Κατά κοινή ομολογία τα αναγεννησιακά πορτρέτα είναι ένα είδος τέχνης. Αναλυτικότερα, επρόκειτο για τέχνη που αναπτύχθηκε κατά την περίοδο της Αναγέννησης στην Ευρώπη. Κυρίως στην Ιταλία, τον 15ο και 16ο αιώνα. Πιο συγκεκριμένα αυτά τα πορτρέτα χαρακτηρίζονται από την προσοχή στη λεπτομέρεια και τη ρεαλιστική αναπαράσταση των προσώπων.
Καθώς επίσης και τη χρήση του φωτός και της σκιάς για να δημιουργηθεί ένας ρεαλιστικός αντίκτυπος. Είναι αλήθεια ότι τα αναγεννησιακά πορτρέτα είθισται να αντιπροσωπεύουν προσωπικότητες από την αριστοκρατία, την εκκλησία ή τον πολιτισμό της εποχής. Ενώ μερικοί από τους πιο διάσημους ζωγράφους της περιόδου περιλαμβάνουν τους Λεονάρντο ντα Βίντσι, Τιτιάν, Ραφαήλ και Ντομένικο Γκιρλάνταϊο.
Τα αναγεννησιακά πορτρέτα και οι πολλαπλές όψεις τους –Μια εποπτική εικόνας της Αναγεννησιακής ζωγραφικής
Αποτελεί κοινό τόπο ότι η περίοδος της Αναγέννησης διέπεται από ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και συγκεκριμένες αρχές. Γεγονός που καθοδήγησε τους καλλιτέχνες της εποχής στο να δημιουργήσουν αναγεννησιακά πορτρέτα με πολλαπλές όψεις τα οποία διέπονταν από:
- Απελευθέρωση από τους εκκλησιαστικούς περιορισμούς, αλλά με διατήρηση βαθιάς θρησκευτικής πίστης.
- Εστίαση στον άνθρωπο ως κεντρικό θέμα της τέχνης.
- Αποθέωση του σωματικού κάλλους και λατρεία της πλαστικότητας του ανθρώπινου σώματος.
- Πιστή αναπαράσταση της φύσης και απεικόνιση της γήινης ομορφιάς
Όπως επίσης:
- Αρμονική ένταξη του ανθρώπου και των αντικειμένων στο φυσικό περιβάλλον.
- Επιρροή από τη μελέτη των αρχαίων ελληνικών και ρωμαϊκών καλλιτεχνικών προτύπων.
- Αρμονία, ρεαλιστική απεικόνιση και τελειότητα μορφής.
- Χρήση της προοπτικής και προσπάθεια για απόδοση της τρίτης διάστασης και του βάθους.
- Χρήση τεχνικών όπως το sfumato (απαλό πέρασμα από τη μία απόχρωση στην άλλη), η σκιαγράφηση και απόδοση του όγκου.
Τα αναγεννησιακά πορτρέτα και οι πολλαπλές όψεις τους – Η γυναικεία απεικόνιση στην τέχνη της περιόδου
Λέγεται συχνά ότι κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης η ζωγραφική πορτρέτου αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό. Πράγματι και οι καλλιτέχνες της εποχής επιδίωκαν να αποτυπώσουν την πραγματικότητα με ρεαλιστικό τρόπο.
Γι΄αυτό λοιπόν υπήρχαν καλλιτέχνες που τόλμησαν μια διαφορετική εικαστική παρέμβαση δημιουργώντας αναγεννησιακά πορτρέτα με πολλαπλές όψεις. Αναλυτικότερα, με την πάροδο του χρόνου, η αναπαράσταση της γυναικείας ομορφιάς στα πορτρέτα εξελίχθηκε. Πιο συγκεκριμένα από απλή αναπαράσταση της πραγματικότητας σε ένα ιδανικότερο και ονειρικότερο μοντέλο. Ενώ κατά κοινή ομολογία την περίοδο του Ροκοκό και του Νεοκλασικισμού, οι καλλιτέχνες απεικόνιζαν τις γυναίκες με εξαιρετική ομορφιά και αρμονία. Καθώς πολύ συχνά ξεπερνούσαν τα φυσικά όρια της ανθρώπινης μορφής και της τυπικής ομορφιάς.
Είναι ευρέως διαδεδομένη η άποψη ότι αυτές οι αναπαραστάσεις αποτελούσαν και έκφραση της ιδανικής ομορφιάς και ενίοτε της θηλυκής υποτίμησης. Ενώ με αφετηρία τη θέση αυτή, μπορούμε να πούμε ότι ο ρεαλισμός της εικόνας στη ζωγραφική πορτρέτου υποχωρεί υπέρ του ιδανικού. Καθώς τα αναγεννησιακά πορτρέτα της εποχής αποκτούν πολλαπλές όψεις και επικεντρώνονται στην γυναικεία ομορφιά. Διότι οι καλλιτέχνες της εποχής προσπαθούσαν να αναδείξουν έναν εσωτερικό και ιδεαλιστικό κόσμο μέσα από την τέχνη τους.
Τα αναγεννησιακά πορτρέτα και οι πολλαπλές όψεις τους – Η γυναίκα μέσα από την ελεύθερη έκφραση
Εστίαση στον άνθρωπο μέσα από τα αναγεννησιακά πορτραίτα με τις πολλαπλές όψεις
Κατά κοινή ομολογία την περίοδο αυτή, η πίστη στην ανθρώπινη δυνατότητα άρχισε να επικρατεί ξανά. Ενώ, η εστίαση στον άνθρωπο οδήγησε στην ανάπτυξη της προσωπογραφίας και την εμβάθυνση της έννοιας του “κάλλους”. Καθώς οι καλλιτέχνες της εποχής εξέταζαν την ανθρώπινη μορφή με μεγάλη προσοχή και επιδίωξαν να αναδείξουν την εσωτερική ομορφιά. Γι΄ αυτό λοιπόν, τα αναγεννησιακά πορτρέτα και οι πολλαπλές όψεις τους αναδείκνυαν με τον καλύτερο τρόπο την ανθρώπινη φύση μέσα από την τέχνη.
Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι η προσπάθεια των καλλιτεχνών της αναγέννησης είχε ως στόχο να αποτυπωθεί η ανθρώπινη φύση κυρίως με ρεαλιστικότητα. Αναλυτικότερα η τέχνη της περιόδου εκείνης επέτυχε ταυτόχρονα να αναδείξει την ομορφιά του ανθρώπινου προσώπου αλλά και του σώματος. Καθότι, αποτέλεσε έναν σημαντικό πυλώνα της αναγεννησιακής και μεταγενέστερης τέχνης.
Αξίζει να σημειωθεί, πώς η ανάπτυξη της προσωπογραφίας και η αναζήτηση του κάλλους στη φύση όσο και στον άνθρωπο αποτέλεσαν αποτέλεσμα ανανέωσης. Αρχικά διαμορφώνοντας μια διαφορετική ανθρώπινη αντίληψης και κατόπιν οδήγησαν την επανεξέτασης της θέσης του ανθρώπου στον κόσμο. Ενώ το εύρος των λειτουργιών που εξυπηρετούσαν τα πορτρέτα κατά την περίοδο της Αναγέννησης ποικίλει. Καθώς τα αναγεννησιακά πορτρέτα δεν ήταν απλώς αποτύπωση της εμφάνισης του προσώπου, αλλά εξέφραζαν πολλαπλές όψεις.
Συμπέρασμα
Συμπερασματικά, έχει καταστεί σαφές ότι η περίοδος της Αναγέννησης συνέβαλε στη δημιουργία ενός νέου πνεύματος στην τέχνη. Καθώς κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης, παρατηρούμε έναν σημαντικό μετασχηματισμό στην ανθρώπινη σκέψη και στην καλλιτεχνική παραγωγή. Είναι αλήθεια ότι η τέχνη και ειδικότερα η ζωγραφική επηρεάστηκαν σε μεγάλο βαθμό κατά την περίοδο αυτή. Πράγματι τα αναγεννησιακά πορτραίτα και οι πολλαπλές όψεις τους κυριάρχησαν την περίοδο εκείνη. Επιπροσθέτως μέσα από αυτά διαφαίνονταν οι κοινωνικές, πολιτικές και προσωπικές διαστάσεις του ατόμου που απεικονίζονταν σε αυτά. Λέγεται συχνά ότι οι παραγγελίες των πορτρέτων δίδονταν κυρίως σε σημαντικές στιγμές της ζωής ενός ατόμου όπως ένας αρραβώνας ή ένας γάμος. Διότι αποτελούσαν έναν τρόπο να καταγραφούν αυτές οι σημαντικές στιγμές και να αναδειχθεί η κοινωνικοοικονομική θέση του ατόμου στην κοινωνία.
Γίνεται, επομένως, εύκολα αντιληπτό το γεγονός ότι οι καλλιτέχνες εργάζονταν επίσης με δική τους πρωτοβουλία. Κυρίως δημιουργώντας αναγεννησιακά πορτρέτα φίλων και οικογενειών με πολλαπλές όψεις, στοργή ή πειραματισμό. Ενώ ταυτόχρονα αποτελεί ένα παράδειγμα της δημιουργικής ελευθερίας που απολάμβαναν οι καλλιτέχνες της εποχής εκείνης. Καθώς αυτό το εύρος της λειτουργικότητας των αναγεννησιακών πορτρέτων αποτελεί απόδειξη του πλούτου της κοινωνικής, πολιτιστικής και προσωπικής ζωής. Καθώς η αγάπη για την προσωπογραφία εναρμονίστηκε με τη γενικότερη πολιτιστική και πνευματική ανάπτυξη της εποχής.
Πηγές
- Οι Διαφορετικές Εκδοχές της Αναγεννησιακής Ομορφιάς, (2019), Διαθέσιμο στο: https://sparmatseto.gr/anagennisi-omorfia-tehni/
- Η Ζωγραφική της Αναγέννησης. Επιμ. Γεώργιος Νικολάου. Διαθέσιμο στο:https://docs.google.com/presentation/d/1R0lCpXjYE0freePXDNRiy8Fg4mJKt1Ik8oWlKSnVeBU/htmlpresent
- Γιώτα Χρήστου, Η άνθιση της προσωπογραφίας στην Αναγέννηση. Διαθέσιμο στο: https://www.artycle.gr/theoria-istoria/155-i-anthisi-tis-prosopografias-stin-anagennisi.html
- Αξεπέραστα πορτρέτα που σαγηνεύουν για αιώνες, (2011). Διαθέσιμο στο: https://www.archaiologia.gr/blog/2011/10/17
- Mανταλένα – Μαρία Διαμαντή, (2023). Giuseppe Arcimboldo | Ο ευφάνταστος καλλιτέχνης που δημιούργησε πορτρέτα από φρούτα και λαχανικά. Διαθέσιμο στο: https://klik.gr/2023/07/11/giuseppe-arcimboldo-o-eyfantastos-kallitechnis-poy-dim/
- Έφη Ζαννή, (2020). Γυναίκες συνθέτριες κατά την Αναγέννηση | Οι συνθέτριες Ι. Διαθέσιμο στο: https://sparmatseto.gr/gunaikes-sunthetries-anagennhsh-meros1/
