
Οι ασίκηδες και η μουσική της αγάπης: Συζήτηση με τον Aydın Işleyen
«Πέσε, ψυχή μου, στη φωτιά, ν’ ανάψεις της αγάπης το δαδί, με δάκρυα ματωμένα και λευκά, άσβηστη την αγάπη θα κρατήσω.» Yunus Emre
Οι ασίκηδες είναι οι περιπλανώμενοι καλλιτέχνες της τουρκικής Ανατολής και ένα από τα κατεξοχήν σύμβολα της λαϊκής μουσικής παράδοσης, η οποία αναπτύσσεται από τον 13ο αιώνα στην ευρύτερη οθωμανική επικράτεια. Μουσικοί καταγόμενοι κυρίως από την ύπαιθρο και τα χωριά της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Τουρκίας, συνήθως κουρδικής ή ιρακινής καταγωγής, οι ασίκηδες προέρχονται, στην πλειονότητά τους, από τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα.
Η ιδιότητα του ασίκη ταυτίζεται με αυτήν του οργανοπαίχτη, του ερμηνευτή παραδοσιακών τραγουδιών και του λαϊκού ποιητή, ενώ, η τέχνη του είναι σε μεγάλο βαθμό αυτοσχεδιαστική. Τα τραγούδια γράφονται αναφορικά με τη ζωή και τους προβληματισμούς του εκάστοτε ασίκη δημιουργού και καλύπτουν μια πλειάδα θεμάτων ατομικού και κοινωνικού χαρακτήρα, όπως ο έρωτας, ο θάνατος, η ξενιτιά, η ζωή στην φύση, η θρησκεία, η φιλία και η κοινωνία. Σημαντική επιρροή στη δημιουργία της ασίκικης ποίησης και μουσικής ασκούν, επίσης, οι παραδόσεις της υπαίθρου, οι γιορτές, τα νομαδικά γλέντια, και οι λαϊκές αφηγήσεις.
Η λέξη Ασίκης (Aşık) σημαίνει εραστής, ερωτευμένος και ετυμολογικά προέρχεται από την τούρκικη λέξη aşk, που σημαίνει αγάπη ή έρωτας. Ωστόσο, ο έρωτας του ασίκη μουσικού δεν αφορά μόνο στον καθαρά συναισθηματικό και σαρκικό έρωτα, αλλά αναπτύσσεται σαν μια καθολικότητα, εκφράζοντας, επίσης, την αγάπη για ζωή και ελευθερία, τη λατρεία της φύσης και του κόσμου, εν γένει.
Το κοινωνικό πλαίσιο της ασίκικης τέχνης
Ο ασίκης, μέσω της τέχνης του, γίνεται εκφραστής λαϊκών αιτημάτων. Η απλότητα της κοινωνικής του ζωής και η αγάπη του για τον κόσμο καθιστούν το λαϊκό ποιητή ένα πρόσωπο σεβαστό από το λαό. Η ασίκικη ποίηση, ωστόσο, παίρνει συχνά τη μορφή κοινωνικής διαμαρτυρίας και αξιοποιείται ως ένα μέσο από τον καλλιτέχνη για να ασκήσει κριτική απέναντι στις υφιστάμενες κοινωνικές αδικίες, την αυθαιρεσία των αρχόντων και την ανομία. Εξαιτίας αυτού, πολλοί ασίκηδες παρέμειναν για χρόνια αποκλεισμένοι στο κοινωνικό περιθώριο. Η αιχμηρότητα των λόγων τους υπήρξε, επίσης, η αιτία των φυλακίσεων και των διώξεων, που υπέστησαν οι ασίκηδες καλλιτέχνες ανά τους αιώνες.
Στην σημερινή εποχή, το επίσημο τουρκικό κράτος αλλά και διάφορες παρακρατικές οργανώσεις συνεχίζουν να καταδιώκουν όσους καλλιτέχνες βρίσκονται στο στόχαστρο, λόγω του αντιστασιακού χαρακτήρα της τέχνης τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το γεγονός της πολλαπλής δολοφονίας καλλιτεχνών και διανοουμένων το 1993 από παρακρατικούς, που πραγματοποιήθηκε σε κεντρικό ξενοδοχείο της πόλης Σεβάστειας, στη διάρκεια μιας συγκέντρωσης εορταστικού χαρακτήρα. Μεταξύ των θυμάτων συγκαταλέγεται και ο Νεσιμί Τσιμέν (Nesimi Çimen), ένας από τους σημαντικότερους ασίκηδες καλλιτέχνες του 20ου αιώνα.
Aydın Işleyen: ένας γνήσιος «ερωτευμένος» μουσικός

Ο Aydın Işleyen είναι ένας περιπλανώμενος μουσικός από την Τουρκία, γνώστης της ασίκικης ποίησης, που αγαπά τη ζωή και μοιράζεται την τέχνη του με τον κόσμο. Τα τελευταία χρόνια, ο Aydın παίζει μουσική και τραγουδά στους δρόμους της παλιάς πόλης της Ρόδου, όπου και κατοικεί. Ωστόσο, δεν παύει να επισκέπτεται συχνά την Αθήνα και ιδιαίτερα την περιοχή της Πλάκας, μέσα στα σοκάκια της οποίας, απλώνει τις μελωδίες του, κάτω από τον ίσκιο κάποιου δέντρου.
