Τα επίθετα είναι ζωντανή ιστορία. Κουβαλούν πληροφορίες για την καταγωγή, το επάγγελμα, το χαρακτήρα του ατόμου. Ποια είναι όμως τα συχνότερα επίθετα στην Ευρώπη;
Πατρώνυμα, επαγγέλματα, χαρακτήρες και μερικά … δέντρα
Μελετώντας τον χάρτη με τα συχνότερα επίθετα στην Ευρώπη θα διαπιστώσει κανείς μια σημαντική ποικιλία. Μπορεί τα πατρωνυμικά να έχουν την τιμητική τους, μα δεν είναι και λίγα τα επίθετα που δείχνουν την επαγγελματική ασχολία των μακρινών συγγενών, όπως αυτό του σιδερά (Smith).
Από την άλλη δε λείπουν επίθετα σχετικά με το χαρακτήρα του ατόμου, όπως το Yilmaz. Το επίθετο σημαίνει “ατρόμητος, θαρραλέος” και είναι ένα από τα συχνότερα επίθετα στην Τουρκία.
Η χλωρίδα της Ευρώπης έδωσε σε κάποιες περιπτώσεις το επώνυμο σε πολλές οικογένειες. Έτσι, ένα από τα συχνότερα επίθετα στην Εσθονία είναι Tamm, που σημαίνει “βελανιδιά”. Η σημύδα ενέπνευσε πολλούς κατοίκους της Λετονίας. Υιοθέτησαν το επίθετο “Bērziņš” που σημαίνει “αυτός που ζει ανάμεσα σε σημύδες¨.
Σκανδιναβία
Το επίθετο Hansen ανήκει στα συχνότερα επίθετα τόσο στη Νορβηγία όσο και στη Δανία. Η κατάληξη -sen σημαίνει “γιος”. Η αντίστοιχη σουηδική κατάληξη -son κρύβεται στο δημοφιλέστερο επίθετο “Andersson”. 19 στα 20 δημοφιλέστερα επίθετα στη Σουηδία είναι πατρωνυμικά. Η μόνη εξαίρεση βρίσκεται στη 17η θέση. Πρόκειται για το επίθετο Lindberg, σύνθετο εκ των Lind (=φλαμουριά) και berg (=βουνό). Στη Φινλανδία, από την άλλη, το επίθετο “korho” που σημαίνει κουφός, αλλά και απόμακρος, ηλικιωμένος έδωσε ένα από τα συχνότερα επίθετα: Korhonen.
Οι σιδεράδες που κατέκτησαν τον κόσμο
Το πιο κοινό επώνυμο στη Βρετανία είναι το επίθετο Smith, που δηλώνει τον σιδερά. Ωστόσο, μέσω των ανακαλύψεων, των αποίκων και της κάποτε κραταιάς Βρετανικής Πολιτείας το επώνυμο Smith είναι ένα από τα συχνότερα επίθετα στις αγγλόφωνες χώρες παγκοσμίως. Επίσης, ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως η μεταφρασμένη εκδοχή του “σιδερά’ συναντάται και σε πολλές άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως Lefebure στη Γαλλία.
Τα επίθετα που δηλώνουν επάγγελμα είναι ιδιαίτερα δημοφιλή στο Ηνωμένο Βασίλειο. Έτσι, στην 4η θέση βρίσκουμε το Taylor (=ράφτης), ενώ στη 13η το επώνυμο Wright (=αυτός που δουλεύει το ξύλο, ο ξυλουργός). Η λίστα με τα 25 συχνότερα επίθετα στο Ηνωμένο Βασίλειο περιλαμβάνει και τρία …χρώματα: Brown, White και Green.
Κεντρική Ευρώπη και Μεσογειακές χώρες
Müller δηλαδή “μυλωνάς” είναι ένα από τα συχνότερα επίθετα στη Γερμανία και την Ελβετία. Αντίστοιχο είναι το επίθετο Melnik, δημοφιλές στην Ουκρανία. Στην Αυστρία οι περισσότεροι κάτοικοι ζούσαν σε κοιλότητες ή τουλάχιστον αυτό δηλώνει το επίθετο των απογόνων τους, Gruber.
Το επίθετο Garcia είναι συχνό στην Ισπανία αλλά και γενικά στις ισπανόφωνες χώρες του κόσμου. Σημαίνει “ο γιος του Garcia”.
Στην Ιταλία το Rossi, επίθετο που δηλώνει αυτόν που έχει κόκκινο δέρμα ή κόκκινα μαλλιά κερδίζει σε δημοφιλία. Ρωμαϊκής προέλευσης είναι το συχνότατο επίθετο στη Γαλλία Martin. Σχετίζεται με το θεό του πολέμου, Άρη, Mars στα λατινικά.
Silva, δηλαδή “δάσος” ή “ζούγκλα” είναι το συχνότερο επώνυμο στην Πορτογαλία, αλλά και σε χώρες με επίσημη γλώσσα την πορτογαλική, όπως η Βραζιλία.
