Ανάλυση του όρου Βεντέτα
Με τον όρο βεντέτα αναφερόμαστε στην αίσθηση της υποχρέωσης εκδίκησης που διακατέχει κάποιον. Αφορμή κάποια αδικία που έγινε στον ίδιο ή την οικογένεια του. Επίσης, οι ενέργειες (π.χ. φόνοι, καταστροφή περιουσίας) που ακολουθούν αυτήν την υποχρέωση.
Ετυμολογικά προέρχεται από την ιταλική vendetta – λατινική vindicta – vindico που σημαίνει εκδικούμαι.
Η βεντέτα είναι παλιά όσο η εμφάνιση των ιδιοκτησιών στις κοινωνίες και γνωστή όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και την Σικελία, την Κορσική και την Αλβανία. Η αφορμή της συνήθως μηδαμινή και η χρονική συνέχειά της πολλές φορές για αιώνες.
Αυτοδικία vs Βεντέτα
Είναι σίγουρο πως η αυτοδικία είναι μια μορφή βεντέτας. Το να επιβάλει ο αδικημένος ή οι οικείοι του την τιμωρία στον θύτη είναι κάτι σύνηθες σε όλο τον κόσμο. Στις ΗΠΑ, μάλιστα, γεννήθηκε και εφαρμόστηκε νόμιμα για πρώτη φορά η αυτοδικία. Η εφαρμογή του νόμου με εξωδικαστικές διαδικασίες μέσω της τιμωρίας δραστών εγκλημάτων. Η πρακτική αυτή έγινε γνωστή ως Νόμος του Λίντς ή Λύντσειος Νόμος. Ο πιθανότερος εμπνευστής του νόμου αυτού είναι ο Charles Lynch, ο οποίος έδρασε ως ειρηνοδίκης στη Βιρτζίνια.
Η διαφορά της με την βεντέτα είναι η εφάπαξ τιμωρία που δεν διαρκεί χρονικά. Δεν μεταφέρεται στα μέλη των οικογενειών και δεν κληρονομείται.
Τα αίτια μιας βεντέτας
Τα θέματα οικογενειακής τιμής σε κλειστές κοινωνίες, όπως αυτές της Μάνης και της Κρήτης, ήταν το εφαλτήριο ενός πολέμου μεταξύ οικογενειών. Ένα απλό κοίταγμα της κόρης, της συζύγου, της αδελφής αρκούσε για να ξεκινήσει μάχη. Όταν κάποιος νέος έκλεβε για να παντρευτεί μια κοπέλα με τη θέλησή της ή όχι, ολόκληρα χωριά βάφονταν στο αίμα.
Όταν οι ζωοκλοπές γινόντουσαν σε καθημερινή βάση, όταν τα όρια χωραφιών μεταφέρονταν ή καταπατούνταν τότε τον λόγο είχαν τα όπλα.
Σε αυτές τις κόντρες δεν υπήρχε όριο ηλικίας. Τα αγόρια της οικογένειας έπρεπε να λάβουν τον ρόλο του τιμωρού. Δεν όφειλαν να συμφωνήσουν, απλά έπρεπε να ακολουθήσουν την βουλή της οικογένειας.
Η εξήγηση
Στο παρελθόν έχει επιχειρηθεί να εξηγηθεί ο λόγος ή οι λόγοι που δίνεται συνέχεια στην εκδίκηση, εμπλέκοντας άτομα που, ουσιαστικά, δεν ευθύνονται και τιμωρούνται αθώοι. Μόνο και μόνο επειδή έχουν το ίδιο επώνυμο και ανήκουν στην ίδια οικογένεια. Φυσικά, είναι αδύνατον να δοθεί η οποιαδήποτε λογική εξήγηση. Όταν, μάλιστα, είναι δεδομένο ότι οι δράστες γνωρίζουν ότι θα τιμωρηθούν μετά την πράξη τους.
Ίσως οι αφορμές να είναι μικρές αλλά η επιθυμία για απόδοση δικαιοσύνης άμεσα, για τον φόβο πιθανής ατιμωρησίας μεγάλη. Τα στεγανά που έχουν οι κλειστές κοινωνίες, οι περιορισμοί ηθικοί και κοινωνικοί, οι απαρχαιωμένες αντιλήψεις καθώς και η ευκολία διάδοσης μυθευμάτων ή ψευδών ειδήσεων είναι κάποιοι ενδεικτικοί πυροδοτητές.
Όλοι μας πιστέψαμε πως προχωρώντας η εξέλιξη, ακόμα και στις μικρές και αποξενωμένες κοινωνίες, φαινόμενα σαν την βεντέτα θα εξαλείφονταν. Όμως κάτι τέτοιο δεν συνέβηκε. Η συσσωρευμένη οργή, ο θυμός, η ζήλια, αναζωπυρώνουν τα πιο εκδικητικά ανθρώπινα ένστικτα. Αψηφούν την κοινή λογική, τους ηθικούς φραγμούς, διαγράφουν φιλίες και γειτονίες χρόνων και ξεσπούν βίαια.
