Tο τέλος μιας εποχής

Παρακολουθώ μια εκτέλεση του Under Pressure των Queen, στο οποίο συμμετείχαν οι (εναπομείναντες) Queen, ο David Bowie, η Annie Lenox (και κάπου στο βίντεο φαίνεται κι ο George Michael) και φαντάζομαι σε 15 χρόνια τα παιδιά μου να μου λένε υποτιμητικά “αρχαιολογία ρε..” όπως έλεγα κι εγώ κάποτε στο μπαμπά μου για τους Rolling Stones (καλά εγώ κι αν ήμουν τραγική!). Σκέφτηκα 2 λεπτά το πώς και πόσο επηρέασαν εμένα μουσικά και όχι μόνο, αυτοί οι άνθρωποι που έχουν “καταταχθεί” στο μουσικό πάνθεον. Την Annie Lenox την γνώρισα από το μαγικό Into the West στο soundtrack του Άρχοντα, George Michael για ‘μένα σήμαινε μόνο Careless Whisper (μέχρι και σήμερα δεν έχω ασχοληθεί με την δική του συμβολή στην μουσική), τον David Bowie τον έμαθα λόγω των …στυλιστικών μου επιλογών στην εφηβεία όταν ο μπαμπάς μου ενοχλημένος από αυτές έλεγε “πάλι σα τον David Bowie θα βγεις;!;” Αλήθεια 🙂

Δεν επιχειρώ κανένα μουσικό μνημόσυνο αλλά στ’ αλήθεια καθήστε και σκεφτείτε πώς επηρέασαν διάφορες περιόδους της ζωής σας και εσάς πολύ γνωστά και προβαλλόμενα μουσικά πρόσωπα και η μουσική τους. Κι αν αναρωτιέστε, όχι, δεν ξέχασα (πώς γίνεται άλλωστε κάτι τέτοιο!) τους ανυπέρβλητους Queen, τους οποίους είχα την ‘τύχη’ να αγαπήσω από τότε που ξεκίνησα να “ψάχνω” τη μουσική.

---

Αν παρατηρήσετε την πρότασή μου, εκεί που ανέφερα όλους τους μουσικούς, θα δείτε ότι μαζί με την μουσική αναφέρθηκα σε ένα ευρύτερο και συναφές πολιτισμικό και κοινωνικό φάσμα: λογοτεχνία (άμεσα), μόδα (άμεσα), σεξουαλικότητα (έμμεσα). Η μουσική διαπλάθει. Όπως κάθε τέχνη αντικατοπτρίζει μια εποχή αλλά απ’ την άλλη προσχεδιάζει (εκούσια και ακούσια) και την εξέλιξή της, έτσι και η μουσική επηρεάζει και επηρεάζεται από κάθε κοινωνική νόρμα, από κάθε άλλο πολιτισμικό παράγοντα, από οποιοδήποτε τάση. Μήπως όμως στην περίπτωση της μουσικής, η επίδραση αυτής της τέχνης στην εξέλιξη της προσωπικότητας ενός ανθρώπου, είναι σαφώς εντονότερη έναντι των υπολοίπων τεχνών;

Η μουσική είναι από τις πρώτες, αν όχι η πρώτη επαφή ενός ανθρώπου μιας εθνικότητας με την παιδεία, τον πολιτισμό και τον τρόπο σκέψης ενός άλλου έθνους. Λίγο πριν αλλάξει ριζικά ο τρόπος πληροφόρησης και επαφής των ανθρώπων με οτιδήποτε(βλ. ίντερνετ), η καθημερινή επαφή μας με τα αγγλικά γινόταν μέσω της μουσικής. Όταν πχ ακούς κάντρι, δεν ακούς απλά ένα είδος μουσικής, έρχεσαι σε επαφή με την σκέψη που αναπτύχθηκε στους Αμερικανούς του νότου, επηρεασμένη από τα γεωγραφικά, πολιτικά και κοινωνικά τους βιώματα, μαθαίνεις τις προσδοκίες τους, τους προβληματισμούς τους. Ακόμα, σχεδόν σε απόλυτο βαθμό, κάθε είδος μουσικής είναι και ένα πολιτικό πρίσμα, και σχεδόν κάθε τραγούδι είναι ένα… ντοκιμαντέρ. Μιλάει αφενός για όσα θέλει ο στιχουργός να πει, αλλά αφετέρου ενέχει μέσα στη μουσική και τους στίχους του πληροφορίες για ένα σωρό πράγματα του ανθρώπινου πολιτισμού, από κοινωνικές φόρμες και επιταγές μέχρι και ιστορικά στοιχεία για την εποχή, κουβαλάει metadata θα λέγαμε με ορολογία πληροφορικής. Κι αυτό το αφετέρου επηρεάζει και διαπλάθει τον ακροατή βαθύτερα από τους ίδιους ίσως τους στίχους του τραγουδιού.

Αν μείνουμε στο τραγούδι, και λάβουμε υπ’ όψιν την συμβολή της μουσικής αφενός και της λογοτεχνίας στην μορφή της ποίησης αφετέρου, μπορούμε να αναλύσουμε κάθε επίδραση των δύο αυτών παραγόντων στον ακροατή, πράγμα που θα οδηγήσει σε μια πολυσχιδή και πολυφασματική προσέγγιση. Ο στιχουργός αποτυπώνει στους στίχους σκέψεις, προβληματισμούς, φιλοσοφικά διανοήματα, κοινωνικές ενστάσεις, αντιρρήσεις, αισθήματα. Άρα το άκουσμα ενός τραγουδιού είναι για τον ακροατή σαφής επανάληψή και εν μέρει υιοθέτηση ενός προϋπάρχοντος διανοήματος. Η μουσική επηρεάζει ξεκάθαρα το υποσυνείδητό του ακροατή και το συνειδητό, στο οποίο βέβαια εκείνος μπορεί να επέμβει κριτικά και να δεχθεί-υιοθετήσει το διανόημα-άποψη που εκφέρει το τραγούδι, να το απορρίψει ή να προβληματιστεί.

