Σε ένα παγκόσμιο στερέωμα λαϊκών παραδόσεων, η παρουσία όμοιων στοιχείων, επιρροών και αφηγήσεων δεν θα έπρεπε να εκπλήσσει, ακόμα κι όταν εμφανίζεται μεταξύ λαών φαινομενικά ασύνδετων, αφού η δημιουργία τους βασίζεται σε μια πανανθρώπινη ανάγκη για την κατανόηση του κόσμου.
Έτσι, η ανθρώπινη πίστη σε μια μεταθανάτια ύπαρξη έχει γεννήσει πληθώρα αφηγήσεων και θρυλικών, απέθαντων πλασμάτων που στοιχειώνουν τη λαϊκή συνείδηση. Ανάμεσα σε αυτά, η παρουσία ενός οργισμένου θηλυκού φαντάσματος παρατηρείται στους περισσότερους πολιτισμούς με τη μορφή μιας περίλυπης μητέρας, μιας προδομένης συζύγου ή κάποιας αδικοχαμένης γυναίκας που ζητά εκδίκηση για την ατίμωσή της.
Οι εκδοχές του θηλυκού φαντάσματος που εντοπίζονται στον λαϊκό πολιτισμό σκιαγραφούν τη θέση της γυναίκας στις κοινωνίες αυτές καθώς και τις ενδόμυχες ανησυχίες που συνοδεύουν την αντιμετώπιση της στα πλαίσια των κοινωνικών της ρόλων.
La Llorona, το φάντασμα της τραγικής μητέρας (Μεξικό)
O θρύλος της La Llorona, της “γυναίκας που θρηνεί” εντοπίζεται σε πολλές εκδοχές που προέρχονται από διάφορα μέρη της Λατινικής Αμερικής και ιδιαίτερα το Μεξικό. Η γνωστότερη εκδοχή του θρύλου μιλάει για μια όμορφη νεαρή γυναίκα που συνήθως αναφέρεται ως Μαρία. Βαθιά ερωτευμένη με τον πλούσιο σύζυγο και πατέρα των παιδιών της, η κοπέλα πληγώθηκε ανεπανόρθωτα όταν εκείνος την άφησε για να κυνηγήσει τη φήμη και τα χρήματα.
Απελπισμένη και προδομένη από τον έρωτα της ζωής της, η Μαρία χάνει τον έλεγχο και πνίγει τα δύο νεαρά παιδιά της σε έναν ποτάμι. Όταν συνειδητοποιεί την τρομερή πράξη της, η Μαρία καταπνίγεται από τις τύψεις και τον πόνο. Ανίκανη να συγχωρήσει τον εαυτό της για αυτό το τόσο σοβαρό αμάρτημα, λέγεται πως το πνεύμα της δεν άφησε ποτέ την επίγεια σφαίρα. Όσοι διηγούνται τον θρύλο μιλούν για μια ταλαιπωρημένη γυναικεία μορφή ντυμένη στα λευκά που περιφέρεται δίπλα σε λίμνες και ποτάμια, θρηνώντας και αναζητώντας τα αδικοχαμένα της παιδιά.
Στο χώρο της Λατινικής Αμερικής, η ιστορία της La Llorona συνήθως λέγεται από τους γονείς στα παιδιά προκειμένου να τα αποτρέψει από το να πλησιάζουν το νερό χωρίς συνοδεία.
Τα τελευταία χρόνια, η θρυλική μητέρα-φάντασμα έχει πρωταγωνιστήσει σε κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές που εξιστορούν με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιτυχία τις ρίζες της.
Kuchisake-onna, το ματαιόδοξο yokai (Ιαπωνία)
Η ιαπωνική λαογραφία περιέχει πλήθος αναφορών σε εχθρικά πνεύματα και δαίμονες που διασκεδάζουν με την κακομεταχείριση των ανθρώπων. Η Kuchisake-onna (口裂け女) ή αλλιώς “Η Γυναίκα με το σχισμένο στόμα” αποτελεί ένα μόνο ένα από τα εκατοντάδες yokai της ιαπωνικής παράδοσης, εχθρικά υπερφυσικά όντα και πνεύματα που διασκεδάζουν με τον βασανισμό των ανθρώπων.
Ο θρύλος μιλάει για την πανέμορφη αλλά άπιστη σύζυγο ενός σαμουράι. Τυφλωμένος από ζήλια και θυμό, ο άντρας της της επιτέθηκε, κόβοντας τις άκρες του στόματός της και καταδικάζοντας την σε ένα μόνιμο, αιματηρό χαμόγελο. Ντροπιασμένη, η γυναίκα αυτοκτόνησε.