Οι γνωστότερες Κρητικές βεντέτες που έχουν συγκλονίσει την Ελλάδα.
Χρησιμοποιώντας στοιχεία που έχουν δοθεί στη δημοσιότητα αναφέρω μερικές από τις βεντέτες που είχαν αρκετά θύματα καθώς και τους λόγους που διαπράχθηκαν.
- Οικογένειες Σ. – Π. —1910, Χανιά. Αιτία ήταν «ζήτημα τιμής». 119 νεκροί. Έληξε το 1985.
- Γιάννης Π. —1950, Ασή Γωνιά Χανίων. Τον σκότωσαν 32 χρόνια μετά το φόνο του δολοφόνου του αδελφού του, που είχε αποκαλύψει στον παπά του χωριού τους ένοχους του φόνου μιας γυναίκας.
- Γιάννης Φ. – Μανούσος Β.—1955, Βορίζα Ψηλορείτη. Αιτία: Η… υλοτόμηση ενός δάσους. Σε 2 ώρες σκοτώθηκαν 6 και έμειναν ανάπηροι 14. Στο μακελειό, εκτός από όπλα έπεσε και… χειροβομβίδα!
- Δαμιανός Π. —1969. Μαχαίρωσε στο δικαστήριο το φονιά του αδελφού του, 24 χρόνια μετά.
- Οικογένειες Κ. – Μ. —1987, Κίσαμος Χανίων. Αιτία; Διαφορές για πρόβατα. Τρεις νεκροί, 3 τραυματίες.
- Χαρίδημος Ι. Σ. – Χαρίδημος Εμμ. Σ. —1987, Λιβάδια Μυλοποτάμου. Αντίποινα σε φονικό, 4 νεκροί.
- Γιάννης Π.—1988, Ρέθυμνο. Σκότωσε το δολοφόνο του γιου του στο Εφετείο Πειραιά. (Είχε κρύψει το όπλο στη γενειάδα του).
- Οικογένειες Δ. – Μ., —1994, Πάτημα Αποκορώνου. Εκδίκηση για το φόνο της μητέρας Μ., 6 νεκροί
- Μάιος 2020 2 νεκροί 63 και 30 ετών αντίστοιχα. Ανώγεια. Αιτία κτηματικές διαφορές (τα επώνυμα δεν αναγράφονται για την διαφύλαξη των προσωπικών δεδομένων αν και είναι δημοσιευμένα στον έντυπο τύπο).
Τέχνη και Βεντέτα
Όπως είναι λογικό, η τέχνη δεν έμεινε αμέτοχη για ένα τέτοιο κοινωνικό φαινόμενο. Ελληνικές και ξένες παραγωγές με θέμα την αυτοδικία αλλά και την βεντέτα έχουν γυριστεί και προσπαθούν με τη σειρά τους να σκιαγραφήσουν το χρονικό, τους πρωταγωνιστές αλλά και τα καταστροφικά αποτελέσματά τους.
Άραγε, θα μπορέσει ποτέ η λογική να κυριαρχήσει στον απύθμενο εγωισμό και το μαύρο χρώμα στις τοπικές ενδυμασίες να συμβολίζει μόνο τους νεκρούς από εθνικούς αγώνες και όχι από ξεκλήρισμα οικογενειών γιατί απλά τα ζα γλακούσαν σε ξένο μετόχι;
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για την συγγραφή του άρθρου:
Οι 8 πιο φονικές βεντέτες που συγκλόνισαν το Πανελλήνιο. Ανακτήθηκε από https://www.in.gr/2020/05/03/greece/oi-8-pio-fonikes-ventetes-pou-sygklonisan-panellinio/ (Τελευταία πρόσβαση 25/5/2020)
Τα πολλά πρόσωπα της αυτοδικίας. Ανακτήθηκε από http://www.crimetimes.gr/%CF%84%CE%B1-%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BB%CE%AC-%CF%80%CF%81%CF%8C%CF%83%CF%89%CF%80%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B1%CF%85%CF%84%CE%BF%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%AF%CE%B1%CF%82/ (Τελευταία πρόσβαση 25/5/2020)
Βεντέτα με διπλό φονικό στην Κρήτη: Το χρονικό τη συμπλοκής και οι φόβοι για συνέχεια. Ανακτήθηκε από https://www.in.gr/2020/05/03/greece/venteta-diplo-foniko-stin-kriti-xroniko-ti-symplokis-kai-oi-fovoi-gia-synexeia/ (Τελευταία πρόσβαση 25/5/2020)
Βεντέτα. Ανακτήθηκε από el.wiktionary.org (Τελευταία πρόσβαση 25/5/2020)
