Οργανωτική δομή και λειτουργία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

 

Οθωμανική Αυτοκρατορία, Οθωμανοί
Οθωμανική Αυτοκρατορία, Οθωμανοί | Πηγή φωτογραφίας: SlidePlayer.gr

Το 1453 αποτελεί χρονιά ορόσημο για την παγκόσμια ιστορία για λόγους που ξεπερνούν τα όρια – ίσως και τη δυναμική – ενός άρθρου προσανατολισμένου στην ανάλυση ενός δομικού συστήματος και των οργάνων λειτουργίας του. Αναμφίβολα, η Άλωση της Κωνσταντινούπολης παρήγαγε αποτελέσματα υπερεθνικής προοπτικής, εξαιρετικά μακράς χρονικής διάρκειας και σε πολλά επίπεδα. Είναι γεγονός ότι από τη στιγμή που η Κωνσταντινούπολη, ως εμπορικό σταυροδρόμι, καταλύθηκε, με την αντίστοιχη επίπτωση στην επικοινωνία με την Ασία και το βυζαντινό κράτος έδωσε τη θέση του στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, άλλαξε η ίδια η παγκόσμια γεωγραφία και η μορφή του κόσμου, ως είχε μέχρι τότε.

Η διοίκηση μιας πολυεθνοτικής κοινωνίας αντιμετώπιζε δυσκολίες με τις οποίες ο σύγχρονος παρατηρητής, ως πολίτης ενός δυτικού εθνικού κράτους, δεν θα μπορούσε να είναι εξοικειωμένος. Διότι η σύνδεση με το χτες αφορά σε συναισθηματικής υφής και σχεδόν μεταφυσικού περιεχομένου μνείες στην “αποφράδα ημέρα”, την Τρίτη 29 Μαΐου, που η λαϊκή κουλτούρα αντιμετωπίζει αφοριστικά για να αποτινάξει τα φοβικά συναισθήματα που προκαλούν αόριστες αιτιακές συνδέσεις με καταραμένες ημέρες και σε κατάλοιπα που διατηρούν, ωστόσο, τη δυναμική τους σε επίπεδο γλώσσας, υλικής κουλτούρας, τοπωνυμίων και μνημείων. Αδυνατεί όμως, όπως είναι φυσικό, μια τέτοια σύνδεση να συλλάβει τον τρόπο και τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες λειτουργούσε σε επίπεδο καθημερινών συναλλαγών, διοικητικής οργάνωσης και λειτουργίας και, πάνω από όλα, συνύπαρξης ετερόκλητων εθνοτικών και θρησκευτικών ομάδων εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, της μεγαλύτερης σε έκταση και διάρκεια από τα νέα καθεστώτα στο Ισλάμ μετά την εποχή του “Μαύρου Θανάτου”.


Το δίπολο “πιστός-άπιστος”