Ο Aydın ξεκίνησε το ταξίδι του στη μουσική παίζοντας σάζι (sâz) σε πολύ νεαρή ηλικία. Στην συνέχεια, καταπιάνεται με το τζουμπούς (cümbüş), ένα άλλο έγχορδο μουσικό όργανο, το οποίο και έλαβε, ως δώρο, από τον πατέρα του. Στην ηλικία των 16 ετών βρίσκεται, ήδη, στους δρόμους της Σμύρνης, παίζοντας μουσική μαζί με φίλους και μιλώντας στον κόσμο μέσα από τις νότες του.
«Ήξερα πως έπρεπε να κάνω κάποια δουλειά, αλλά δεν υπήρχε κάτι άλλο που να ήθελα να κάνω. Έτσι, ξεκίνησα να παίζω με τους φίλους μου στο δρόμο. Παίζαμε κάθε μέρα. Οι φίλοι μου παίζανε μπεντίρ, σαντούρι και ντέφι. Τότε, παίζαμε κυρίως ethnic. Στον κόσμο άρεσε η μουσική μας κι εμείς το απολαμβάναμε, επίσης. Είδαμε πως μέσα από αυτό μπορούσαμε να μιλήσουμε και να δώσουμε στους ανθρώπους το μήνυμα μας.»
Αργότερα, ο Aydın ταξιδεύει στην Συρία, όπου και εγκαθίσταται για ένα χρονικό διάστημα κάποιων μηνών. «Ήθελα να βοηθήσω τον κόσμο και να δώσω ελπίδα, γι’ αυτό πήγα. Η περιοχή ήταν σε πόλεμο. Έπαιζα μουσική, την ίδια στιγμή που, στο δίπλα δρόμο οι άνθρωποι πολεμούσαν.» αναφέρει, αρχικά, ο Aydın, σχετικά με την εμπειρία του. Στην συνέχεια της συζήτησης, προσθέτει «Υπήρξαν κάποια παιδιά που φοβήθηκαν. Όταν είδαν το μουσικό όργανο, νόμιζαν πως ήταν όπλο. Δεν ήταν εύκολο να παίζω γι’ αυτούς τους ανθρώπους. Ωστόσο, ο κόσμος εκεί χρειαζόταν τη μουσική.»
Σύμφωνα με τον Aydın, η ασίκικη κουλτούρα είναι η κουλτούρα της αγάπης και αποτελεί προϊόν των κοινωνικών προβλημάτων και ανισοτήτων. Ο ίδιος θεωρεί πως, ως καλλιτέχνης, αλλά και άνθρωπος, είναι άμεσα επηρεασμένος από την ασίκικη κουλτούρα και, συγκεκριμένα, από τους καλλιτέχνες Dadaloğlu και Neşet Ertaş.
«Οι ασίκηδες έχουν κριτική γλώσσα και επαναστατικές ιδέες. Βλέπουν τα κοινωνικά προβλήματα, τα οποία παραμένουν ίδια, μέσα στα χρόνια. Τα βλέπουν και αναρωτιούνται γι’ αυτά, μέσω της μουσικής τους, γι’ αυτό και φυλακίζονται. Ωστόσο, συνεχίζουν.»
Μουσική: μια παγκόσμια γλώσσα ειρήνης
Στην πορεία της συζήτησης, μιλώντας για την σημασία της μουσικής, ο Aydın αναφέρει τα εξής: «Η μουσική για μένα είναι, κυρίως, μια γλώσσα, ένας τρόπος επικοινωνίας. Μέσω αυτής, μπορώ να μιλήσω με ανθρώπους, που δεν καταλαβαίνουν και δε μιλούν την ίδια γλώσσα με μένα. Όταν ήρθα εδώ δεν ήξερα κανέναν, γνώρισα κόσμο, μέσα από τη μουσική μου. Μια φορά, εδώ στην Πλάκα, έπαιζα κι ένας ηλικιωμένος κύριος, που άκουγε τη μουσική μου, συγκινήθηκε τόσο που, ήρθε και με φίλησε στο μέτωπο. Αυτό ήταν σίγουρα μια πολύ θετική και όμορφη εμπειρία.»
Πρόσφατα, ο Aydın προχώρησε σε μια συνεργασία, στόχος της οποίας ήταν η ένωση μουσικών από την Ελλάδα και την Τουρκία, κάτω από την παγκόσμια γλώσσα της μουσικής και η υποστήριξη της ειρήνης μεταξύ των δύο χωρών.
Σήμερα, παίζοντας πότε με φίλους και πότε μόνος του, ο Aydın συνεχίζει να στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα αγάπης και αλληλεγγύης, μέσω της μουσικής. Είτε μέσα από τις παραδοσιακές ανατολίτικες μελωδίες και τα κούρδικα τραγούδια, είτε, αυτοσχεδιάζοντας πάνω σε νέα μουσικά μονοπάτια, ο Aydın δηλώνει πως θα συνεχίσει να μιλά την παγκόσμια μουσική διάλεκτο. «Ο κόσμος με γνωρίζει σα μουσικό και αυτό θα συνεχίσω να είμαι.» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Κλείνοντας την συζήτηση, ο Aydın επιλέγει να μοιραστεί ένα αγαπημένο του απόσπασμα ασίκικης ποίησης, το οποίο φαίνεται να συμπυκνώνει ικανοποιητικά την ουσία των όσων διατυπώθηκαν, έως τώρα. «Αν αγαπήσω, θα με σκοτώσουν, αν δεν αγαπώ, είμαι ήδη νεκρός.»
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
Κοροβίνης Θ, Οι Ασίκηδες, Εκδόσεις Άγρα, 2003