Σχεσιακή Αισθητική | Gramsci Monument του Thomas Hirschhorn
Μια υπαίθρια δομή μετουσιώνεται σε συμμετοχικό γλυπτό
Το μνημείο Gramsci του Hirschhorn είναι το τέταρτο στη σειρά των “μνημείων” του καλλιτέχνη. Πρόκειται για μια σειρά καλλιτεχνικών εγκαταστάσεων αφιερωμένες σε ανθρώπους της διανόησης που θαυμάζει όπως ο Baruch Spinoza, ο Georges Bataille και ο Gilles Deleuze. Το συγκεκριμένο project χρησιμοποιήθηκε ως μέσο διαμαρτυρίας για τους ανθρώπους της τοπικής κοινότητας στο Bronx της Νέας Υόρκης με αφορμή την αθώωση ενός πολίτη που πυροβόλησε και σκότωσε ένα παιδί στο Σανφορντ της Φλόριντα. Το αν η επίθεση είχε ρατσιστικό υπόβαθρο παρέμεινε ένα ανοιχτό ερώτημα, όπως και το αν μπορεί κάποιος πολίτης να οπλοφορεί χωρίς άδεια. Έτσι, το «μνημείο» του Hirschhorn που παρουσιάστηκε από το Ίδρυμα Dia Art το 2013 έγινε ένα εξαιρετικό τοπόσημο. Ένα ιδανικό μέρος για να θέσει κανείς τα ερωτήματα αυτά προς τον Ιταλό πολιτικό θεωρητικό και Μαρξιστή, Antonio Gramsci (1891-1937).
Το έργο ήταν, ουσιαστικά, ένα συμμετοχικό γλυπτό. Μια υπαίθρια δομή που εμπεριείχε διάφορα περίπτερα, όπως βιβλιοθήκη, χώρο εκθέσεων, θέατρο, cafe, αίθουσα τεχνολογίας και ραδιοφωνικό σταθμό. Στοιχεία βασικά της δυτικής κουλτούρας. Για την κατασκευή των δομών αυτών χρησιμοποιήθηκαν υλικά που δεν εκφοβίζουν. Υλικά όπως, μουσαμάς, ταινία συσκευασίας και κόντρα πλακέ. Όλες αυτές οι βασικές κατασκευές, η διαχείριση των δράσεων και η λειτουργία του χώρου υλοποιήθηκαν από τους κατοίκους των Forest Houses του Bronx, υπό τις οδηγίες του καλλιτέχνη. Επιπλέον, στον χώρο διεξάγονταν φιλοσοφικές συζητήσεις, εργαστήρια για παιδιά, θεατρικές παραστάσεις και εκδρομές. Άξιο αναφοράς είναι πως στον χώρο παρέδιδε μαθήματα τέχνης και ο ίδιος ο Hirschhorn.
Μια εναλλακτική δημόσια κουλτούρα
Κύρια στόχευση για τον Hirschhorn είναι να δώσει κίνητρο στο θεατή, να μεταμορφωθεί από απαθή δέκτη σε ενεργό συμμέτοχο ενός διαλόγου. Παράλληλα, πεποίθηση του καλλιτέχνη είναι ότι οι αυτοσχέδιες αυτές κατασκευές που έχουν αναφορές σε καλλιτέχνες, στοχαστές ή συγγραφείς, αποτελούν ένα είδος «παθιασμένης παιδαγωγικής». Ο δημιουργός με τα έργα του επιχειρεί να μεταδώσει ιδέες, να απελευθερώσει ενέργεια και δράση, να προτείνει μια εναλλακτική δημόσια κουλτούρα.
Υπό αυτό το πρίσμα, το κοινό της τέχνης δεν είναι πλέον «κλειστό», τα εκθέματα μετουσιώνονται σε μέσο κοινωνικοποίησης και η τέχνη λειτουργεί ως αντίποδας στην απομόνωση του ατόμου στο σύγχρονο κοινωνικό γίγνεσθαι. Κάτι τέτοιο ουσιαστικά προτείνει και ο Nicholas Bourriaud: «Παρέχοντας μικρές υπηρεσίες, οι καλλιτέχνες γεμίζουν τις ρωγμές στους κοινωνικούς δεσμούς». Έτσι, για τον Γάλλο θεωρητικό η μεταβατικότητα είναι μέρος της δημιουργίας. Το έργο γίνεται ένας ζωντανός οργανισμός και όχι ένα άψυχο αντικείμενο καταδικασμένο απλά να το κοιτούν.