Το οργισμένο πνεύμα της έκτοτε τριγυρνάει στους δρόμους τη νύχτα, φορώντας ένα πανί ή κρατώντας μια βεντάλια μπροστά από το κατακρεουργημένο στόμα της. Πλησιάζει μοναχικούς ταξιδιώτες και τους ρωτά:
“Watashi kirei?” (Είμαι όμορφη;)
Αν το θύμα απαντήσει θετικά, το yokai αποκαλύπτει το ματωμένο στόμα της και ρωτά ξανά, με βραχνή φωνή:
“Kore demo?” (Και τώρα είμαι όμορφη;)
Αν το θύμα απαντήσει αρνητικά ή δείξει φόβο, εκείνη του επιτίθεται με ένα μαχαίρι, χαράσσοντας το ίδιο μακάβριο χαμόγελο και στο δικό του πρόσωπο. Αν το θύμα απαντήσει ξανά θετικά, εκείνη απομακρύνεται αλλά σύμφωνα με τον θρύλο, όποιος την συναντήσει είναι ήδη καταδικασμένος. Την ίδια νύχτα, ακολουθεί το θύμα μέχρι το σπίτι του και το δολοφονεί άγρια.
Εξιστορήσεις του θρύλου της Kuchisake-onna απαντώνται από την περίοδο Edo μέχρι και τον 20ο αιώνα. Τη δεκαετία του 1970, μαρτυρίες για το φάντασμα προκάλεσαν μαζική υστερία στον ιαπωνικό χώρο, εκτοξεύοντας τη μορφή του στη σφαίρα της ποπ κουλτούρας των επόμενων δεκαετιών.
Mae Nak Phra Khanong, η οργισμένη σύζυγος (Ταϊλάνδη)
Η Mae Nak Phra Khanong, ή απλώς Mae Nak, είναι μια από τις διασημότερες μορφές της Ταϊλανδικής λαϊκής παράδοσης. Ο θρύλος της λέγεται πως ξεκινάει τον 19ο αιώνα όταν μια νεαρή γυναίκα με το όνομα Nak ζούσε στη Μπάνγκοκ με το σύζυγο της, Μακ. Η γαμήλια ευτυχία τους δεν έμελλε να διαρκέσει αφού ο Mak έφυγε για τον πόλεμο, αφήνοντας πίσω την έγκυο γυναίκα του.
Η Nak και το μωρό έχασαν τραγικά τη ζωή τους κατά τη διάρκεια της γέννας αλλά η αγάπη για την οικογένειά της μετέτρεψε τη Nak σε ένα θυμωμένο πνεύμα που παρέμεινε στο σπίτι, περιμένοντας τον άντρα της να επιστρέψει. Όταν εκείνος γυρνάει από τον πόλεμο, εκείνη υποκρίνεται πως είναι ακόμα ζωντανή όμως όταν αποκαλύπτεται η πραγματική της φύση, ο Mak δραπετεύει από το σπίτι και κρύβεται σε ένα ναό όπου το θυμωμένο πνεύμα δεν μπορούσε να τον βλάψει. Οργισμένη από την απόρριψη του, η Mae Nak επιτέθηκε στο χωριό, σπέρνοντας τον πανικό, μέχρι ένας μοναχός να εγκλωβίσει το φάντασμα σε ένα πήλινο δοχείο που στη συνέχεια πέταξε στο ποτάμι.
Ο θρύλος της δεν τελειώνει εκεί. Απελευθερωμένο καταλάθος από κάποιους ψαράδες, το πνεύμα της βρίσκει ξανά τον άντρα της και δολοφονεί τον ίδιο και τη νέα του σύζυγο. Το πνεύμα τελικά κατευνάστηκε με την υπόσχεση ενός μοναχού πως θα συναντούσε τον σύζυγο της στην επόμενη ζωή.
Σήμερα, το θρύλος της οργισμένης συζύγου και του άτυχου μωρού της διατηρούνται ζωντανά στη λαϊκή μνήμη της Ταϊλάνδης μέσα από μικρά ιερά όπου οι άνθρωποι μπορούν να αφήσουν μικρά δώρα και προσφορές για να κατευνάσουν την ψυχή της Mae Nak και να ζητήσουν τη βοήθεια της.
Πηγές:
Brunton, R, Fréger, C. & Dombrowicz, L. (2018). Something wraithlike this way comes. Ανακτήθηκε από: https://www.topic.com/something-wraithlike-this-way-comes (τελευταία πρόσβαση στις 24/7/2023).
Cox, C. (2018). 9 famous female ghosts who will scare you senseless. Ανακτήθηκε από: https://the-line-up.com/famous-female-ghosts (τελευταία πρόσβαση στις 24/7/2023).
Dimuro, G. (2022). Inside the legend of La Llorona, the vengeful spirit of the southwest. Ανακτήθηκε από: https://allthatsinteresting.com/la-llorona (τελευταία πρόσβαση στις 24/7/2023).
Kuchisake-onna. Ανακτήθηκε από: https://yokai.com/kuchisakeonna/ (τελευταία πρόσβαση στις 25/7/2023).
Madec, R. Mae Nak spirit. Ανακτήθηκε από: http://www.thaiworldview.com/bouddha/maenak.htm (τελευταία πρόσβαση στις 25/7/2023).
