οι αφηγήσεις μας στέρεψαν όλες,
σήμανε ἡ ώρα. Όπου να’ ναι θα ακούσουμε πάλι
το ξενικό παράγγελμα: «Wstawać»
–Πρίμο Λέβι, «Η ανακωχή», 11 Ιανουαρίου 1946
Βιβλιογραφία για περαιτέρω έρευνα:
-
https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005201
-
https://www.ushmm.org/outreach/en/article.php?ModuleId=10007697
-
http://www.kathimerini.gr/390216/article/epikairothta/kosmos/h-nyxta-twn-krystallwn
-
https://www.ushmm.org/outreach/el/article.php?ModuleId=10007697
-
http://www.biblionet.gr/book/3923/Levi,_Primo,_1919-1987/%CE%97_%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%BA%CF%89%CF%87%CE%AE
-
https://www.youtube.com/watch?v=DbQ6hnzqLkg
-
https://www.youtube.com/watch?v=Z01WmCcpZ0Q
