Την ύπαρξη ενός νεολιθικού οικισμού έφερε στο φως ανασκαφή στο νησί της Καρπάθου, προσφέροντας καινούρια δεδομένα για την προϊστορία του Αιγαίου πελάγους. Ο νεολιθικός οικισμός βρίσκεται στη θέση Βουνό στο νότιο τμήμα της Καρπάθου.
Κατάλοιπα αρχιτεκτονικής, λίθινα εργαλεία, πληθώρα από μυλόπετρες και εντυπωσιακά δείγματα κεραμικής ανακάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη του Μανώλη Μελά, καθηγητή στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Η συγκεκριμένη ανασκαφή πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την αρχαιολόγο Άννα Κλις, καθώς και μεταπτυχιακούς φοιτητές από την Ελλάδα, τη Γαλλία, την Αργεντινή και το Μεξικό.
Με βάση την έρευνα, ο νεολιθικός οικισμός χρονολογείται στην Τελική Νεολιθική Εποχή(4.500-3.200 π.Χ.) και δείχνει σημάδια συνεχούς κατοίκησης μέχρι την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού(1.800 π.Χ. περίπου), δύο χιλιετίες κατά προσέγγιση.
Όπως αναφέρει ο κ. Μελάς, τα μέχρι τώρα ευρήματα πιστοποιούν πως δεν υπήρξε «μινωικός αποικισμός» στην Κάρπαθο, αναπτύχθηκαν αντ’ αυτού ορισμένες ενδογενείς διαδικασίες. Επέστη αλλαγή, ειδικότερα, στην παραγωγική διαδικασία των κατοίκων του νησιού, ο οποίος παρουσιάζει σημάδια ζωής για χιλιάδες χρόνια. Ο καθηγητής πρόσθεσε, πως δεν είναι εύκολη η ταυτοποίηση συνεχούς κατοίκησης στα νησιά του Αιγαίου για τόσες χιλιάδες χρόνια, στοιχείο που καθιστά την εν λόγω ανακάλυψη ιδιαίτερα σημαντική.
Περαιτέρω, αναφέρει ο επικεφαλής της ανασκαφής, ότι η εισαγωγή της μινωικής αγροτικής τεχνολογίας με κύριο παράδειγμα το άροτρο, συνεισέφερε στο να εγκαταλείψουν οι κάτοικοι του Βουνού τις πρωτόγονες εγκαταστάσεις τους και να κατηφορίσουν στην πεδιάδα. Συνεπώς, οι κυνηγοί και οι ψαράδες, πρώην τροφοσυλλέκτες, μετατρέπονται πλέον σε γεωργούς, παράγοντας οι ίδιοι την τροφή τους.
Ο νεολιθικός οικισμός δεσπόζει σε ένα βραχώδες και υπερυψωμένο ακρωτήρι, που είναι σχετικά απροσπέλαστο. Η αρχαιολογική του θέση είναι γνωστή ήδη από τη δεκαετία του 1970, όταν και διεξήχθη εκεί επιφανειακή έρευνα. Το περασμένο καλοκαίρι, μόλις, πολυμελής ομάδα αρχαιολόγων αποφάσισε να πραγματοποιήσει μια πιο συστηματική ανασκαφή.
Τα ευρήματα της ανασκαφής
Τα αρχιτεκτονικά απομεινάρια, που εντοπίστηκαν χωρίζονται σε πέντε κατηγορίες από τους ερευνητές. Αυτές είναι: Κάθετοι μεγαλιθικοί τοίχοι ανδήρων(επίπεδη επιφάνεια, που δημιουργείται με προσχώσεις σε επικλινές έδαφος), λίθινα επικλινή άνδηρα εκφορικής δομής, αψιδωτές και ορθογώνιες κατοικίες, χρηστικές κατασκευές και κυκλώπειο τείχος, το οποίο στηρίζει βραχώδη υποδομή.
Επιπλέον, η ανεύρεση ενός ικανού αριθμού μυλοπετρών, υποδηλώνει ενδεχομένως την εκτεταμένη καλλιέργεια σιτηρών, που γινόταν με τη μέθοδο του σκαλίσματος ελλείψει του αρότρου. Στο σημείο βρέθηκαν, ακόμη, οστά αιγοπροβάτων, τα οποία πιστοποιούν την ύπαρξη μικρών οικόσιτων ζώων, ενώ σίγουρη πρέπει να θεωρείται η παρουσία σκύλων, δεδομένου ότι εμφανίζονται στο Αιγαίο ήδη από τη Μεσολιθική περίοδο.
Ενδιαφέροντα και αξιοσημείωτα μπορούν να χαρακτηριστούν τα ίχνη κεραμικής τέχνης για τη συγκεκριμένη ιστορική εποχή. Βρέθηκαν, επίσης, αρκετά λίθινα εργαλεία και αντικείμενα καθημερινής χρήσεως, όπως μυλόπετρες άλεσης, γουδιά και γουδοχέρια, βαριές, τσεκούρια και λεπίδες από οψιδιανό(ή οψιανό) με προέλευση από τη Μήλο.
Ο νεολιθικός οικισμός, σύμφωνα με τη μελέτη του αρχαιολογικού υλικού επλήγη από ισχυρό σεισμό, που προξένησε ολοκληρωτικές καταστροφές στα κτίσματα. Ακολούθησε, ωστόσο, άμεσα η εκ νέου ανοικοδόμησή τους, όπως αποκαλύπτει μια νέα οικοδομική φάση.