Η θρησκεία υπήρξε κεντρικός παράγοντας σε ό,τι αφορά στην οργάνωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά και της καθημερινής ζωής των υπηκόων της. Μια, εξάλλου, από τις ιστορικές αλλαγές που σηματοδότησαν τη μετάβαση από την αυτοκρατορία στο έθνος-κράτος ήταν η αυτοκέφαλη εθνική Εκκλησία. Εκτός από το Ισλάμ, όπου η Σαρία συνιστούσε υπέρτατο νόμο, υπήρχε η εβραϊκή θρησκεία και οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, με σαφή όμως πάντα τη διάκριση στη βάση ενός διπόλου ανάμεσα στους πιστούς και τους απίστους μέσα στην ισλαμική Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι μη μουσουλμάνοι υπήκοοι θεωρούνταν σαφώς κατώτεροι και αντιμετώπιζαν συστημικές διακρίσεις κυρίως σε επίπεδο φορολογίας: κεφαλικός φόρος (“τζίζιε”) περί το 10% με προφανή ετυμολογική ερμηνεία, δηλαδή τη δυνατότητα να διατηρούν το κεφάλι στους ώμους τους όλοι οι αρτιμελείς άντρες, ετήσιος έγγειος φόρος (“χαράτσι”) ανάλογος της καλλιέργειας της φορολογούμενης γης, γαιοπρόσοδος επί της συγκομιδής στα φεουδαρχικά κτήματα (“τιμάρια”). Εκτός από τους φόρους, ωστόσο, οι μη μουσουλμάνοι (“άπιστοι”) ραγιάδες αντιμετώπιζαν μια σειρά από στρατιωτικές επιτάξεις προς συνδρομή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε περίπτωση εμπλοκής της σε πόλεμο. Τα κρατικά στελέχη (“ασκερί”) και οι θρησκευτικοί ταγοί (“ουλεμάδες”), στο πλαίσιο μιας αυστηρά ιεραρχικής κοινωνίας, ήταν απαλλαγμένοι από φορολογικά βάρη. Χαρακτηριστικά αξίζει, τέλος,  να αναφερθεί ότι σε κάθε μορφής αντιδικία η μαρτυρία του μουσουλμάνου ήταν αυτή που κατίσχυε.

Διαβάστε επίσης  Δον Κιχώτης: Σύμβολο του ρομαντισμού και του ιπποτισμού
Advertising

Advertisements
Ad 14

Οι άξονες διάκρισης και διοίκησης

———————————————————————————————————————————————————————-

Η δομή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπήρξε τριπλή και, εκτός από τη θρησκεία, στοιχεία οργανωτικής βάσης αποτελούσαν οι θεσμοί αλλά και το φύλο. Πιο συγκεκριμένα, ο πληθυσμός εντός της Αυτοκρατορίας ανήκε είτε στην κατηγορία των στρατιωτικών και διοικητικών αξιωματούχων (askeri),είτε των κληρικών (ulema), είτε, τέλος, σε αυτή των ραγιάδων (reaya). Οι γυναίκες δεν έφεραν οπλισμό και δεν είχαν το δικαίωμα να συνάψουν γάμο με άπιστο, στην περίπτωση που ήταν μουσουλμάνες.

Ο τρόπος διοίκησης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπήρξε πολυπαραγοντικός, με νευραλγικής σημασίας κριτήριο το αν κάποια περιοχή είχε παραδοθεί ή υποταχθεί κατόπιν μάχης. Γενικότερα όμως, η Οθωμανική Αυτοκρατορία εφάρμοζε αποκεντρωμένο μοντέλο διοίκησης με σύνθετη ιεραρχία και διαίρεση σε διοικητικές περιφέρειες, πολλές από τις οποίες κληροδοτήθηκαν από το σύστημα των Βυζαντινών.

Advertising

 


ΠΗΓΕΣ

Princeton University, A History of the World since 1300, J.Adelman, History Lab.

Thomas W. Gallant Νεότερη Ελλάδα, Από τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας μέχρι τις μέρες μας, Πεδίο, Αθήνα 2017.

 

Είμαι Φιλόλογος, Πολιτική Επιστήμονας και Ιστορικός. Το γράψιμο είναι ένας τρόπος για να βρίσκω τη θέση μου στον κόσμο. Δεν έχει, εξάλλου, αξία τόση να μαθαίνεις κάτι, ζώντας το ή σπουδάζοντάς το, αν δεν θελήσεις να το μοιραστείς.

Αρθρα απο την ιδια κατηγορια

Έφυγε από τη ζωή ο σκηνοθέτης Ντέιβιντ Λιντς!

Η οικογένεια του Ντέιβιντ Λιντς με ανάρτησή της ανακοίνωσε το
προσωπική αντωνυμία

Η προσωπική αντωνυμία στις ευρωπαϊκές γλώσσες

Η προσωπική αντωνυμία, το «εγώ», αποτελεί τη θεμελιώδη έκφραση της