Add Color Refugee Boat, (1960/2019) της Yoko Ono
Add Color Refugee Boat, ένας έργο που ενεργοποιεί μια εσωτερική παρόρμηση εθελοντισμού
Ένα ακόμη έργο που εντάσσεται στο πλαίσιο της σχεσιακής αισθητικής, είναι το Add Color Refugee Boat της Yoko Ono. Η Yoko Ono είναι μία καλλιτέχνιδα με έργο που ενσωματώνει ποικίλες πρακτικές. Βασικός στόχος της είναι η αναζήτηση τρόπων ενεργής συμμετοχής του κοινού στην παραγωγή τέχνης. Ταυτόχρονα, κάποια από τα έργα της θεωρούνται πρόδρομος της εννοιολογικής τέχνης, ενώ η δουλειά της χρειάζεται τη συμμετοχή του κοινού. Μέσω του κοινωνικού ακτιβισμού η δημιουργός επιδιώκει να μεταδώσει μηνύματα κοινωνικού χαρακτήρα στους θεατές-συμμετέχοντες. Η επίδρασή της είναι σημαντική σε αρκετά καλλιτεχνικά κινήματα των τελών του 20ου αιώνα. Ανάμεσα στα κινήματα αυτά είναι το Fluxus, η εννοιολογική τέχνη, η video art αλλά και η φεμινιστική τέχνη.
Η πρακτική που επιλέγει η καλλιτέχνιδα στο έργο της Add Color Refugee Boat είναι το λευκό δωμάτιο. Ένα δωμάτιο που λειτουργεί ως λευκός καμβάς. Η συμμετοχή του κοινού γίνεται οργανικό στοιχείο του έργου και η εμπλοκή του το μετατρέπει σε ένα συμμετοχικό γλυπτό. Παράλληλα, ο χώρος μετουσιώνεται σε έναν άγραφο πίνακα (Tabula Rasa) και γίνεται το ιδανικό έδαφος για ελεύθερη έκφραση ιδεών που σχετίζεται με το πολιτικό θέμα των προσφύγων. Και γιατί όχι; Η ελεύθερη διάδραση με το έργο τέχνης, ίσως, να θυμίζει παιχνίδι. Το έργο της Όνο αποτελεί μια ακτιβιστική δράση. Μια μη βίαιη δράση που ενισχύεται από τη συμμετοχή εθελοντών. Η δημιουργός, εν τέλει επιδιώκει με το έργο της να διευρύνει την αντίληψη του επισκέπτη, ο οποίος με τη σειρά του να συμβάλλει ενεργά στην κοινωνική αλλαγή.
Πηγές
Johnson, K. (2019). A Summer Place in the South Bronx. [online] Nytimes.com. Available at: https://www.nytimes.com/2013/07/26/arts/design/a-visit-to-thomas-hirschhorns-gramsci-monument.html [Accessed 30 Nov. 2019].
Foundation, D. (2019). Thomas Hirschhorn: Gramsci Monument | Exhibitions & Projects | Program | Dia. [online] Diaart.org. Available at: https://www.diaart.org/program/exhibitions-projects/thomas-hirschhorn-gramsci-monument-project [Accessed 30 Nov. 2019].
Neil, J. (2019). Thomas Hirschhorn, Gramsci Monument / ArtReview. [online] Artreview.com. Available at: https://artreview.com/opinion/dispatches_from_new_york/ [Accessed 30 Nov. 2019].
Tate, T. (2019). Relational aesthetics – Art Term | Tate. [online] Available at: https://www.tate.org.uk/art/art-terms/r/relational-aesthetics# [Accessed 2 Dec. 2019].
Foster, H., Krauss, R., Bois, Y. και Buchloh, B. (2018). Η ΤΕΧΝΗ ΑΠΟ ΤΟ 1900. 3η έκδοση. ΑΘΗΝΑ: Επίκεντρο.
Bourriaud, N., Copeland, M., Pleasance, S. and Woods, F. (2002). Relational aesthetics. Dijon Quetigny: Les Presses du réel.
