Οι χοροί των αρχαίων Ελλήνων είχαν ιδιαίτερη αξία όπως άλλωστε και όλες οι τέχνες. Γενικότερα θεωρούσαν μεγάλης σημασίας όλες τις τέχνες για την ανθρώπινη ψυχή και τον νου όμως ο χορός συνδύαζε την εκπαίδευση του νου αλλά και του σώματος. Για αυτόν τον λόγο άλλωστε η μουσική υπήρχε και στο εκπαιδευτικό σύστημα κάθε πόλης-κράτους. Πολλές πληροφορίες για τους χορούς έχουμε από αγγεία, αγάλματα αλλά και από χειρόγραφα κείμενα, όσα έχουν διασωθεί. Αυτά τα αντικείμενα δείχνουν πως οι χοροί στην αρχαία Ελλάδα συνόδευαν σε όλες τις στιγμές τους ανθρώπους ακόμα και σε άσχημες φάσεις στη ζωή τους όπως είναι ο θάνατος.
Η προέλευση και η σημασία του χορού στην αρχαία Ελλάδα
Οι χοροί των αρχαίων Ελλήνων χρονολογούνται από τη 2η χιλιετία π.Χ. στη μινωική Κρήτη. Κύρια θέση στους χορούς τους έχει η μορφή του Πάνα. Χαρακτηριστική επίσης είναι και η μούσα Τερψιχόρη προστάτιδα του χορού. Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν κυρίως τον χορό για τις θρησκευτικές τελετές τους, για αυτό και ο χαρακτήρας που είχαν ήταν κυρίως συμβολικός, αλλά και σε άλλες εκφάνσεις της ζωής τους και για διαφορετικούς λόγους κάθε φορά. Επιπλέον οι χοροί στην αρχαία Ελλάδα ήταν τόσο σημαντικοί που στην εκπαίδευση των νέων το κράτος χρηματοδοτούσε την μάθησή τους αλλά και οι εύπορες οικογένειες πλήρωναν επιπλέον ορχηστοδιδάσκαλους για να μάθουν στα παιδιά τους χορούς. Χαρακτηριστικός είναι ο Πλάτων που στο έργο του «Πολιτεία» θεωρεί τον άχορευτο άνθρωπο συνώνυμο με τον αμόρφωτο. Έπειτα η μετάβαση στην ενηλικίωση για τα αγόρια γινόταν με την παράδοση των όπλων και μέσα από τον «πυρρίχιο» χορό που αποκτούσε συμβολικό χαρακτήρα ενώ στα κορίτσια η μετάβαση στην ενήλικη ζωή γινόταν με τα «Αρκτεία» που και αυτός ο χορός είχε συμβολικό χαρακτήρα και έδειχνε πως το κορίτσι ήταν έτοιμο για τη μετάβασή του στην έγγαμη ζωή. Ο πυρρίχιος χορός (προέρχεται από την Κρήτη) σχετιζόταν με την προετοιμασία του πολέμου και απέκτησε το όνομά του από τον Αχιλλέα, ο οποίος τον χόρεψε πλάι στη φωτιά. Τον χορό αυτόν χόρεψε και η θεά Αθηνά και τον χόρευαν άνδρες και γυναίκες.
Οι χοροί στην αρχαία Ελλάδα χωρίζονταν σε ατομικούς και ομαδικούς. Οι ατομικοί χοροί γίνονταν είτε από επαγγελματίες είτε από απλούς ανθρώπους που διασκέδαζαν σε γιορτές, όπως δηλαδή και σήμερα. Το στοιχείο που διαφοροποιούσε τους χορούς τότε με τώρα ήταν πως στην αρχαία Ελλάδα συνδυάζονταν συχνάκαι με την προσφορά θεάματος όπως ήταν τα ακροβατικά. Γνωστός ήταν ο χορός της φωτιάς από επαγγελματία χορεύτρια ντυμένη πολεμίστρια. Επίσης κάποιοι που ήταν εύποροι οικονομικά προσλάμβαναν γυναίκες για να τους χορέψουν. Όπως όμως και σήμερα και απλοί άνθρωποι που ήθελαν να διασκεδάσουν σε μια γιορτή μπορούσαν φυσικά να χορέψουν. Οι ομαδικοί χοροί γίνονταν από ημιεπαγγελματίες ή από τους απλούς ανθρώπους και σε αυτούς τους χορούς σμίγαν άνδρες και γυναίκες. Άλλα στοιχεία που διαφοροποιούσαν τα είδη των χορών ήταν ανάλογα με τον χώρο τέλεσης, τον σκοπό που γίνονται, τον τόπο προέλευσής τους, όπως και το ύφος που είχαν καθώς χόρευαν οι άνθρωποι που μετείχαν στους χορούς.
Οι διαφορές στους χορούς στην αρχαία με τη σύγχρονη Ελλάδα
Οι χοροί στην αρχαία Ελλάδα δεν εννοούνταν όπως σήμερα με την τόσο έντονη κίνηση καθώς στην αρχαία Ελλάδα μπορεί να ήταν απλά η κίνηση του κεφαλιού ή του χεριού μόνο ή ακόμα και στατικοί. Όπως επίσης ότι είχαν πολύ έντονα το συμβολικό στοιχείο είτε επρόκειτο για πολεμικούς χορούς είτε για θρησκευτικούς και όπως αναφέραμε παραπάνω συχνά συνοδεύονταν όχι μόνο από μουσική αλλά και από κάποιο θέαμα ή ακόμα και από μια απαγγελία ποιήματος που τη συνδύαζαν με κινήσεις του σώματος όπως ήταν η μίμηση.
Από όλα αυτά καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως ο χορός είτε ως έκφραση συναισθημάτων είτε ως άσκηση για το μυαλό και το σώμα συντρόφευε τους ανθρώπους από την αρχαία Ελλάδα. Είχε σημαντικότατη θέση στην κοινωνία για το επίπεδο μόρφωσης των ανθρώπων καθώς και για την ενηλικίωσή τους. Είναι μια έκφανση του πολιτισμού και αποτελεί συνέχεια της παράδοσής μας. Από τότε μέχρι και σήμερα τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει και πολύ ως προς τους λόγους που χορεύουνε οι άνθρωποι και τη σημασία που τους δίνουνε. Δεν έχει κεντρική θέση στην κοινωνία αλλά ο χορός συνεχίζει να έχει κεντρική θέση και να συντροφεύει τις στιγμές μας.
Πηγές:
- Πηνελόπη Ν. Δάλλη, «Οι χοροί των αρχαίων Ελλήνων», https://mnimesellinismou.com/xoroi/-arxaioellinikoi-xoroi
- Nathalie Choubineh μετάφραση Christina Garila, «Ο Χορός στην Αρχαία Ελλάδα», 10 Νοεμβρίου 2020, https://www.worldhistory.org/trans/el/1-19269/
- Γιάννης Γκαρίπης, Δημοσιογράφος, «Ο χορός στην Αρχαία Ελλάδα», 9 Φεβρουαρίου 2022, https://grdiscovery.com/o-xoros-stin-arxaia-ellada/
- «Ο χορός στην Αρχαία Ελλάδα», https://dance-pandect.gr/%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AC/%CE%BF-%CF%87%CE%BF%CF%81%CF%8C%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%B1-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1/