Βαλκάνια
Το Ivanov ανήκει στα συχνότερα επίθετα στη Βουλγαρία. Σημαίνει ο γιος του Ιβάν. Στη Σερβία η συχνότερη κατάληξη των επιθέτων είναι -ιτς, μια κατάληξη υποκοριστικών που χρησιμοποιείται για τη δημιουργία πατρωνυμικών. Ανάμεσα στα συχνότερα σερβικά επίθετα είναι τα Γιοβάνοβιτς, Πέτροβιτς και Ίλιτς.
Στην Ελλάδα το συνηθέστερο επώνυμο είναι “Παπαδόπουλος” που σημαίνει “ο γιος του παπά”. Φαίνεται πως οι περισσότεροι Έλληνες είχαν ένα πρόγονο ιερωμένο. Αυτό αντικατοπτρίζεται άλλωστε και στο δεύτερο πιο συχνό επίθετο στην Ελλάδα, που δεν είναι άλλο από το “Παππάς”. Πάμπολλα είναι επίσης τα επίθετα με πρώτο συνθετικό το ‘παπά-“, όπως Παπαγεωργίου, Παπανικολάου, Παπαδημητρίου και πολλά άλλα.
Η περίπτωση της Κύπρου
Οι Κύπριοι είναι γνωστοί για τα επίθετα που μοιάζουν με τα μικρά τους ονόματα. Πώς έγινε αυτό; Αρχικά, οι Κύπριοι δεν έκαναν τίποτα διαφορετικό από τους Έλληνες του 5ου αιώνα π.Χ. Τοποθετούσαν δηλαδή δίπλα στο κύριο όνομα το όνομα του πατρός σε γενική. Έτσι κατά τον Περικλή Ξανθίππου, στην Κύπρο υπήρχε ο Αριστόμαχος Κριτοδήμου. Ενώ, όμως, στον ελλαδικό χώρο η κατάληξη της γενικής εγκαταλείφθηκε και υιοθετήθηκε η ονομαστική πτώση, στην Κύπρο διατηρήθηκε η γενική. Η πτώση αυτή διατηρείται έως σήμερα, με επώνυμα όπως Γεωργίου -το συχνότερο επίθετο στη Μεγαλόνησο-, Ανδρέου και άλλα.
Στην Κύπρο, όμως, υπάρχει και ένα άλλο παράδοξο. Συχνά όνομα και επίθετο είναι ίδια, για παράδειγμα Γεώργιος Γεωργίου. Φαίνεται πως αυτό έχει τις ρίζες του στην αγγλική κατοχή. Όταν οι Άγγλοι ξεκίνησαν να εκδίδουν ταυτότητες στους Κυπρίους σχεδιάστηκε να περιλαμβάνει τα βασικά στοιχεία, δηλαδή Επίθετο, Όνομα, Όνομα Πατρός και Όνομα Μητρός. Ως τότε οι Κύπριοι είχαν ως επίθετο το όνομα του πατέρα τους. Εξαιτίας του σχεδιασμού της ταυτότητας οι αγγλικές αρχές ζήτησαν από τους Κυπρίους να πάρουν ως επίθετο το όνομα του παππού τους, μια και το όνομα του πατρός αναφερόταν ούτως ή άλλως. Στην Κύπρο, όμως, όπως και στην Ελλάδα συνηθίζεται το πρώτο παιδί να παίρνει το όνομα του παππού. Έτσι ο Γιώργος του Αντρέα που πήρε το όνομα του παππού του Γιώργου βρέθηκε να είναι ο Γεώργιος Γεωργίου.
Η Ονοματολογία είναι μια σχετικά νέα επιστήμη που μελετά τη σημασία και την προέλευση των ονομάτων. Αν και κλάδος της Γλωσσολογίας, η έρευνα της ονοματολογίας εκτείνεται σε τομείς πέρα από τη γλώσσα, όπως η γεωγραφία και η ιστορία.
Τα επίθετα κουβαλούν την ιστορία της οικογένειας. Είναι ένα σαν κουβαλάμε μαζί μας το οικογενειακό δέντρο, με τις ιστορίες και τα μυστικά του.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Κακάρης Π. (2022). Χάρτης: Τα πιο συχνά επώνυμα στην Ευρώπη και η προέλευσή τους, ανακτήθηκε από: geografikoi.gr (τελευταία πρόσβαση: 20/11/2022)
Πανταζόπουλος Γ. (2018)/ Γιατί πολλοί Κύπριοι έχουν ίδιο όνομα και επίθετο; ανακτήθηκε από: lifo.gr (τελευταία πρόσβαση: 20/11/2022)
Frank J. (2021). How the Smiths took over Europe, ανακτήθηκε από: bigthink.com (τελευταία πρόσβαση: 20/11/2022)
Koyfman S. (2021). Here Are Some Of The Most Common Surnames Around The World, ανακτήθηκε από: babbel.com (τελευταία πρόσβαση: 20/11/2022)
η Ιστορία των Επιθέτων, Η πόρπη μας, ανακτήθηκε από: porpiotis.com (τελευταία πρόσβαση: 20/11/2022)
