Πολύ συχνά, ειδικότερα τις τελευταίες δεκαετίες, γινόμαστε γνώστες όλο και περισσότερων εγκληματικών πράξεων που έχουν διαπραχθεί παγκοσμίως. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης καθιστούν πολύ εύκολη την ενημερότητα αυτή αλλά ταυτοχρόνως και πιο δραματική από ότι είναι στην πραγματικότητα μερικές φορές. Ειδικότερα όταν πρόκειται για ένα «περίεργο», ανεξιχνίαστο, μαζικό, σοκαριστικό έγκλημα, τα ΜΜΕ τείνουν πολλές φορές να διογκώνουν τα γεγονότα και να τα επαναλαμβάνουν ξανά και ξανά με λεπτομέρειες προκειμένου να αυξήσουν τις θεαματικότητες τρομοκρατώντας τον πληθυσμό. Αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να κλείνουμε τα μάτια σε όσα συμβαίνουν γύρω μας και το μόνο σίγουρο είναι πως καθημερινά – είτε το μαθαίνουμε είτε όχι – συμβαίνουν αποτρόπαια γεγονότα και εγκλήματα, τα οποία ο νους συχνά δε μπορεί να συλλάβει. Όταν λοιπόν συμβαίνει ένα τέτοιο γεγονός, που ξεπερνά τα όρια της ανθρώπινης λογικής – και αντοχής –, είναι ευρέως γνωστό πως πολύ συχνά τείνουμε να αποδίδουμε στο δράστη την ταμπέλα του ψυχολογικά διαταραγμένου ή ασθενούς. Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ακράδαντα ότι τα άτομα με διαταραχές ψυχικής υγείας είναι επικίνδυνα και βίαια. Αυτή η αντίληψη υποδαυλίζεται συχνά από τις περιγραφές εγκλημάτων στα ΜΜΕ, όπως προαναφέρθηκε όπου κάποιος γενικά και αόριστα αναφέρεται ως ψυχικά ασθενής. Η πραγματικότητα όμως είναι πολύ διαφορετική.
Η ψυχική ασθένεια ΔΕΝ προδιαθέτει σε βιαιότητα
Το στίγμα της ψυχικής ασθένειας και οι προκαταλήψεις που συνοδεύουν ένα άτομο με ήπια ή σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα κάνουν πολλούς ανθρώπους να πιστεύουν στην «επικινδυνότητα» αυτών. Επιρρίπτουν με ευκολία την ευθύνη στις ψυχικές διαταραχές για όσα αποτρόπαια εγκλήματα βλέπουν το φως της δημοσιότητας και σοκάρουν την κοινή γνώμη. Ως αποτέλεσμα, διαιωνίζεται μια άδικη προκατάληψη που δεν είναι εύκολο να παρακαμφθεί. Στην πραγματικότητα, μία διαταραχή της ψυχικής υγείας πολύ σπάνια εκδηλώνεται με βίαιες πράξεις. Μελέτες έχουν δείξει πως τα άτομα που πάσχουν από κάποιο ψυχικό πρόβλημα είναι πιο πιθανό να γίνουν οι ίδιοι θύματα βίαιων εγκλημάτων, παρά να είναι οι δράστες.
Πού οφείλεται όμως αυτή η προκατάληψη;
Οι βασικές αιτίες αυτών των στερεοτυπικών αντιλήψεων απέναντι στους ασθενείς με ψυχικές ασθένειες και ο συσχετισμός τους με ό, τι βίαιο συμβαίνει, οφείλεται στο γεγονός ότι η ψυχική νόσος έχει ανέκαθεν σημαδευτεί με άγνοια, δεισιδαιμονία ακόμη και βασανιστήρια. Παρά τη σημαντική πρόοδο στην εκπαίδευση, την ιατρική και τις ψυχολογικές θεραπείες, η κοινή αντίληψη για τις ψυχικές ασθένειες είναι πολύ αρνητική ακόμα και σήμερα. Ο στιγματισμός και ο επακόλουθος κοινωνικός αποκλεισμός οφείλονται κυρίως στην έλλειψη γνώσεων για την αιτιολογία της νόσου και στη μη κατανόηση της κλινικής εικόνας του ασθενούς. Με λίγα λόγια, η κοινωνία φοβάται το ότι δεν κατανοεί τις σκέψεις, τις αντιδράσεις, τις συμπεριφορές ενός ψυχικά ασθενούς με αποτέλεσμα να τον θεωρεί απρόβλεπτα επικίνδυνο. Η ψυχική ασθένεια δηλαδή, δεν είναι κάτι χειροπιαστό, είναι γενικό κι αόριστο. Και ό, τι δεν γνωρίζουμε μας φοβίζει. Οι ανθρώπινες κοινωνίες ότι φοβούνται το γελοιοποιούν και το περιθωριοποιούν, γιατί νιώθουν ότι αυτό απειλεί τη συνοχή τους. Αυτή η περιθωριοποίηση ενδυναμώνει την αίσθηση ομοιογένειας της κοινωνίας μας, αλλά δυσκολεύει τόσο την πρόληψη όσο και την αποκατάσταση αυτών που αντιμετωπίζουν ψυχολογικές δυσκολίες και συντηρεί το φόβο μέσω της άγνοιας.
Σε πολλές περιπτώσεις, ο φόβος της ψυχικής διαταραχής δημιουργεί πολύ περισσότερα προβλήματα και από την ίδια τη διαταραχή.
Τέλος, είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί ότι η βία μπορεί εύκολα να γεννηθεί σε έναν υγιή άνθρωπο, όσο εύκολα μπορεί να δημιουργηθεί και σε έναν θεωρητικά ψυχικά ασθενή. Είναι λάθος να διακρίνουμε αυτά τα δύο με στερεοτυπικό τρόπο, καθώς οποιοσδήποτε άνθρωπος παραγκωνίζεται, περιθωριοποιείται, απομακρύνεται από τις πηγές χαράς και κοινωνικής υποστήριξης και δεν λαμβάνει τα όσα έχει ανάγκη ως άτομο, είναι πιθανό κάποια στιγμή στη ζωή του να εκδηλώσει επιθετικότητα και βίαιη συμπεριφορά μέσω διάφορων συνθηκών και υπό την επίδραση ποικίλλων παραγόντων. Γι’ αυτό, η υποστήριξη, η κοινωνική μέριμνα και το ενδιαφέρον του καθενός προς τον συνάνθρωπο είναι πραγματικά ό,τι επρόκειτο να συντελέσει στην ουσιαστική μείωση των εγκληματικών ενεργειών ανά τον κόσμο και όχι η άκριτη και στυγνή περιθωριοποίηση μεμονωμένων ομάδων σε ανάγκη.