Όσον αφορά στην επιλογή ενός μουσικού είδους, στο τι μας αρέσει ηχητικά, έχει ερευνηθεί πως μας αρέσουν κάποια ακούσματα έναντι κάποιων άλλων λόγω των οικογενειακών μας ιδεολογικών και πολιτισμικών καταβολών. Η οικογένεια, η κοινωνία και τα προηγούμενα βιώματά μας είναι αυτά που καθορίζουν τις μουσικές επιλογές μας και διόλου τυχαία αυτοί οι παράγοντες όπως μας λέει η παιδαγωγική, καθορίζουν και την εξέλιξη της προσωπικότητας ενός ανθρώπου.

Όλα τα πολιτικά κινήματα, από τα συντηρητικά μέχρι τα ριζοσπαστικά συνδυάστηκαν και σχεδόν ταυτίστηκαν με συγκεκριμένου είδους μουσική. Το κίνημα των χίπηδων, των punks, η χρήση της μουσικής σε φασιστικά καθεστώτα (αναπαραγωγή εμβατηριακών ρυθμών σε δημόσιους χώρους). Θα λέγαμε ότι η μουσική εισχωρεί στον εγκέφαλο ακαριαία, γρηγορότερα από κάθε τι και εμφυτεύει όλα αυτά που κουβαλάει. Και σιγά σιγά, ανάλογα και με τον γενικότερο βαθμό που ο ακροατής καλλιεργεί αντίστοιχους “σπόρους” στο κεφάλι του, μεγαλώνει και “ανθίζει”, με την άνθιση να σημαίνει την αποδοχή και θέση του ανθρώπου-ακροατή σε χ απόψεις.

Καθώς διανύουμε λοιπόν μια εποχή μουσικής μετάβασης, αναρωτιέμαι μήπως η μετάβαση είναι γενικότερη. Και δεν είναι η γενική αντικειμενική ακαλαισθησία των mainstream μουσικών παραγομένων από μόνη της που θα έπρεπε να μας προβληματίζει, καθώς το “κίνημα” της ακαλαισθησίας σε όλες τις πολιτισμικές εκφάνσεις, από τη μόδα μέχρι τη ζωγραφική, μας έχει ήδη σιγά σιγά αγκαλιάσει, αλλά ο συνδυασμός διαφόρων παραγόντων. Στο βίντεο αυτό της εκτέλεσης του Under Pressure που έβλεπα, αναλογιζόμενη τους μουσικούς που ήδη μας άφησαν, αναρωτήθηκα πώς αυτό θα επηρεάσει την μουσική παραγωγή αλλά και εμάς. Ναι εμάς. Γιατί όπως και να’ χει το να μεγαλώνεις με χ μουσικά πρότυπα, σε επηρεάζει. Έτσι, τώρα που τελείωσε η εποχή όλων αυτών των ανθρώπων, κατά βάση λόγω βιολογικών παραγόντων και κατά δεύτερον γιατί έχουν πάψει να παράγουν πια, νιώθω να επικρατεί μια πολιτισμική ανασφάλεια. Μια ανασφάλεια που οφείλεται στο ότι βλέπουμε όσα με τα οποία ταυτιστήκαμε και από τα οποία επηρεαστήκαμε να γίνονται ιστορία, και στο κατά πόσο εμείς θα μπορέσουμε εν συνεχεία να “παράγουμε” πολιτισμό. Πέθανε η Carrie Fisher και ο μέσος λάτρης των Star Wars ένιωσε πως κάτι συντελέστηκε. Μια αλλαγή, μια αναπόφευκτη πολιτιστική προσπέραση του χρόνου πάνω σε όσα επιλέξαμε να κάνουμε κομμάτι μας. 

Και ίσως όντως να ‘μπαίνουμε’ σε μια νέα μουσική εποχή που αναρωτιέται κι η ίδια, όχι αν θα δημιουργήσει καλή μουσική αλλά αν θα μπορέσει να αφήσει ιστορία, να εμπνεύσει ουσιαστικά, να μετουσιώσει, να καλλιεργήσει όπως μόνο η μουσική μπορεί, τον άνθρωπο. Γιατί το καταληκτικό ζητούμενο δεν είναι η παραγωγή μουσικής αλλά η εξέλιξη, η καλλιέργεια του ανθρώπου. Είμαστε όντως μπροστά σε μια νέα μουσική εποχή, χρόνια τώρα, κι αυτό λέει, φωνάζει κάτι ακόμα μεγαλύτερο, ότι εμείς σαν σύνολο αλλάζουμε, αλλάξαμε και τώρα μένουμε μετέωροι και ανασφαλείς να αναρωτιόμαστε αν κάνουμε βήματα προς τα μπρος ή προς τα πίσω. Και μπορεί το moonwalk να έμεινε ως χορογραφική πρωτοτυπία αλλά στην εξέλιξη του πολιτισμού τα moonwalks σημαίνουν τον πλήρη στρουθοκαμιλισμό, να υποκρινόμαστε ότι εξελισσόμαστε γιατί φοβόμαστε να δούμε ότι πηγαίνουμε προς τα πίσω ή γιατί, ακόμα χειρότερα, θέλουμε να πάμε προς τα πίσω. Κι αρχίζω να πιστεύω ότι δυστυχώς ισχύει το δεύτερο.

---

Oh you gonna take me home tonight, oh down beside that red fire light, oh you gonna let it all hang out, fat bottomed girls you make the rocking world go round  ♥